Félagsbréf - 01.09.1963, Blaðsíða 47

Hann sér langt.
Yfir kortið rennur blýantur,
rólega og létt.
Og hið friðsamlega bn.r okkar
fann hann á hein; Uma.
Við það setti hann grænt niark
með blýanti sínum“.
Og það skipti engum togum að vilji
Stalíns hafði í för með sér uppskeru,
hamingju og gleði.
Það voru sannarlega fleiri en Katla-
skáldið, sem hrýndu andagiftina þessi
árin. En „listinni“ voru skorður sett-
ar. „Valdskipað hallilújagaul og trakt-
orsálmar“ var hin lögskipaða list
þessa tímahils, og er út af var brugðið
greip Valdið til sinna ráða. Höfundur
bregður upj) mynd af örlögum helztu
listamanna þessa tímabils: Skáldið
Majakofskí svipti sig lífi. á hátindi
frægðar sinnar komst skáldið Boris
Pílnjak í ónáð, hann hvarf og ekkert
hefur til lians spurzt. „Einmana hefur
hann gengið í dauðann, annaðhvort
fyrir framan. aftökusveit liins stalín-
íska réttlætis eða þá í fangabúðum
þess“.Þriðji listamaðurinn var leikarinn
og leikstjórinn Meyerhold, eldheitur
stuðningsmaður byltingarinnar. Hann
leyfði sér að flytja listrœnan áróð-
ur. Afleiðingarnar létu ekki á sér
standa. Hann var handtekinn, eigin-
kona hans myrt með hnífstungu, sjálf-
ur har hann beinin nokkru síðar við
gaddavírsgirðingu fangabúða norður
við íshaf.
Þegar allt kom til alls var því tíma-
bilið 1924—1953, þetta meginskeið
„sósíalismans“, í sjálfu höfuðvígi hans
hvorki ríki sælu né farsældar, nema
að sögn „Prövdu“. Ríkið sem færa
átti þegnum sínum jafnrétti og bræðra-
lag — og umfram allt réttlæti, bjó
þeim ógn og skelfing.
Hér er í rauninni komið að einu
veigamesta atriðinu í bókinni. Eftir
sjii ára dvöl í hinum svokölluðu sósíal-
istísku ríkjum kemur höfundur heim og
hefur þá sögu að segja, að í móður-
ríkinu hafi í rauninni aldrei verið
framkvæmdur „sósíalismi“ hvað þá
„kommúnismi“, og ein helzta heimildin
er sjálfur forsætisráðherra landsins.
Ognarríki Stalíns er það stef er höf-
undur kveður svo að segja á hverri
blaðsíðu bókarinnar og fann í ölluin
þáttum hins sovézka þjóðfélags. Þegar
höfundur stóð andspænis hinum marg-
lofaða Moskvuháskóla sá liann fyrir
sér ómannlegan byggingarstíl alræðis-
ins, „varð að engu“ „frammi fyrir hin-
um smekklausa, miskunnarlausa ljót-
leika“. Einnig þar sveif andi Stalíns
yfir vötnunum.
Það er of snemmt að spá um það,
hver verður dómur sögunnar um þetta
tímabil. Það er ekki verk samtímamann-
anna, en ef höfundur hefur í þessu
efni rétt fyrir sér, hafa sennilega
aldrei jafn margir verið blekktir af
jafn fáum. Hér á Islandi trúðu margir
og trúa enn. Ilöfundur kann því illa,
að þeir skuli ekki hafa brugðizt jafn
karlmannlega við staðreyndunum og
hann, og láir honum það enginn.
En hefur þá ástandið batnað?
Höfundur virðist bera nokkra virð-
ingu fyrir Krustjoff, þó að stundum
skíni á sannfæringarskortinn í skrif-
um hans. M.a. telur hann að sósíal-
realismi Stalínstímans sé allsráðandi
FÉLAGSBRÉF 43