Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.12.2015, Blaðsíða 6

* Eitt pund af úrani er jafn mikils virði og þrjármilljónir punda af kolum eða olíu.James Lovelock, vísindamaður og umhverfissinni í Bretlandi.Alþjóðamál
KRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.12. 2015
Hlýnandi loftslag veldur mörg-
um áhyggjum en ekki eru alltaf
fyrir hendi traustar upplýs-
ingar til að meta hættuna fyrir
náttúruna. Gott dæmi er staða
hvítabjarna (ísbjarna) á norð-
urskautssvæðinu sem eru
háðir þykkt og útbreiðslu haf-
íss. Lítið af ís merkir fáa seli
fyrir þá til að éta.
Birnirnir skiptast í 19 stofna
sem geta þó blandast. Á vef
IUCN-náttúruverndarsamtak-
anna kemur fram að þrír eru í
vexti, sex stöðugir,
einn að stækka.
Upplýsingar um níu
stofna, einkum í
Síberíu, eru ófull-
nægjandi, segir
IUCN.
Í Kína og Indlandi er ógrynni afkolum, birgðir í jörðu semmyndu fræðilega séð duga þess-
um ríkjum í aldir. En fyrir nokkr-
um dögum var loftmengunin í Pek-
ing 17 sinnum hærri en efstu mörk
sem miðað er við hjá heilbrigðisyf-
irvöldum. Fólki var ráðlagt að
halda sig innandyra. Ástandið er oft
lítið skárra í Nýju Delhí en Ind-
verjar gera að sögn minna af því að
mæla.
En bæði Indland og Kína reisa
nú hvert kolaorkuverið á fætur
öðru, samanlagt nokkur slík í viku
hverri. Xi Jinping Kínaforseti og
Narendra Modi, forsætisráðherra
Indlands, segjast vilja taka þátt í
aðgerðum til að minnka losun kol-
díoxíðs og annarra gróðurhúsa-
lofttegunda sem taldar eru ýta und-
ir hlýnun andrúmsloftsins. Þeir vilja
draga úr kolanotkun – en ekki
strax. Stjórnmálaskýrendur eru á
því að ef leiðtogarnir tveir standi
fast á sínu tryggi þeir enn betur
pólitíska stöðu sína heima fyrir.
Xi segir að ekki megi koma í veg
fyrir að „fátækar þjóðir bæti lífs-
kjörin“ með því að auka orkunotk-
un. Og Modi segir að 300 milljónir
Indverja hafi ekki aðgang að raf-
magni, það myndi kæfa efnahag
landsins ef dregið yrði núna úr
orkuframleiðslu með kolum. Til-
lögur sem lagðar hafa verið fram
um fjárhagslega og tæknilega að-
stoð við fátækar þjóðir svo að þær
geti tekið upp betri tækni dugi ekki
til. Ríku þjóðirnar eigi mesta sök á
vaxandi magni koldíoxíðs síðustu
aldirnar, þær hafi náð völdum og
orðið auðugar með því að nota jarð-
efnaeldsneyti. Þær verði nú að vera
örlátari og bera þyngstu byrðarnar.
„Allt annað væri siðferðislega
rangt,“ segir Modi.
Kína losar nú mest allra ríkja af
koldíoxíði, Indland er í þriðja sæti,
á eftir Bandaríkjunum. En í Banda-
ríkjunum fer losunin minnkandi,
vaxandi í hinum tveimur. Þau iðn-
væðast af kappi og það merkir
aukna orkunotkun.
Orkurisar skjálfa
Ef spár um hratt hlýnandi loftslag
næstu áratugi rætast þarf mann-
kynið að laga sig að gerbreyttum
aðstæðum. Sums staðar munu að-
stæður batna, ræktun verða auð-
veldari, loftslag þægilegra. En ann-
ars staðar versnar ástandið og það
á ekki síst við í fátækum löndum.
Ef... Nú ræða menn ákaft sam-
ræmdar aðgerðir á loftslags-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í
París og vonast til að í þetta sinn
takist að samþykkja bindandi álykt-
un um samdrátt í losun gróð-
urhúsalofttegunda. Financial Times
segir að hundruð fulltrúa fyrirtækja
af öllu tagi hafi hópast til Parísar
að fylgjast með og verja hagsmuni
sína. Niðurstaða ráðstefnunnar gæti
haft áhrif á það hvernig bílvélar
verði notaðar, hvernig hús verði hit-
uð [eða kæld], hvernig orkufyr-
irtæki framtíðarinnar verði og
hvernig menn framleiði stál og
sement.
Jarðgas gæti þó hlotið
tímabundna náð vegna
þess að það eykur mun
minna CO2-losunina en
olía og kol.
En menn beini sjónum sínum síð-
ustu árin að einhverju sem geti
komið í stað jarðefnaeldsneytis. Kol
og olía verði kannski framvegis lát-
in hvíla óhreyfð í jörðu. „Það er líka
ástæðan fyrir því að Mark Carney,
seðlabankastjóri Bretlands, hefur
varað við því að fjárfestar geti
hugsanlega horft fram á „geysilegt
tap“ ef ríkisstjórnir grípi til róttæk-
ari aðgerða í loftslagsmálum sem
valdi því að hlutafé í fyrirtækjum á
sviði jarðefnaeldneytis verði lítils
virði,“ segir blaðið.
Allmörg stórfyrirtæki á þessu
sviði, þ. á m. Shell, BP, Aramco og
Statoil, hafa nýlega lýst stuðningi
við aðgerðir gegn loftslagsbreyt-
ingum. Á síðasta alþjóðafundi SÞ,
árið 2009 í Kaupmannahöfn, sömdu
stórveldin að lokum á lokuðum
fundum. Þegar niðurstaðan var lögð
fyrir allsherjarþing SÞ, þar sem
nóg er að eitt aðildarríki sé ósam-
mála hinum, þá fellur slík ályktun.
Fáein ríki, þ. á m. Venesúela og
Kúba, voru á móti og því var ekki
gerður bindandi samningur.
Hver sem niðurstaðan verður
núna er ljóst að menn munu ann-
aðhvort fagna eða amk. verja hana
með því að lagður hafi verið grunn-
ur að metnaðarfyllri aðgerðum síð-
ar. Einhverjir munu segja að ein-
göngu hafi verið framleitt meira af
froðu á rándýrum alþjóðafundi með
veisluglaumi þar sem leiðtogar
skjalla hver annan. Vandanum hafi
þeir ýtt á undan sér.
En ætlunin er núna að tryggja
árleg framlög til orkutæknilegrar
aðstoðar við fátæku löndin, alls 100
milljarða dollara. Það er allt of lítið
að mati Indverja. En hvernig á að
nýta þetta fé og hver á að hafa eft-
irlit með því að það renni raunveru-
lega til þess að draga úr losun en
ekki annarra verkefna? New York
Times segir að það sé enn óljóst,
ekki sé búið að semja um þau mál.
Þar sem kol eru lykill að „betra“ lífi
LEIÐTOGAR FÁTÆKRA ÞJÓÐA SEGJA ÞAÐ ÓSANNGJARNT
AÐ RÍKU IÐNVELDIN ÚTVEGI ÞEIM EKKI MEIRA FÉ TIL AÐ
DRAGA ÚR LOSUN GRÓÐURHÚSALOFTTEGUNDA. SNÚIÐ
GETUR ORÐIÐ AÐ LEYSA ÞÁ DEILU Í BAKHERBERGJUM
RÁÐSTEFNUNNAR Í PARÍS.
Neoma, sex ára indversk stúlka í Nýju Delhí, á leið í skóla. Hún er með andlitsgrímu vegna loftmengunar. Í borginni búa
um 18 milljónir manna og mengun þar og í fleiri indverskum borgum er sú mesta sem þekkist í heiminum.
AFP
ÓTTAST UM BIRNI
HEIMURINN
BANDARÍKIN
SAN BERNARDINO Verið er að
rannsaka feril hjóna sem réðust á starfsyst
mannsins málaskrifstofuélags í borginni
San Bernardino í Kaliforníu á fimmtudag
og skutu 14 þeirra til bana. Lögreglan skaut
árásarfólkið til bana. Ekki er ljóst hvað fékk
það til að vinna ódæðið en sagt hugsanlegt
að um deilur við vinnufélaga hafi verið að
ræða. En í ljós hefur
komið að fólkið hafði átt
samskipti við menn sem
grunaðir eru um tengsl
við hryðjuverkasamtök.
SUÐUR-AFRÍKA
PRETORÍU Áfrýjunarréttur í Suður-Afríku hefur
reytt niðurstöðu dómara sem úrskurðaði að fatlaðib
uparinnhla scar PistoriusO , sem árið 2013 skaut
bana hefði gerstnustu sína, Reevu Steenkamp, tilun
gáleysi.ekur um manndráp afs
ur sekur umEr hann nú sagð
orð og gæti því fengið allt aðm
Pistorius er nú í5 ára fangelsi.
eftir að hafa afplánaðistofufangels
eitt ár af upprunalegum fimm ára
dómi sínum.fangelsis
TAÍLAND
BANGKOK Tíu Sýrlendingar með tengsl við Ríki íslams, IS, fóru í
október til Taílands með það í huga að ráðast á Rússa í landinu. Kemur
þetta fram í leynilegum gögnum sem taílenska
lögreglan hefur lekið í fréttamiðla og byggjast á
upplýsingum öryggislögreglu Rússlands. Rússar hófu
loftárásir í Sýrlandi í lok september og hafa ráðist
á stöðvar IS en einnig aðra uppreisnarflokka sem
berjast gegn stjórn Bashar al-Assad Sýrlandsforseta.
DANMÖRK
ÖFNKAUPMANNAH Kjósendur
á fim gmtudaí Danmörku höfnuðu
slu tillöguí þjóðaratkvæðagreið
minnihlutastjórnar rs LökkeLa
Rasmussen anir féllu fráum að D
undanþágu sem þeir hafa varðandi
samstarf í lögreglu- og dómsmálum
við önnur ríki Evrópusambandsins.
53% sögðu nei, 47% já við því að
auka þannig
þátttöku í
samrunaferlinu.
Niðurstaðan
þykir vera áfall
fyrir ESB en þess
má geta að ungir
kjósendur voru
enn andsnúnari
tillögunni en
þeir eldri.