Náttúrufræðingurinn - 2014, Side 61

61
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Svartþröstur aðstoðar við
hreiður skógarþrasta
Náttúrufræðingurinn 84 (1–2), bls. 61–64, 2014
Ævar Petersen
Inngangur
Par skógarþrasta Turdus iliacus
hreiðraði um sig í garðinum hjá Birni
Þresti Axelssyni og Önnu Hall-
dóru Karlsdóttur að Naustahlein 17
í Garðabæ sumarið 2006. Það væri
í sjálfu sér ekki í frásögur færandi
nema fyrir það að þriðji fuglinn tók
þátt í varpstarfinu, þ. á m. fóðrun
unga.
Skal hér skýrt frá hvernig varpi
reiddi fram. Þau Björn og Anna
fylgdust grannt með framgangi þess
og atferli fuglanna og eiga mestan
heiður að því hve vel atburðarásin
var skráð.
Fyrra hreiðrið
Í júní 2006 hóf skógarþrastarpar að
byggja hreiður í lágum (um 1,8 m)
mispilrunna í garðinum aftan við
Naustahlein 17, en þar höfðu skógar-
þrestir áður verið með hreiður. Tveir
skógarþrestir sáu um hreiðurgerðina
eins og vera ber og um 9. júní var
hreiðrið fullbyggt. Þá hurfu þrestirnir
í tvo daga en eftir að þeir birtust á ný
var sex eggjum orpið í hreiðrið. Á til-
skyldum tíma, rétt fyrir mánaðamót
júní–júlí, klöktust ungar. Þann 7. júlí
voru fimm um viku gamlir ungar í
hreiðrinu. Eitt egg reyndist fúlegg
og hafði fóstrið drepist snemma á
útungunartímabilinu.
Annar þrösturinn bar málmhring
á fæti. Sá var svo gæfur að Björn gat
tekið hann á hreiðrinu með því að
leggja hönd yfir fuglinn. Það mun
hafa verið kvenfugl því hjá skógar-
þröstum liggja aðeins kvenfuglar á
hreiðri.1 Númer á fuglamerkjum eru
auðkennandi og reyndist þetta merki
vera íslenskt nr. 882266. Hafði fuglinn
verið merktur þá um vorið 15. apríl
2006 við Höfn í Hornafirði þar sem
Brynjúlfur Brynjólfsson og Björn
Arnarson reka fuglaathugunarstöð.2
Nokkuð ljóst þykir að þegar fuglinn
var fangaður og merktur var hann
að koma til landsins eftir vetur-
setu erlendis en langflestir íslenskir
skógarþrestir fara til vestanverðrar
Evrópu yfir vetrarmánuðina.3
Svartþröstur Turdus merula, full-
orðinn karlfugl, hrafnsvartur með
appelsínulitað nef, hélt einnig til
við skógarþrastarhreiðrið (1. mynd).
Eins og svartþrasta er venja á varp-
tíma hélt hann sig mest á morgnanna
efst í toppi grenitrjáa í næsta garði
og söng hástöfum. Stundum fór
hann inn í runnann þar sem þrastar-
hreiðrið var þegar skógarþröstur lá á
því. Fyrir kom að allir fuglarnir þrír
voru við hreiðrið samtímis. Þá kom
fyrir að svartþrösturinn og annar
skógarþrastanna ultu út úr hreiður-
runnanum í miklum atgangi. Svo
mikil voru áflogin að húsráðendur
vöknuðu oft við þau á tímabilinu
klukkan fimm til sjö á morgnana.
Þarna öttu kappi svartþrösturinn og
annar skógarþrösturinn, karlfuglinn
að talið var, sem virtist lítt hrifinn af
þessum keppinauti.
Eftir að ungar skriðu úr eggi
hóf svartþrösturinn að bera æti í
ungana til jafns við skógarþrestina
eins og þeir væru hans eigin af-
kvæmi. Þessar matargjafir svart-
þrastarins voru t.a.m. áberandi
meðan á heimsókn höfundar stóð
þann 7. júlí. Þá renndi merkti skógar-
þrösturinn (2. mynd) sér einnig yfir
hina óboðnu gesti og smellti í góm
eins og þröstum er tamt. Ungarnir
voru að sjá hraustir, litu út eins og
dæmigerðir skógarþrastarungar og
óklakta eggið var augljóslega skógar-
þrastaregg (sem eru snöggtum minni
en svartþrastaregg). Svartþrösturinn
var einnig til staðar með mat í nefi
og gaf frá sér aðvörunarhljóð eins
og eru einkennandi fyrir svartþresti
við hreiður. Þriðji fuglinn, ómerkti
skógarþrösturinn, sást hvergi en
hann hvarf um þetta leyti og sást
aldrei aftur.
Af ofanskráðu er ljóst að þrír
fuglar voru greinilega bendlaðir við
þrastarhreiðrið. Ekkert bendir hins
vegar til þess að svartþrösturinn
hafi átt hlut að máli við frjóvgun
eggjanna. Því er hér ekki um kyn-
blöndun milli tveggja fuglategunda
1. mynd. Skógarþröstur við hreiðrið sitt ásamt svartþrastarkarli sem lét sér annt um hreiðrið
meðan á álegu stóð og færði jafnframt ungunum æti. – The male Blackbird, which attended
a Redwing nest in Garðabær, and delivered food to the young after they hatched. One of
the Redwings can also be seen. Ljósm./Photo: Björn Þ. Axelsson, 10.7.2006.