Víkurfréttir - 17.12.1987, Qupperneq 46

JÓLABLAÐ
wica/e nszza
Björgunarsveitin
Þorbjörn 40 ára
Nú í haust var haldið upp á þau merku tímamót í Grindavík
að Björgunarsveitin Þorbjörn, sem er deild innan Slysavarna-
deildarinnar Þorbjörns, átti 40 ára afmæli. Um leið var vígt
hús fyrir hraðbjörgunarbát sveitarinnar, Odd V. Gíslasón.
Hér á eftir birtast tvær af þeim ræðum sem fluttar voru við
þctta tækifæri, ræður feðganna Tómasar Þorvaldssonar og
Gunnars Tómassonar. Tómas var fyrsti formaður björgunar-
sveitarinnar en Gunnar er núverandi formaður hennar.
Þá birtast með ræðum þessum myndir sem fréttamaður Vík-
urfrétta í Grindavík, Helga Pétursdóttir, tók við þetta tæki-
færi.
Kæru gestir, Grindvíking-
ar og ekki síður þiðgóða fólk
úr nágrannabyggðum, verið
þið öll velkomin. Okkur þyk-
ir ákaflega vænt um að hafa
ykkur hér með okkur í dag.
En tilefnið er 40 ára afmæli
Björgunarsveitarinnar Þor-
björns.
Hún var stofnuð 1947
samkvæmt tillögu frá Ingi-
björgu Jónsdóttur kennara,
fluttri á aðalfundi Slysavarn-
adeildarinnar Þorbjörns
1946 og var samþykkt ein-
róma. En í raun má segja að
þá þegar hafi björgunarsveit
verið búin að starfa um fjög-
urra ára tímabil. Sem aðal-
verkefni hafði hún þá með-
ferð brimróðrabáts sem við
fengum 1942, notaður hér á
víkinni til að fara um borð í
báta, sem ekki gátu athafnað
sig í gömlu lendingunni sök-
um brims, en lagt út á fyrir
innan svokallaðan snúning
og slarksamar og hættulegar
ferðir. En þegar við kom-
umst með sæmilegu móti inn
í Hóp, höfnina sem nú er,
lagðist þetta af og báturinn
Tómas Þorvaldsson
fór austur á Borgarfjörð
eystri til svipaðra nota.
Á tímamótum sem þessum
er eðlilegt að við veltum því
fyrir okkur, hvaða tildrög
urðu að stofnun Slysavarna-
félags íslands og hvað veldur
því, að svo giftusamlega
skuli hafa tekist til í störfum
þess. Eg fyrir mitt leyti hef
alltaf sétt það í samband við
hina hörðu lífsbaráttu, sem
íslenska þjóðin hefur þurft
að heyja fyrir tilveru sinni og
afkomu. Þessi barátta mót-
ast af því, hvar landið er á
hnettinum. Sumur eru stutt
og oftast köld og vetur
langir, kaldir og óblíðir.
Flestum er vel kunnugt
um hörmuleg sjóslys hér við
land gegnum aldirnar. Litl-
ar, opnar og illa búnar fleyt-
ur voru oft auðveld bráð
stórviðranna. Stundum lá
við að heil byggðarlög legð-
ust í eyði vegna þess að flest-
ar fyrirvinnur heimilanna
fórust á einni vertíð eða í einu
og sama óveðrinu.
Þó að skipin stækkuðu
með tilkomu skútualdar og
síðar með vélbátum og tog-
urum, þá tók ekki fyrir
hörmuleg sjóslys. Fjöldi
manns fylgdist með því úr
landi, hvernig skipshöfnin á
kútter Ingvari barðist fyrir
lífi sínu í innsiglingunni til
Reykjavíkur og enga hjálp
var hægt að veita. Svo sem
kunnugt er, fórust allir skip-
verjar. Þetta atvik mun hafa
átt drjúgan þátt í því að
hrinda í framkvæmd skipu-
lögðum slysavörnum hér á
landi. Mörg önnur sjóslys
mætti hér nefna frá byrjun
þessarar aldar, en þaðverður
ekki gert að sinni.
I tímans rás hafa margir
góðir og gegnir Islendingar
velt því fyrir sér, hvernig við
mætti bregðast, þegar skips-
strönd verða eða önnur
óhöpp á sjó. Einn er sá mað-
ur, sem ekki er hægt annað
en að minnast á í þessu sam-
bandi, en það er séra Oddur
Óskum starfsmönnum okkar og viðskipta-
vinum gleðilegra jóls, árs og friðar, og
þökkum samstarf og viðskiptin á árinu.
SKIPAAFGREIÐSLA
SUÐURNESJA
Hluti af bílaflota Björgunarsveitarinnar.
V. Gíslason, sem þjónaði
Staðarprestakalli hér í
Grindavík á síðari hluta 19.
aldar til ársins 1894. Hann
var upphafsmaður að ýmsu í
slysavarnamálum hér á landi
og var ótrauður í baráttu
sinni í þeim efnum. Sjálfur
reri hann til fiskjar og þekkti
því vel til sjómennsku. Hann
lagði mikinn tíma og fé á
þeirra tíma mælikvarða í það
að ferðast um sjávarþorpin
og fræða sjómenn um allt
það sem betur mætti fara og
gæti komið í veg fyrir óhöpp.
Eitt af mörgu, sem hann var
upphafsmaður að og enn er í
notkun um borð í fískiskip-
um, eru svokallaðir báru-
fleygar.
Máli sínu til stuðnings gaf
séra Oddur út blað, er hann
nefndi Sæbjörgu. I það blað
reit hann greinar til fróðleiks
og upplýsinga fyrir sjófar-
endur og setti fram varnað-
arorð af miklum eldmóði. Þá
mun séra Oddur einnig hafa
verið hvatamaður að stofnun
Bjargráðasjóðs íslands.
Boðskapur séra Odds festi
rætur hér í Grindavík og
menn bundust samtökum
um stofnun slysa- og sjúkra-
sjóðs árið 1898.
Hér í Grindavík hefur
hugur fólks ætíð snúist mik-
ið um sjóinn og þá einnig þau
válegu sjóslys, sem hér hafa
orðið, ekki síst þau slys, þar
sem svo til ekkert var hægt að
aðhafast til hjálpar. Það var
því ekki talað fyrir daufum
eyrum þegar farið var að
huga að stofnun slysavarnar-
deildar í Grindavík.
Fiskifélag íslands réð Jón
E. Bergsveinsson í sína þjón-
ustu til þess að ferðast um
landið sem erindreki í þágu
slysavarna. Jón vann mikið
og óeigingjarnt starf, sem
aldrei verður fullþakkað. Ár-
angur af starfi hans var
stofnun Slysavarnafélags ís-
lands árið 1928.
Á einni af ferðum sínum
kom Jón Bergsveinsson til
Grindavíkur. Það var 2. nóv-
ember 1930. Boðað var til
stofnfundar Slysavarna-
deildarinnar Þorbjörns. Á
fundinn komu 56 karlar og
konur og gerðust þau öll
stofnfélagar.
Fyrsti formaður slysa-
varnadeildarinnar var kjör-
inn Einar Einarsson í Kross-
húsum. Ritari varlngimund-
ur Guðmundsson í Hraun-
teigi og gjaldkeri Eiríkur
Tómasson á Járngerðarstöð-
um.
Það þykir hlýða við slík
tækifæri að rifja upp það
helsta úr sögu deildarinnar
og björgunarsveitarinnar.
Mun ég nú stikla á stóru í því
sambandi.
Fljótlega reyndi á hina
nýju slysavarnadeild. Hinn
24. mars 1931 strandaði
franski togarinn Cap Fagnet
á Hraunsfjöru með 38
manna áhöfn. Forystumenn
deildarinnar brugðu skjótt
við og nægur mannafli fylgdi
þeim á strandstað. Haldið
var af stað með þau björgun-
artæki, sem búið var að
koma fyrir í Grindavík, svo-
kölluð fluglínutæki, og er
ekki að orðlengja það að gift-
usamlega tókst að bjargapll-
um skipverjum á tiltölulega
skömmum tíma þrátt fyrir
erfiðar aðstæður. Þetta var
sögulegur atburður. Fyrsta
björgun manna úr sjávar-
háska hér við land með flug-
línutækjum.
Árið 1933 strandaði Skúli
fógeti frá Reykjavík skammt
frá Ræningjatanga austan
við Staðarberg. Strandið bar
að með lágum sjó í veltu-
brimi, roki og byl. Við hin
erfiðustu skilyrði tókst slysa-
varnadeildarmönnum að
bjarga 24 manna áhöfn
skipsins, en 13 drukknuðu.
Bíllinn sem flytur bát sveitarinnar á milli staða.