Skólavarðan - 01.11.2013, Blaðsíða 35

Skólavarðan 2. tbl 2013 33
siðanefndsiðanefnd
Siðferðiskennd er nauðsynlegur þáttur
í fagmennsku kennara, þó siðareglur
séu það ekki. En það er metnaðarlítil
fagmennska sem lætur nægja það sem
nauðsynlegt er og gerir aldrei neitt
umfram; það er jafnvel ósennilegt
að fagmennska þrífist án faglegs og
siðferðilegs metnaðar. Hann kann svo
að kalla á siðareglur sem eru hluti af
daglegu starfi, hluti af siðferðiskennd
fagmannsins og raunveruleg hvöt til
verðugra verka.
En ef siðareglur eru í raun samþykktar
af þeim sem eiga að fara eftir þeim, eru
þær þá ekki svo sjálfsagðar að óþarfi sé
að hafa orð á þeim? Hvaða gagn er að
því að orða hið sjálfsagða?
Siðareglur sem eru styrktar af viður-
lögum gera augljóslega gagn, og með
þeim má veita hinum breysku og for-
hertu aðhald. En siðareglur kennara
eru engin lög og siðaráð kennara eng-
inn dómstóll. Þær eru frekar áskorun
og áminning fyrir siðferðiskenndina;
yfirlýsing kennarastéttarinnar innbyrð-
is og til þeirra er málið varðar.
Það er tilhneiging að gefa sér að reglur
hljóti að vera einhlítar og að af þeim
megi álykta afdráttarlaust líkt og í
stærðfræði. Slík rökhugsun er þó að-
eins einn hluti skynsemi okkar og regl-
ur geta einnig nýst öðrum tegundum
skynseminnar, s.s. dómgreindinni og
sköpunargáfunni.
Dómgreindin er geta okkar til að meta
hluti út frá reynslu og af innsæi. Hún
er sú tegund skynsemi sem við notum
kannski mest dagsdaglega og rennur
raunar saman við siðferðiskenndina.
Hún er ekki aðeins innra með okkur
heldur eflist einnig af ytri aðstæðum,
s.s. siðareglum. Þær eru áminning
dómgreindarinnar þar sem við gæt-
um gleymt okkur, áskorun sem virkjar
krafta okkar þar sem við kynnum að slá
slöku við.
Siðareglur nýtast einnig sköpunargáf-
unni og getunni til að gera eitthvað
nýtt. Hið sjálfgefna og ófrumlega getur
verið grundvöllur nýsköpunar. Stuttar
reglur, eins og siðareglur kennara, út-
lista ekki sjálfar sig heldur krefjast þess
að við íhugum og finnum eigin leiðir til
þess að fara eftir þeim.
Siðareglur eru eitt af því sem sam-
einar kennara sem fagstétt, frekar en
launatöflur. Siðareglur leggja til fag-
legrar sjálfsmyndar og skapa þannig
umræðuvettvang. Fagleg sjálfsmynd
kennara samanstendur af mörgum
þáttum, s.s. kennaramenntun, sér-
menntun, kennslureynslu og sam-
eiginlegum kjörum. Eftir því sem fag-
mennskan nær meiri þroska verður
hún margslungnari og faglegt siðferði
er ómissandi hluti þess þroska. Til þess
að samræður verði markvissar þarf
að koma sér saman um umræðuefnið
með einum eða öðrum hætti og siða-
reglur eru ein aðferð til þess. Umræðu-
efnið er þá gefið og útleggingar þess
seinþrotnar; efnið er stöðugt og hægt
að snúa aftur og aftur til þess eftir ys og
þys dagsins.
Siðareglur eru einnig yfirlýsing út á við
um sjálfræði kennarastéttarinnar: Hér
er þroskuð fagstétt sem setur sér sjálf
siðareglur og lýtur ekki siðferðilegri
forystu annarra; stétt sem sýnir dóm-
greind í sínu fagi en tekur ekki einungis
við skipunum. Siðareglur eru yfirlýsing
um að kennarar séu ekki aðeins að
framfleyta sér með kennslu heldur beri
þeir ábyrgð á starfi sínu og geri tilkall
til að taka þátt í mótun þess.
Þó siðareglur séu ekki nauðsynlegur
hluti af fagmennsku geta þær verið það
nytsamlegur stuðningur við siðferðis-
kenndina að nægjanleg ástæða sé til
þess að hafa þær. Faglegur metnaður
ætti að hvetja okkur til að íhuga hverjar
skyldur okkar séu og viðurkenna
hvernig við í raun lútum siðareglum.
Texti og mynd: Ægir Karl Ægisson.
Siðareglur
- nytsamlegur stuðningur
við siðferðiskenndina.
Ægir KarL ÆgiSSON.
Höfundur er formaður
siðaráðs KÍ, áfangastjóri
og kennari við Fjölbrauta-
skóla Suðurnesja.