Þjóðmál - 01.12.2012, Qupperneq 93

92 Þjóðmál VETUR 2012
miðalda . Þar verður að vísu að gera ráð fyrir
því að flestir þeirra sem hlutu leg á Skriðu
hafi verið úr Austfirðingafjórðungi, en engin
ástæða er til að gera því skóna að heilsufar
fólks þar hafi verið ýkja frábrugðið því sem
gerðist og gekk í öðrum landshlutum .
Ég hef lesið allmargar skýrslur um
fornleifaupp grefti um dagana . Þær voru
flestar fróðlegar og gagn legar en gátu fæstar
talist skemmti lestur . Með þessari bók er
farið inn á nýjar brautir og í inngangi lýsir
Steinunn tildrögum þess þannig:
Við Gísli [þ .e . Gísli Kristjánsson, bróðir
Steinunnar] vorum raunar í fyrstu ekki
sammála um það hvaða form ætti að vera
á bókinni . Hann vildi að allir gætu lesið
hana, ekki bara fornleifafræðingar . Ég
þrjósk aðist lengi vel við og skrifaði fyrstu
kaflana í eins konar fornleifaskýrslustíl
með nákvæmum lýsingum á jarðlögum
og samhengi þeirra . Gísli bað mig vin-
samlegast að henda þessu í ruslið, enginn
nennti að lesa svona upptalningu . Hún
væri beinlínis hundleiðinleg! Bókin þyrfti
að vera skrifuð í frásagnarstíl, eins og um
sögu væri að ræða . Það væri vel hægt án
þess að slá af fræðilegum kröfum .
Góðu heilli fór Steinunn að ráðum bróður
síns og hún lætur sér ekki nægja að lýsa
uppgreftinum og niðurstöðum hans, heldur
setur sögu Skriðuklausturs einnig í víðara
samhengi, innanlands og utan . Árangurinn
er einkar fróðleg og vel skrifuð bók sem
unun er að lesa . Allur frágangur hennar er
mjög góður, myndefni mikið og vel valið og
útlitið fallegt .
Sagan af klaustrinu á Skriðu birtir
okkur nýja mynd af íslensku samfélagi á
ofanverðum miðöldum, mynd sem máluð
er fleiri litum en algengt hefur verið í
sögubókum . Hún veitir miklar upplýsingar
en vekur einnig margar spurningar, ekki
síst varðandi önnur klaustur á Íslandi . Þeim
verður varla svarað til hlítar nema með
frekari fornleifarannsóknum .
Tvöfaldan Nietzsche í kók,
takk!
Ayn Rand: Undirstaðan . Elín Guðmunds dótt ir
þýddi . Almenna bókafélagið, Reykjavík 2012,
1146 bls .
Eftir Þórdísi Bachmann
Ég kynntist Atlas Shrugged um 1980, á námsárum mínum í New York . Féll svo
kyrfilega fyrir henni, að ég hef lesið hana
margsinnis síðan, eins og sjá má á fyrsta
eintakinu sem ég keypti . En hvers vegna að
skrifa ritdóm um bók sem var skrifuð fyrir
rúmlega hálfri öld?
Er svo gömul bók á einhvern hátt mikil-
væg okkur nútímafólki á Íslandi í dag?
Já, því miður, liggur mér við að segja .
Því hálfri öld síðar hafa skilaboðin alveg
jafn mikið vægi (ef ekki meira) og þeim er
hafnað alveg jafn harkalega af þeim sem
sitja með ránsfenginn .
Atlas Shrugged, eða Undirstaðan, er sið-
ferði leg og vitræn spennusaga . Átökin eru
á milli einstaklings og ríkis, sérgæsku og
náunga kærleiks, hugsana og skoðana . Sam-
yrkjan er búin að rústa Evrópu, sem lifir
nú af matarbirgðum sem siglt er yfir á veg-
um neyðarhjálpar Bandaríkjanna (BNA),
en þar á fram vindan sér stað . Í BNA eru
helztu frum kvöðlar hins vegar um það bil
að draga sig út úr samfélaginu . Reyndar var
vinnut itill bókar innar Verkfallið, vegna þess
að Ayn Rand vildi skoða hvað gerðist ef allir
skap andi menn færu í verkfall .
Ayn var andvíg þeirri útbreiddu hug mynd,
að iðnjöfrar hafi auðgast á verð mæta sköpun