Morgunblaðið - 15.12.2015, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN 25
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 2015
Ég bý í Bandaríkj-
unum en er nú í heim-
sókn á Íslandi. Í
heimsókn minni hef
ég orðið vör við um-
ræður um einkavæð-
ingu á hluta af því
heilbrigðiskerfi sem
er nú við lýði á Ís-
landi. Við í Bandaríkj-
unum erum í upphafi
þess ferlis að innleiða
lög sem mikið hefur þurft að berj-
ast fyrir. Þessi lög munu tryggja
heilbrigðisþjónustu fyrir fleiri
þegna en áður, en þó ekki fyrir alla.
Það verður ennþá langt frá því að
vera fyrir jafnmarga og heilbrigð-
iskerfið hér á landi.
Heilbrigðiskerfið okkar byggist á
einkafyrirtækjum sem græða á því
að veita heilbrigðisþjónustu.
Læknar og aðrar heilbrigðisstéttir,
sem og tryggingafélög græða pen-
inga þegar við erum veik. Kerfið
okkar hvetur lækna til þess að
panta próf fyrir sjúklinga til þess
að leggja til skurðaðgerðir vegna
veikinda sem væri hægt að lækna
með vægari og ódýrari hætti. Þó að
tryggingafélög greiði stóran hluta
af kostnaði okkar getur sá kostn-
aður sem við greiðum sjálf auðveld-
lega orðið tugir þúsunda dollara,
allt eftir því hver meðferðin er.
Land okkar hefur á að skipa afar
hæfileikaríkum læknum og er búið
mjög tæknilegum greining-
artækjum. Samt sem
áður mælist heilbrigði
okkar lakara en í
mörgum öðrum löndum
sem eyða fjórðungi af
því sem við eyðum í
heilbrigðisþjónustu. Af
hverju eyða Bandaríkin
mun meira í heilbrigð-
isþjónustu, þrátt fyrir
að mælast með lakara
heilbrigði en önnur
lönd? Það eru margir
þættir sem hafa áhrif,
en einn þáttur er skýr:
Kerfið okkar virkar ekki. Heilbrigð-
isþjónusta er léleg sem byggist á
því að græða peninga. Heilsufar er
lakara þegar kerfið græðir á þeim
sem eru veikir og heilsa ætti ekki
að vera lúxus fyrir þá ríku. Það er
dýrara fyrir þjóðfélagið í heild þeg-
ar ekki allir hafa greiðan aðgang að
heilbrigðisþjónustu. Bandaríkin
eiga margt ólært af Íslandi. Endi-
lega lærið af Bandaríkjunum!
Er gáfulegt að einka-
væða heilbrigðiskerfið?
Eftir dr. Nicole
Dubus
Dr. Nicole Dubus
»Ein af okkar grunn-
þörfum er þörfin fyr-
ir heilbrigðisþjónustu.
Mikilvægt er að sú þjón-
usta sé góð og öllum að-
gengileg. Stöndum vörð
um hana!
Höfundur er lektor í félagsráðgjöf við
San Jose State University.
Norðurlöndin standa
öll frammi fyrir breyt-
ingum á lýðfræðilegri
samsetningu þjóðanna
sem kalla á framsýna
þróun í velferðarþjón-
ustu. Höfuðborgir land-
anna fimm, frá Reykja-
vík í vestri til Helsinki í
austri, hafa nú hafið
samstarf við Nordic
Innovation með það
fyrir augum að þróa
nýjar velferðarlausnir sem standast
kröfur framtíðarinnar. Markmið
borganna er að þróa nýja tækni og
lausnir sem gera öldruðum og fötl-
uðum kleift að lifa sjálfstæðu lífi á
eigin heimili.
Þetta er mikil áskorun. Fyrst má
nefna að mannfjöldaspár sýna að
hlutfall aldraðra (65 ára og eldri) af
heildarfjölda fullorðinna á Norð-
urlöndum muni vaxa úr 25% í dag í
40% árið 2040. Þessi þróun mun auka
þörfina fyrir umönnun og heilbrigð-
isþjónustu meðal aldraða og fólks
með skerta færni eða ólæknandi sjúk-
dóma. Aukningarinnar er þegar farið
að gæta í höfuðborgunum fimm.
Þetta er ástæða þess að höfuð-
borgirnar hafa ákveðið að vinna náið
saman að því að finna norrænar
framtíðarlausnir. Þar sem velferð-
arkerfi landanna og þær áskoranir
sem felast í velferðarþjónustu í þétt-
býli eru um margt líkar gætu höfuð-
borgirnar, í stað þess að einblína á
velferðarmálin á landvísu, átt samleið
í að leita nýrra lausna.
Höfuðborgirnar leggja metnað
sinn í að gera eins mörgum öldruðum
og fötluðum og kostur er kleift að búa
í eigin húsnæði og lifa sjálfstæðu lífi
sem einkennist af virkri samfélags-
þátttöku, félagslegum samskiptum,
persónulegri reisn einstaklingsins og
takmarkaðri þörf á hefðbundinni
öldrunarþjónustu. Skilvirkari umönn-
unarþjónusta mun einnig gera sveit-
arfélögum kleift að
halda útgjöldum vegna
vaxandi fjölda aldraðra
í skefjum.
Samstarf norrænu
höfuðborganna við Nor-
dic Innovation byggist á
því að áskorunin er í
eðli sínu norræn og
þeirri staðreynd að
meginhlutverk okkar er
að stuðla að auknum
milliríkjaviðskiptum og
nýsköpun á Norð-
urlöndum.
Hugmyndin er að ná-
in samvinna notenda, birgja og kaup-
enda að velferðartækni og þjónustu
skili framsæknari nýsköpun. Verð-
launasamkeppnir eru einnig góður
vettvangur til þess að auka tengslin
milli framboðs- og eftirspurnarhliðar
markaðarins á mismunandi stigum
keppninnar.
Aðilarnir að baki Nordic Independ-
ent Living Challenge völdu að stofna
til verðlaunasamkeppni til þess að
hvetja til framfara og þróunar nýrra
velferðarlausna. Þessi tegund sam-
keppni, sem byggð er á fyrirmynd
Nesta, breskra samtaka sem vinna að
nýsköpun, er nýmæli á Norð-
urlöndum.
Aðstandendur keppninnar völdu
þarfamiðaða nálgun til þess að leggja
áherslu á mikilvægi virkrar þátttöku
notenda í þróunarferlinu.
Verðlaunasamkeppnin hófst í febr-
úar 2015 og var opin öllum þeim sem
vinna að nýsköpun á Norðurlöndum –
rótgrónum þjónustuaðilum í velferð-
arþjónustu, sprotafyrirtækjum,
námsmönnum, öldruðum o.s.frv.
Áhugasömum var boðið að senda inn
hugmyndir og tillögur. Mikill fjöldi
hugmynda barst og valdi dómnefnd
75 af 415 tillögum til áframhaldandi
þátttöku. Í öðrum hluta keppninnar
var m.a. haldinn tengslafundur þar
sem þátttakendur höfðu tækifæri til
þess að þróa lausnir sínar út frá þörf-
um notenda, hönnun og notagildi.
Einnig gafst þeim kostur á að hitta
aðra þátttakendur og finna áhuga-
verða samstarfsaðila.
Í næsta áfanga keppninnar þróuðu
þátttakendur hugmyndir sínar enn
frekar og gerðu drög að við-
skiptaáætlunum. Að því loknu voru
25 af 75 umsækjendum valdir til
áframhaldandi þátttöku. Þeir munu
hittast um miðjan desember í Stokk-
hólmi og kynna hugmyndir sínar fyr-
ir dómnefndinni. Fimm verkefni
komast í úrslit og munu taka þátt í
matsferli þar sem borgirnar meta
gæði hugmyndanna út frá ávinningi
notenda og hugsanlegum sparnaði
fyrir borgirnar. Niðurstöðurnar
verða hluti af endanlegu framlagi
hvers verkefnisteymis í úrslitakeppn-
inni. Sigurvegarinn verður valinn
vorið 2016 og fær eina milljón
norskra króna að launum. Einnig
verða veitt nemendaverðlaun og
verðlaun fyrir norræna samvinnu.
Samkeppnin Nordic Independent
Living Challenge er mikilvægur hluti
af nýsköpunarverkefninu Innovative
Nordic Welfare Solutions sem er eitt
af fimm svokölluðum vitaverkefnum
sem Nordic Innovation hefur verið
falið að hafa umsjón með. Verkefnin
heyra undir norrænu samstarfsáætl-
unina um nýsköpun og viðskipta-
stefnu.
Verkefnið er krefjandi á marga
vegu. Höfuðborgirnar og Norð-
urlöndin standa öll frammi fyrir mikl-
um áskorunum í velferðarkerfinu
vegna vaxandi fjölda aldraðra og auk-
innar eftirspurnar eftir velferðarþjón-
ustu. Saman skorum við nú á norræna
frumkvöðla að þróa lausnir á einni
stærstu áskorun sem norrænu vel-
ferðarríkin hafa staðið frammi fyrir.
Norðurlöndin sameinast
um áskoranir framtíðarinnar
Eftir Carina
Christensen » Saman skorum við
nú á norræna frum-
kvöðla að þróa lausnir á
einni stærstu áskorun
sem norrænu velferð-
arríkin hafa staðið
frammi fyrir.
Carina
Christensen
Höfundur er framkvæmdastjóri Nor-
dic Innovation (stofnun á vegum Nor-
rænu ráðherranefndarinnar) og fyrr-
verandi ráðherra í Danmörku.
Bíldshöfða 16, 110 Reykjavík 414 84 00 www.martex.is
Góð þjónusta
byrjar með
flottum fatnaði.
ONDA
handsturtuhaus
1.790 kr.
Verð áður
2.460 kr.
SKINNY
handsturtuhaus
1.490 kr.
Verð áður
1.967 kr.
FONTE
handsturtuhaus
790 kr.
Verð áður
1.076 kr.
TVÖFALDUR
STURTUBARKI
150 CM
1.290 kr.
Verð áður
1.887 kr.
EMOTION sturtuhaus 10 cm
2.990 kr.
Verð áður 3.942 kr.
SPRING sturtuhaus 20 cm
6.500 kr.
Verð áður
9.337 kr.
Gæði, þjónusta, ábyrgð - það er Tengi
Smiðjuvegi 76 • Kópavogi • Sími 414 1000 • tengi@tengi.is
Baldursnesi 6 • Akureyri • Sími 414 1050 • www.tengi.is
Opið virka daga frá kl. 8-18 og laugardaga kl. 10-15
HRESSANDI
STURTUTILBOÐ
Frískaðu upp á baðherbergið fyrir jólin.
JÓLATILBOÐ