Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.10.2016, Síða 17

nánd. Þó að ég hafi verið reið fyrst þá finnst
mér finnst eftir að hafa sest niður með
mömmu og farið í gegnum þetta þá líður mér
núna eins og þetta hafi í raun verið lán,“ segir
hún því annars hafi hún aldrei fengið að heyra
sögu móður sinnar. „Hlustað, og reynt að
setja mig í hennar spor. Kynnst konunni sem
kom mér í heiminn,“ segir hún en bætir við að
móður sinni hafi oft og tíðum þótt hún of spur-
ul.
Ást, fíkn, og fjölskyldudrama
Hvað með þína æsku? Áttu góðar æskuminn-
ingar?
„Já.“
Þannig að þú upplifir að þín æska hafi verið
nokkuð normal?
„Nei, alls ekki normal!“ segir Ásdís og hlær
hátt. „Sko, þitt líf var normal fyrir þér. Mitt líf
var normal fyrir mér. Það sem við þekkjum er
normalt fyrir okkur en svo sér maður það öðr-
um augum þegar horft er til baka.“
Hvernig var æskan þín frábrugðin því sem
við teljum normal æsku?
„Ég var fullorðinn krakki. Þurfti snemma að
axla ábyrgð.“
Af því að foreldrar þínir gerðu það ekki?
„Orka þeirra fór annað, bræður mínir voru
mjög erfiðir. Það fór mikil orka í það. Mamma
átti mjög erfiða tíma inn á milli og pabbi þurfti
að vinna mikið og það var mikið basl.“
Var óregla á heimilinu?
„Ég sjálf myndi ekki orða það þannig og ég
vil ekki gefa heimilishaldinu þann stimpil, mér
finnst rangt að einfalda líf heillar fjölskyldu
með þeim hætti að gefa því stimpilinn ,,óregla“
en vissulega hefur neysla í fjölskyldunni mótað
okkur öll mjög mikið. Fyrirgefðu ... ég veit að
það er ekkert auðvelt að taka þetta viðtal,“
segir hún og útskýrir að hún vilji ekki dæma
neinn.
„Mér fannst mjög mikilvægt að skrifa sög-
una, og þetta er saga. Þetta er ekki túlkun, og
ekki predikun, ég er ekki að reyna að setja
fólk í box, ég er að bara að reyna að segja
sögu. Svo verður hver og einn að taka með sér
úr sögunni það sem hann vill taka með sér. Og
ég hugsa að fólk geti lesið söguna og tekið
með sér gerólíka hluti. Sumum finnst sagan
örugglega uppfull af óreglu á meðan að öðr-
um finnst það ekki. Systir mín las bókina og
fannst þetta vera ástarsaga. Vinkona mín las
bókina og fannst þetta vera saga um fíkn.
Vinur minn las bókina og fannst þetta vera
drama um fjölskyldumynstur. Þess vegna vil
ég forðast það að ramma inn um hvað sagan
er, setja einfalda merkimiða á líf fólks sem
hægt er að upplifa með svo mismunandi
hætti.“
Uppgjör við eldri bróður
Segðu mér frá bræðrum þínum.
„Annar er dáinn, hann var fíkill,“ segir Ás-
dís en hann var ávallt kallaður Sonny. „Sagan
er líka um það, af hverju hann dó og hvað gerð-
ist eftir að hann dó. Það verður ákveðið upp-
gjör þegar hann deyr. Sonny var sjö árum
eldri en ég og Sívar níu árum eldri. Þeir fóru
báðir í fíkniefni og ég segi frá þeim báðum og
ég reyni að gera það heiðarlega,“ segir hún.
„Sívar er búinn að lesa bókina.“
Hvernig brást hann við?
„Hann var sáttur við að ég fór í gegnum
þetta uppgjör og í fyrsta sinn í mjög langan
tíma gátum við átt persónuleg og náin samtöl
vegna þess að við lögðum til hliðar merkimið-
ana og stimplana og fortíðina og söguna og
gátum talað saman eins og einstaklingar, full-
orðið fólk sem hafði enga þörf fyrir að særa og
meiða. Og það er líka eitt af því sem gerist
þegar maður reynir að gera hlutina upp eins
heiðarlega og maður getur, þá á maður auð-
veldara með að reyna að skilja alla sem við
sögu koma.“
Á hann rödd í bókinni?
„Já, mér fannst það mjög mikilvægt. Hans
rödd er ekki sama og mín og ég treysti mér
ekki til að skrifa hans hlið frá mínu sjón-
arhorni. Þannig að ég bað hann um hjálp. Við
höfum farið mjög ólíkar leiðir í lífinu en eig-
um saman þessa sögu, að hluta til,“ segir hún
en bróðir hennar á að baki langan neysluferil.
„Hann og strákarnir hans, Kristján Markús
og Stefán Logi Sívarssynir, hafa gengið í
gegnum ýmislegt og þó að þeir hafi verið
nánir mér þegar strákarnir voru yngri var
sambandið svo lítið í langan tíma að ég
treysti mér ekki til að ljá Sívari rödd mína.
Hann er fæddur níu árum á undan mér og
hann upplifir allt aðra og miklu erfiðari hluti
en ég,“ segir Ásdís en í bókinni kemur fram
hversu snúin æskan reyndist bræðrum henn-
ar.
„Kerfið brást þeim. Og móður minni.“
Til að skilja betur atburðarás ýmissa at-
burða í lífi móður sinnar lagðist Ásdís í heim-
ildavinnu og skoðaði gamlar lögregluskýrslur
sem tengdust fjölskyldunni, t.d. frá atvikinu
þegar bróðir móður hennar dó. Hún las einnig
barnaverndarskýrslur til að skilja hvers vegna
bræður hennar voru teknir af móður sinni.
„Þær hjálpuðu mér að sjá heildarmyndina en
einnig hjálpaði það mér mjög mikið og líka til
að skilja tíðarandann.“
Ásdís segir að bræður sínir hafi oft setið inni
og hún hafi heimsótt þá á Litla Hraun sem
unglingur. Líklega teljist það ekki normal
æska en það var hluti af hennar tilveru. Hún
segir frá því í bókinni hvernig hún sextán ára
gömul hafi smyglað læknadópi inn á Litla-
Hraun fyrir Sonna sem henni þótti svo vænt
um.
Voru bræður þínir góðir við þig?
„Þær minningar sem ég á um þá eru flestar
góðar og sérstaklega þegar við vorum öll
yngri. Við Sonny vorum nánari enda nær hvort
öðru í aldri en því miður er það þannig að þeg-
ar neyslan verður hörð og einstaklingarnir
mjög veikir þá geta samskiptin orðið svo átak-
anleg að þau ganga nærri manni og maður set-
ur upp vegg til að verja sig frá erfiðleikunum.
Ásdís segist ekki hafa skammast sín fyrir
bræður sína en að hún hafi ekki talað um þá að
fyrra bragði við ókunnuga. Þeir sátu gjarnan
inni fyrir innbrot og smáglæpi tengda fíkniefn-
um.
„Ég talaði ekki um það, því ég mat það svo
að það væri ekkert skynsamlegt fyrir mig sem
krakka og ungling. Fordómarnir eru svo mikl-
ir og samfélagið svo miskunnarlaust.“
Tilfinningar bera Ásdísi ofurliði. Tárin
spretta fram á ný.
„Mig langar ekki að tala um þetta.“
En þú ert búin að skrifa heila bók um þetta.
„Ég var bara ein með sjálfri mér að skrifa
bókina. Mig langar ekki í viðtöl. Mig langar
ekki að tala um þetta, að stimpla og að reyna
að finna einföld svör við flóknu spurningum
um lífið og allar þær tilfinningar sem við berj-
umst við. Ég átti kannski bara að segja nei við
þig eins og alla hina,“ segir hún og brosir í
gegnum tárin.
En með bókinni hlýtur þú að hafa viljað að
hún hefði einhvern tilgang.
„Já. En ekki með þeim formerkjum að túlka,
að matreiða flókna tilveru með einföldum
hætti, ekki með þeim formerkjum að taka líf
bróður míns og pakka því inn í málsgrein í
Moggaviðtali. Það er það sem er svo erfitt.
Þetta eru manneskjur, þetta er líf, “ segir hún
og vill ekki slá því upp hér með frjálslegum
hætti í blaðaviðtali. „Þeir fá rými í bókinni,
kannski ekki nægilega mikið en lengra gátum
við ekki gengið að sinni.“
Með efasemdir um útgáfuna
En auðvitað ef maður skrifar bók, þá vill mað-
ur að hún sé lesin.
„Já, þess vegna erum við að tala saman. Á
endanum var ástæðan fyrir því að hún var gef-
in út sú að mig langar að fá fólk til að reyna að
skilja frekar en að dæma. Skilja líf ólíkra ein-
staklinga sem hefur fléttast saman í fjöl-
skyldusögu. Reyna að skilja að æska, ást, að-
búnaður, athygli og höfnun getur haft í för
með sér svo þungbær áföll að einstaklingar
bíða þess aldrei bætur. Aldrei, sama hvað á
gengur. Það er búið að skemma. Mig langar að
fólk reyni að setja sig í spor fólks sem hefur
ekki stuðning hvorki fjölskyldu né samfélags-
ins.“
Ertu með hnút í maganum fyrir útgáfunni?
„Já!“ Ásdís hlær. „Það er ekkert víst að það
sé rétt að gefa hana út. Ég hef haft það prin-
sipp í lífinu að ef ég er efins þá segi ég nei. Ég
braut það prinsipp þegar ég gaf út þessa bók.
Ég hef verið efins og ég er enn efins. Það eru
rök með og á móti. Rökin á móti eru þau að
þetta er svo óbærilega persónulegt. Svo per-
sónulegt að þegar ég sit hérna á móti þér get
ég ekki einu sinni sagt þér hvað stendur þarna,
bara get það ekki! Fæ mig ekki til þess,“ segir
hún.
„Rökin með eru þau að kannski hjálpar
þetta einhverjum að vinna með sínar eigin til-
finningar. Það eru kannski fimm manns búnir
að lesa handritið. Sumir sögðu bara: ekki gera
þetta, bara ekki! Þetta er of stórt skref fyrir
þig. Þú ert opinber persóna og átt að halda
þínu lífi fyrir þig og þína. En svo hugsaði ég
með mér, og það er kannski einhver bilun, en
að gefa út bókina var ákveðið skref fyrir mig
að takast á við þessa sögu. Og ég var tilbúin til
þess núna. Ég hugsaði með mér að ég yrði
aldrei sátt við það þegar að frá líður að hafa
verið svo kjarklaus að ég þyrði ekki að segja
frá. Og þó það sé erfitt, vil ég frekar hafa verið
kjörkuð og gera mistök en að þora ekki að tak-
ast á við hlutina.“
Þurfti að standa sig
Saga Ásdísar er vissulega ólík sögu móður
hennar sem upplifði höfnun og harðræði. Ásdís
fékk gott atlæti og var gott barn sem stóð sig
vel í skóla og hafði alla tíð mikinn metnað. Hún
ólst upp í Ólafsvík, Svíþjóð, Noregi og síðar á
Akranesi þar til hún kláraði stúdentspróf.
Faðir hennar, Bragi, var sjómaður og síðar
verkstjóri í frystihúsi og verksmiðju.
Mamma hennar var heimavinnandi og starf-
aði við ýmislegt en lauk síðar sjúkraliðanámi.
Hún segist, ólíkt bræðrum sínum, hafa verið
fyrirmyndarunglingar. „Ég hef nokkrum sinn-
um smakkað áfengi en aldrei byrjað að
drekka, aldrei tekið smók af sígarettu eða
prófað fíkniefni. Ég hef aldrei þorað að byrja
og nú er ég orðin of gömul,“ segir hún hlæj-
andi.
Ásdís gekk menntaveginn, fór í Harvard, og
síðar gegndi hún ýmsum ábyrgðarstöðum í
þjóðfélaginu.
Þú hefur náð mjög langt, menntað þig, verið
metnaðarfull. Er eitthvað í þinni fortíð sem
stuðlaði að þessu?
„Algjörlega. Mamma sagði að ég hefði ekk-
ert val, ég þyrfti að standa mig. Í sögunni
kemur það fram að báðir bræður mínir eru
teknir af henni og þó að hún fái þá aftur síðar
var hún alltaf hrædd. Og ég vissi að það hefði
gengið á ýmsu og ég vissi það að við værum
undir smásjá og að ég þyrfti að standa mig.
Og þá gerir maður það og maður venst því.
Maður þarf að sýna heiminum að allt sé í lagi,
það sem gerist innan veggja heimilisins kem-
ur öðrum ekki við og maður lætur það ekki slá
sig út af laginu,“ útskýrir Ásdís og segir að
móðir sín hafi gert miklar kröfur til hennar.
Hún viðurkennir að oft hafi verið mikið basl
hjá foreldrum hennar, sem og fleirum í Ólafs-
vík.
Ég sem hélt að þú værir fædd með silfur-
skeið í munni.
„Ekki alveg!“ segir hún og hlær.
„Og ég sakna þess ekki því silfur færir börn-
um enga sérstaka hamingju. Mér líður eins og
ég hafi fengið allt sem ég þurfti og skipti máli í
mínu lífi. Ég átti góða mömmu og pabba. Ég
fékk tíma, athygli, ást, viðurkenningu, stuðn-
ing. Ég fékk fullt af tilfinningum. Ég fékk inn-
sýn í svo margt og ég er rosalega þakklát fyrir
það.“
’Sagan er líka um þessa þörf sem við sem manneskjur höfum til þess að tilheyra. Að vera elskuð og vera viður-kennd. Og vera tekin inn í fjölskyldu eða hóp, vera partur af einhverju. Þessi ríka þörf fyrir að eiga mömmu, aðeiga pabba, að eiga systkini. Og það er þessi mikli harmur þegar við náum því ekki og okkur er hafnað.
Ásdís Halla segist hafa
efast um hvort það væri
rétt að gefa bókina út,
hún væri það persónuleg.
30.10. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17