Skólavarðan - 01.12.2015, Side 48

48 DESEMBER 2015
Vinnuumhverfi fjölmargra stétta
hefur gjörbreyst á undanförnum
áratugum við það að stór hluti
verkefna er nú unninn í gegnum
tölvur og netið. Vinnuumhverfið
er að stórum hluta stafrænt og
tölvukerfið stjórnar því hvernig
vinnudagurinn gengur. Þessi
nýi veruleiki hefur í för með sér
annars konar álag en áður þekkt-
ist. Þetta á svo sannarlega við um
kennara, skólastjórnendur og
aðra starfsmenn í skólum. Það er
því full ástæða til að fara að huga að þessum
þætti vinnuumhverfis. Hver kannast ekki
við að hafa setið og beðið eftir að netið
opnaðist? Eða að vera búinn að slá inn heilt
verkefni eða skýrslu þegar tölvan frýs eða
netið hrynur? Eða að koma að tölvunni
sinni í lamasessi eftir nýjustu uppfærslu á
kerfinu?
Þegar kerfið hrynur
Stafrænt vinnuumhverfi er veruleiki mjög
margra í dag og ef tölvukerfi virka ekki getur
það haft veruleg áhrif á afköst, sem aftur
hefur áhrif á starfsfólk og starfsánægju.
Þannig getur lélegt netsamband tafið fyrir
allri skráningu, hvað þá ef kerfið hrynur í
miðjum klíðum þegar við erum að vinna
að mikilvægu verkefni eða erum stödd í
kennslustund með stóran hóp nemenda
sem verður verklaus, þá eru góð ráð dýr.
Það gefur augaleið að þetta getur leitt til
aukinnar streitu. En fleira en streita getur
verið afleiðing af því að starfsmenn verða
að laga sig að tölvunum en ekki öfugt.
Starfsmenn taka t.d. oft á sig sökina og telja
sig ekki valda starfinu og eldri starfsmenn
verða stundum fyrir því að vera taldir verr
hæfir í starfi þar sem þeir geti ekki haldið í
við tölvuþróunina þó í raun sé kerfinu um
að kenna en ekki starfsfólkinu.
Í október síðastliðnum kom út í Svíþjóð
aukin og endurbætt útgáfa af bókinni „Jävla
skitsystem“ eftir Jonas Söderström. Titill
bókarinnar vísar til sænskra blótsyrða sem
hafa hrotið af vörum þeirra Svía sem dag-
lega starfa í umhverfi þar sem notast er við
tölvur. Bókin, sem kom fyrst út árið 2010,
fjallar um áhrif tölvukerfa á starfsumhverfi
og var fyrsta bókin á sænsku um
það málefni. Hún seldist mjög
fljótt upp og hefur höfundur, sem
er sérfræðingur og ráðgjafi á sviði
upplýsingatækni og stafrænnar
miðlunar, nú endurbætt hana til
muna.
Átta svið stafrænna
annmarka
Höfundurinn, Jonas Söderström,
segir að bókin sé skrifuð fyrir alla
sem nota tölvur í starfi sínu og
fyrir trúnaðarmenn á vinnustöðum og ekki
síst þá sem starfa við að setja upp og hanna
tölvukerfi. Höfundur greinir það sem kalla
má stafræna annmarka vinnuumhverfis í
átta svið og kemur með uppástungur um
hvernig hægt sé að bregðast við til að bæta
vinnuumhverfið.
Meðal þess sem hann telur valda
vandræðum er hversu lítið sé um staðla
milli kerfa og hversu ósveigjanleg þau séu.
Gamlar og nýjar útgáfur noti ekki sömu
merkingar og „tali“ ekki saman. Einnig sé
stöðugt áreiti á öllum tímum sólarhrings
streituvaldandi, sem og viðbótarverkefni
vegna aukinna möguleika í notkun auk
eftirlits með störfum sem fylgi. Til
að bregðast við og bæta
vinnuumhverfið verði
starfsfólk að taka
sjálft ábyrgð og standa
saman. Nauðsynlegt
sé að skilgreina vel
hvað það sé sem valdi
vanda áður en leitað er
til yfirmanna með beiðnir
um úrbætur. Starfsfólk verði
að vera óhrætt við að spyrja
óþægilegra spurninga og fara
fram á að fá leiðsögn og kennslu
í nýju tölvuumhverfi. Loks minnir
hann á að einnig sé nauðsyn að láta
vita af því sem vel gengur.
Skoðun hans er sú að góð tölvu-
tækni sé skýr og auki afköst og starfs-
ánægju. Reyndin sé hins vegar oftar sú að
þau tölvukerfi sem við búum við einkennist
af hinu gagnstæða. Tölvukerfin stjórni
því hvernig vinnan gangi og það leiði til
álags. Niðurstaðan sé því að streita vaxi og
starfsánægja minnki, sem aftur geti leitt til
heilsubrests.
Það er vitað að mikil streita fylgir starfi
kennara og álag vegna tölvukerfa er enn
einn þáttur sem getur aukið hana. Því er
ekki seinna vænna að fara að gefa þessum
þætti vinnuumhverfis gaum.
„HELVÍTIS SKÍTAKERFIN“
Ásdís
Ingólfsdóttir
formaður
vinnuumhverfis-
nefndar KÍ
Stafrænt vinnu-
umhverfi er veruleiki
mjög margra í dag
og ef tölvukerfi virka
ekki getur það haft
veruleg áhrif á afköst,
sem aftur hefur áhrif
á starfsfólk og starfs-
ánægju.