Skagfirðingabók - 01.01.2012, Page 94

SKAGFIRÐINGABÓK
bóka­ eða handritasafn klaustursins,
sem grúskarar nútímans myndu gefa
mikið fyrir að fá að skoða. Bókasafnið
glataðist síðar að mestu. Í þessu um­
hverfi hafa þau Halldóra og systkini
hennar leikið sér og tekið út þroska.
Bræður Halldóru gengu allir mennta­
veginn, og þær systurnar hafa eflaust
verið látnar læra það sem hæfði yfir­
stétt arstúlkum á þeim tíma, bæði í
framkomu, heimilishaldi, hannyrðum
og bókmennt. Ljóst er að hátt var
stefn t í sambandi við gjaforð systkin­
anna á Þingeyrum. Hefur verið sagt að
Guðbrandur hafi vart verið talinn
samboðinn Halldóru um ætterni, en
eftir að hann var útnefndur biskup
varð hann eftirsóttasti piparsveinn
landsins.6
Um Guðbrand Þorláksson
En víkjum þá að Guðbrandi Þor­
lákssyni. Hann var fæddur um 1542,
sonur Þorláks Hallgrímssonar prests á
Staðarbakka í Miðfirði, sem var síðar á
Þingeyrum, Stað í Hrútafirði og víðar
í Húnaþingi, og Helgu Jónsdóttur,
lögmanns Sigmundssonar. Þau Guð­
brandur og Halldóra Árnadóttir voru
fimmmenningar að skyldleika. Þegar
fjölskylda Halldóru kom að Melstað
1554, var Halldóra 7 ára og Guðbrand­
ur 12 ára. Hann var þá kominn í
Hólaskóla og lauk þar námi 1559, 17
ára að aldri, um það leyti sem foreldrar
Halldóru fluttust að Þingeyrum. Guð­
brandur var svo heyrari, eða kennari, á
Hólum veturinn eftir. Þau Guðbrand­
ur og Halldóra hafa örugglega kynnst
á æsku­ eða unglingsárum, enda voru
heimili þeirra beggja nánast í sömu
sveit og leið Guðbrands hefur legið
fram hjá Þingeyrum, þegar hann fór
úr og í skóla.7 Reyndar var Guðbrand­
ur sjálfur á Þingeyrum um tíma í
æsku, þegar faðir hans var þar kirkju­
prestur um siðaskiptin, 1545–1552.
Guðbrandur fór til Kaupmanna­
hafnar til náms og var þar fjögur ár,
1560–1564, en varð síðan rektor í
Skálholti í þrjú ár. Það var svo ekki
fyrr en árið 1567 að hann kom aftur
norður og gerðist prestur á Breiðaból­
stað í Vesturhópi í eitt ár. Hann
skrap p til Kaupmannahafnar veturinn
1568–69, ásamt Árna Gíslasyni föður
Halldóru, kom svo heim og varð
skólameistari á Hólum.
Nú fer að draga til tíðinda í lífi
þeirr a beggja. Sumarið 1570 er Guð­
brandur boðaður til Kaupmanna­
hafnar til að taka við biskupsembætti
á Hólum. Um svipað leyti, 1569 eða
1570, flytur fjölskyldan á Þingeyrum
suður að Hlíðarenda í Fljótshlíð, en
Árni faðir Halldóru varð sýslumaður í
Skaftafellssýslu 1569.8 Páll Vigfússon
lögmaður á Hlíðarenda var ömmu­
bróðir Halldóru, og bróðir Önnu frá
Stóruborg, sem margir kannast við af
sögu Jóns Trausta. Páll var orðinn elli­
móður og dó 1570.9 Þar sem hann átti
ekki erfingja tóku Foreldrar Halldóru
94
6 Aðalheiður B. Ormsdóttir. Konur á Hólastað. Skagfirðingabók 20, Rvík 1991, 123, 125.
7 Skv. Íslandskorti Björns Gunnlaugssonar frá 1844, lá þjóðleiðin um hlaðið á Þingeyrum og yfir
Húnavatn við bæinn Akur. Haraldur Sigurðsson: Kortasaga Íslands II, Reykjavík 1978.
8 Mér hefur ekki tekist að staðfesta hvort fjölskyldan fluttist suður 1569 eða 1570.
9 Árni Gíslason er viðstaddur skipti eftir Pál Vigfússon, í Lambey í Fljótshlíð, 19. maí 1570.
Kona Árna hlaut helming arfs eftir Pál. DI XV, 407–10.