Fréttablaðið - 03.12.2016, Blaðsíða 32

M ín áhugamál tengjast hand­verki að mestu, enda er ég alin upp við hand­verk. Pabbi var
bólstrari og mamma eina íslenska
konan sem lauk námi í körfu­
mublusmíði. Einn vetur var ég í
Noregi í skóla og stúderaði mynd­
vefnað, fór mikið á sýningar og í
kirkjur og einhverra hluta vegna
fékk ég áhuga á altarisdúkum
enda hafði ég lengi safnað textíl og
sýslað með munstur. Ég hafði sam­
band við vinkonu mína, Oddnýju
E. Magnúsdóttur á Húsavík, sem er
þjóðfræðingur og spurði hvort hún
væri ekki til í að koma með mér í
íslenskar kirkjur að skoða altaris­
dúka og hún var það. Þannig fór
snjóbolti af stað.“
Þetta segir Jenný Karlsdóttir,
fyrrverandi kennari, sem vinnur að
því að mynda og skrá altarisdúka í
öllum kirkjum landsins. „Við Oddný
erum búnar að kemba Norður­
landið, Borgarfjörð, Árnessýslu og
Fljótsdalshérað og fara þar í hátt í
200 kirkjur. Ég gæti trúað að dúk­
arnir væru orðnir um 300 því sumar
kirkjur eiga gamla dúka, aflagða og
okkur finnst mikill fengur í að fá að
skoða þá og mynda. Sumir eru líka
komnir á söfn í sínum heimahér­
uðum og hefur jafnvel verið bjargað
úr ruslapokum,“ segir Jenný og tekur
fram að þær Oddný séu fyrst og
fremst að rannsaka munstrin, verk­
efnið komi trúmálum ekkert við.
Jenný segir aðallega þrjár hann­
yrðaaðferðir notaðar við gerð alt­
arisdúka, hekl, harðangurssaum
og feneyjasaum. Einnig séu dúkar
handofnir og gerðir með fleiri
aðferðum. „Dúkar með feneyja­
saumi eru yfirleitt gamlir. Þeir elstu
sem við höfum rekist á eru um það
bil aldargamlir og nokkrir  enn í
notkun. Það er erfitt að nálgast
munstur á slíkum dúkum nú orðið.“
Þær Jenný og Oddný sækjast eftir
að skrá aldur og vinnslusögu dúk­
anna og af hvaða tilefni  þeir hafa
komist í eigu viðkomandi kirkna.
Þar styðjast þær einkum við upp­
lýsingar heimafólks sem þær hitta
á ferðum sínum en ýmislegt er líka
skráð í kirkjubækur. „Oft tengjast
kærleikur og  virðing gerð altaris­
dúka, í mörgum tilfellum eru þeir
minningargjafir. Við vitum dæmi
um að fleiri en einn ættliður hefur
sameinast um að gera dúk, jafnvel
heilt kvenfélag þannig að dúkur
hafi gengið á milli kvenna þar til
saumaskap var lokið. Til er líka
að kona hafi séð fyrir sér rúmlegu
eða rólegheit í einhvern tíma og þá
notað tímann í að gera altarisdúk.
Svo hafa nokkrar konur gert marga
altarisdúka. Ein þeirra var Anna frá
Moldnúpi undir Eyjafjöllum, við
höfum víða rekist á dúka eftir hana.“
Altarisdúkarnir eru eftir konur í
langflestum tilfellum, að sögn Jenn­
ýjar. „Á öllu Norðurlandi vitum við
bara um einn dúk sem karlmaður
tók þátt í að gera með því að teikna
munstur fyrir konu sína. Á sumum
Oft tengist
kærleikur
gerð
altarisdúka
Jenný Karlsdóttir, fyrrverandi kennari,
rannsakar altarisdúka í eigu íslenskra kirkna
ásamt vinkonu sinni, Oddnýju E. Magnús-
dóttur þjóðfræðingi. Þær hafa þegar heim-
sótt um 200 kirkjur í landinu og eiga álíka
fjölda eftir. Í ferðunum safna þær myndum
og sögum af þeim gersemum sem margir
handunnir altarisdúkar eru.
Jenný hefur viðað að sér þekkingu á handverki í tæp 70 ár. Á síðustu árum hefur hún tekið myndir af um 300 íslenskum altaris-
dúkum og er hvergi nærri hætt. Mynd/Auðunn níelsson
Harðangursdúkur, sérhannaður fyrir laufáskirkju í eyjafirði, eftir Ingu Gústafsdóttur. Mynd/Jenný Anna frá Moldnúpi heklaði þessa blúndu þegar hún var í síld á Raufarhöfn og gaf kirkjunni þar dúkinn.
Mynd/Jenný
Gamall dúkur með feneyjasaumi í eigu Garðskirkju í Kelduhverfi. „Þetta munstur er
ekki algengt en þó höfum við fundið það á nokkrum stöðum,“ segir Jenný.
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
Snyrtistofan Ha lik
Við sérhæfum okkur í
Háræðaslitsmeðferðum
Góður árangur – Gott verð
Hraunbæ 102 • Reykjavík • S. 893 0098 • snyrtistofanhafblik@gmail.com
Bjóðum einnig árangursríka
húðslípimeðferð
Fyrir Eftir
Fyrir Eftir
3 . d e s e m b e r 2 0 1 6 L A U G A r d A G U r32 h e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
0
3
-1
2
-2
0
1
6

0
4
:0
7
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
8
B
-5
A
4
C
1
B
8
B
-5
9
1
0
1
B
8
B
-5
7
D
4
1
B
8
B
-5
6
9
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
2
0
s
_
2
_
1
2
_
2
0
1
6
C
M
Y
K