Morgunblaðið - 14.10.2016, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. OKTÓBER 2016
N Ý F O R M
H Ú S G A G N A V E R S L U N
Komið og skoðið úrvalið
Opið virka daga
10-18
laugardaga
11-15
Klassísk gæða húsgögn
á góðu verði
Strandgötu 24 | 220 Hafnarfjörður | Sími 565 4100 | nyform.is
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Því var fagnað í Hamborg í síðustu
viku að 20 ár eru liðin síðan Al-
þjóðlegi hafréttardómurinn tók til
starfa. Um er að ræða sjálfstæðan
dómstól sem stofnaður var með
hafréttarsamningi Sameinuðu
þjóðanna. Einn íslenskur dómari á
sæti í dóminum, Tómas H. Heiðar,
sem var kjörinn til setu þar fyrir
tveimur árum og tók við embætti
1. október 2014, en kjörtímabil
hans er til 2023. Guðmundur Ei-
ríksson var dómari frá 1996 til
2002, en hann hefur reyndar verið
kallaður til starfa við dóminn við
eitt tiltekið mál sem nú er til úr-
lausnar.
Á hátíðarsamkomu síðasta föstu-
dag í ráðhúsi Hamborgar var Ban
Ki-moon, framkvæmdastjóri Sam-
einuðu þjóðanna, meðal ræðu-
manna, áður en hann hélt á Þing
norðurslóða í Reykjavík. Um 500
gestir sóttu samkomuna og meðal
annarra ræðumanna má nefna
Joachim Gauck, forseta Þýska-
lands, og Vladimir Golitsyn, for-
seta hafréttardómsins.
Panama valdi Guðmund
Hafréttardómurinn er skipaður
21 dómara og um þessar mundir
fjallar dómstóllinn um svonefnt
Norstar-mál milli Panama og Ítalíu
en það varðar töku og haldlagn-
ingu á panamíska skipinu Norstar
á Miðjarðarhafi fyrir um 18 árum.
Ef dómarar af þjóðerni málsaðila
sitja ekki í dóminum, geta aðilar
valið einstaklinga til að sitja sem
dómarar við meðferð málsins. Í
dóminum eiga ekki sæti dómarar
frá Panama eða Ítalíu og valdi Pa-
nama Guðmund Eiríksson til að
sitja í dóminum í Norstar-málinu.
Því vill svo til að tveir Íslendingar
eiga sæti í dóminum í umræddu
máli.
Á grundvelli hafréttarsamnings
Sameinuðu þjóðanna er unnt að
skjóta hafréttardeilum til Alþjóð-
lega hafréttardómsins í Hamborg,
Alþjóðadómstólsins í Haag eða
gerðardóms. Ákveðnir kostir fylgja
því að skjóta deilumálum á þessu
sviði til Alþjóðlega hafréttardóms-
ins, en hann er eini fjölskipaði
dómstóllinn sem er sérhæfður á
sviði hafréttar.
Lögð er áhersla á að leysa skjótt
úr málum sem til hans berast. Svo-
nefnd brýn mál, sem varða annað-
hvort tafarlausa lausn skipa og
áhafna eða bráðabirgðaráðstafanir
til að vernda réttindi aðila deilu-
máls, eru þannig ráðin til lykta á
innan við mánuði, að sögn Tómasar
H. Heiðar. Aðildarríki hafréttar-
samningsins greiða dóminum eng-
an kostnað vegna dómsmála.
Hefur fjallað um 25 dómsmál
Hafréttardómurinn hefur einka-
lögsögu að því er varðar deilumál
varðandi tafarlausa lausn skipa og
áhafna; tiltekin deilumál að því er
varðar bráðabirgðaráðstafanir; og
deilumál varðandi alþjóðlega hafs-
botnssvæðið sem lögð eru fyrir
sérstaka hafsbotnsdeilnadeild
dómsins. Almennt geta aðeins ríki
átt aðild að deilumálum fyrir dóm-
inum en fyrirtæki geta þó átt aðild
að málum sem lögð eru fyrir hafs-
botnsdeilnadeildina.
Hafréttardómurinn hefur fjallað
um alls 25 dómsmál sem átt hafa
rætur í öllum heimshornum. Fram-
an af voru flest málin svonefnd
brýn mál, einkum varðandi tafar-
lausa lausn skipa og áhafna, en á
undanförnum árum hefur umfangs-
meiri og fjölbreyttari málum verið
skotið til dómsins.
Árið 2012 fjallaði dómurinn um
fyrsta málið varðandi afmörkun
hafsvæða, Bengalflóamálið milli
Bangladess og Mjanmar. Er það
umfangsmesta mál dómsins hingað
til og var kveðinn upp dómur rúm-
um tveimur árum eftir að málið
var lagt fyrir hann, að sögn Tóm-
asar. Dómurinn afmarkaði land-
helgi, efnahagslögsögu og land-
grunn milli aðila en um var að
ræða fyrsta málið þar sem alþjóð-
legur dómstóll afmarkar landgrunn
milli ríkja utan 200 sjómílna.
Dómurinn hefur nú annað af-
mörkunarmál til meðferðar, deilu-
mál milli Gana og Fílabeinsstrand-
arinnar. Hafréttardómurinn hefur
enn fremur beitt ráðgefandi lög-
sögu sinni og gaf þannig í fyrra
ráðgefandi álit varðandi ólöglegar
fiskveiðar í Vestur-Afríku.
Góður kostur til
friðsamlegrar lausnar
Hafrétturinn er afar vítt svið og
segir Tómas að ýmiss konar deilu-
mál kunni því að koma til kasta
hafréttardómsins í framtíðinni. Í
ljósi þess hve mörg ríki geri tilkall
til landgrunns utan 200 sjómílna
megi gera ráð fyrir að upp komi
deilumál hvað varðar afmörkun
landgrunns milli nágrannaríkja eða
varðandi ákvörðun ytri marka
landgrunnsins, þ.e. markanna milli
landgrunnsins og alþjóðlega hafs-
botnssvæðisins þar fyrir utan.
„Að sjálfsögðu er affarasælast
fyrir ríki að leysa deilumál með
samningum en takist það ekki er
Alþjóðlegi hafréttardómurinn góð-
ur kostur til friðsamlegrar lausnar
slíkra mála,“ segir Tómas H. Heið-
ar.
Áhersla á skjóta lausn
 20 ár frá því að Alþjóðlegi hafréttardómurinn tók til starfa  Umfangsmesta
málið hingað til var jafnframt það fyrsta sem fjallaði um afmörkun hafsvæða
Hátíðarsamkoma Joachim Gauck, forseti Þýskalands, flytur ræðu á tuttugu ára afmæli Alþjóðlega hafréttardómsins. Athöfnin fór fram á föstudaginn var í
ráðhúsinu í Hamborg þar sem starfsemin hófst formlega á sínum tíma. Tómas H. Heiðar, sem á sæti í dóminum, er lengst til hægri á myndinni.
Tómas H.
Heiðar
Guðmundur
Eiríksson
Miðvikudaginn
19. október nk.
mun fyrirtækið
Dale Carnegie
fagna 104 ára af-
mæli sínu með
því að gera af-
mælisdaginn að
árlegum góðgerð-
ardegi. Í ár mun
fyrirtækið gefa
þjálfun þeim sem
vinna með ungu fólki og styrkja leið-
togahæfileika þeirra þannig að þeir
geti haft enn betri áhrif á næstu
kynslóð. Meira en 100 einkaleyfis-
hafar um allan heim munu taka þátt
og segir Jón Jósafat Björnsson,
framkvæmdastjóri Dale Carnegie
hér á landi, að Ísland verði þar engin
undantekning.
Verður þjálfunin þann daginn í
formi vinnustofu, sem er opin öllum
sem vinna með börnum, hvort held-
ur er í skólakerfinu, hjá íþrótta-
félögum eða félagasamtökum. Hægt
er að skrá sig á vefsíðunni www.da-
le.is.
Dale Carnegie var stofnað árið
1912 en á Íslandi hófst starfsemin
1965. Um 8 milljónir þátttakenda
hafa sótt námskeiðin frá upphafi,
þar af ríflega 25 þúsund Íslendingar.
Vinnustofa
gefins á
afmælinu
 Dale Carnegie
fagnar 104 árum
Jón Jósafat
Björnsson
Styrmir Gunn-
arsson, fyrrver-
andi ritstjóri
Morgunblaðsins,
flytur hátíðar-
ræðuna á 71. um-
dæmisþingi Rót-
arýhreyfingar-
innar á Íslandi,
en þingið hefst í
Digraneskirkju í
Kópavogi í dag,
föstudaginn 14. október. Þá verða
einnig flutt ávörp alþjóðahreyfingar
Rótarý. Síðar sama dag verður mót-
taka í Gerðarsafni.
Á morgun, laugardag, verður
þingað í Menntaskólanum í Kópa-
vogi. Umdæmisstjóri Rótarý, Guð-
mundur Jens Þorvarðarson, ávarpar
og Guðný Helgadóttir, fv. deildar-
stjóri í mennta- og menningarráðu-
neytinu, flytur erindi. Þinginu lýkur
í Perlunni um kvöldið.
Einkunnarorð Rótarý eru „þjón-
usta ofar eigin hag“. Nú er 31 Rót-
arýklúbbur á Íslandi og klúbb-
félagar um 1.200 talsins.
Rótarýþing
í Kópavogi
Styrmir
Gunnarsson
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
Umsóknum um námslán frá Lána-
sjóði íslenskra námsmanna (LÍN)
hefur fækkað um 30% miðað við
sama tíma fyrir tveimur árum og um
18% frá því í fyrra. Það eru um 3500
manns sem væru alla jafna búnir að
sækja um námslán, en eru ekki bún-
ir að gera það. Umsóknarfrestur
rennur ekki út fyrr en í lok næsta
mánaðar.
Hrafnhildur Ásta Þorvaldsdóttir,
framkvæmdastjóri LÍN, sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær, að
miðað við stöðuna í dag, þá væru
lánsumsóknir 18% færri en í fyrra
og 30% færri en á sama tíma fyrir
tveimur árum. „En ég bendi á að
umsóknarfresturinn er ekki liðinn,“
sagði Hrafnhildur.
Aðspurð hvort þau hjá LÍN hefðu
einhverjar skýringar á þessari
fækkun umsókna, sagði Hrafnhild-
ur: „Við höfum engar nákvæmar
skýringar á því hvað veldur, því há-
skólanemum hefur ekki verið að
fækka. En þó get ég sagt, að við höf-
um heyrt á stúdentum, að þeir hafa
haldið að sér höndum, með umsókn-
ir, vegna þess að þeir voru að bíða
eftir því að frumvarpið um LÍN og
styrkjakerfið yrði að lögum, sem nú
er ljóst að verður ekki á þinginu sem
var frestað í dag.“
Hrafnhildur segir jafnframt að
einhver hópur stúdenta hafi ákveðið
að fresta námi. „Það er vitanlega
bagalegt ef stúdentar í stórum hóp-
um eru að fresta námi sínu um heilt
ár,“ sagði Hrafnhildur.
Hrafnhildur sagði að auk ofan-
greinds gæti hluti af skýringunni á
fækkun umsókna verið að nú er at-
vinnuástand betra en oft áður.
Mikil fækkun lánsumsókna
stúdenta til Lánasjóðsins
Morgunblaðið/Eggert
Fækkun Um 3500 færri láns-
umsóknir til LÍN en í fyrra.