Fréttatíminn - 08.01.2016, Blaðsíða 14

Sigurður Óli Pálmason leikmynda-
hönnuður hefur búið og starfað í
í Danmörku í 15 ár, fyrst í Kaup-
mannahöfn og nú í Árhúsum. Hann
segir þá Dani sem hann umgengst
vera orðna þreytta og pirraða á
umræðunni um innflytjendur. Ein
afleiðing umræðunnar sé aukin
hræðsla í samfélaginu.
„Fólk er í sjokki yfir því sem er í
gangi hérna og bara hreinlega
skammast sín fyrir að vera Danir,“
segir Sigurður Óli Pálmason sem
býr í Árhúsum þar sem hann
starfar sem leikmyndahönnuður
við Aarhus Teater. „Sem betur
fer er samt ákveðið mótvægi til
staðar því það er fullt af fólki sem
finnst þetta ekki vera í lagi og
það er fólkið sem ég umgengst
sjálfur. Fólk er orðið rosalega
pirrað á þessu og ekki síst eftir
síðasta útspilið sem er að láta
taka skartgripi af flóttafólki þegar
það kemur til landsins. Allt það
sem Danmörk stóð fyrir á áttunda
áratugnum, frelsið og um-
burðarlyndið, virðist bara
vera horfið. Ég þekki
innflytjendur en ég
þekki ekki þessa inn-
flytjendur sem allir eru
að tala um.“
Sigurður segir umræðuna
gjarna snúast um það hvaðan
þetta fólk komi, sem kjósi
þetta yfir sig. „Mín upplifun er sú
að allt í einu hafi birst kjósendur
sem eru að nýta kosningaréttinn
í fyrsta sinn. Fólk sem er farið að
láta sig málefni varða bara vegna
hræðsluáróðurs í fjölmiðlum. Það
er einmitt líka mikil reiði hérna
gagnvart fjölmiðlum sem bera
auðvitað mikla ábyrgð. Eins spila
samfélagsmiðlar þarna stórt hlut-
verk því þar getur bolurinn tjáð sig
og farið að láta sig pólitík varða.“
„Danski þjóðarflokkurinn er
kominn með það mikil völd að þó
hann fái ekki að vera í sjálfri ríkis-
stjórninni þá verður ríkisstjórnin
að beygja sig undir þeirra skoðanir
að miklu leyti og eru reyndar sam-
mála þeim í flestu þegar kemur að
inn-
flytjendamálum, enda er fullt af
atkvæðum í húfi. Langflest at-
kvæði koma frá Suður-Jótlandi og
Norður-Sjálandi. Þetta er fólk sem
býr ekki í borgum, hefur aldrei hitt
útlending og er hrætt. Menn hafa
reyndar verið að tala um að gefa
þennan syðsta part af Jótlandi
bara aftur til Þýskalands því þá liti
þetta allt öðruvísi út.“
Sigurður segir fólk skíthrætt við
framhaldið og að Danmörk verði
skotmark fyrir hryðjuverk. Eitt
dæmi þess sé að finna á hans
eigin vinnustað. „Fólk er farið að
læsa að sér. Við höfum aldrei læst
að okkur hérna því það er alltaf
vaktmaður á vakt en núna verða
dyrnar alltaf að vera læstar, þó
það sé maður fyrir innan. Það
er verið að ýta undir paranoju í
samfélaginu og það er því miður
að virka.“
ur síðan orðið sú fyrirferðarmesta
í fjölmiðlum og andstaða við fjöl-
menningu almenn. Fjölmiðlarann-
sóknir sýna að innflytjendur og
flóttamenn, sér í lagi múslimar, eru
almennt sýndir í neikvæðu ljósi. Í
niðurstöðum Evrópsku eftirlitsmið-
stöðvarinnar með rasisma og útlend-
ingaandúð (EUMC) kemur fram að
Danir eru hlutfallslega neikvæðari
í garð útlendinga og minnihluta-
hópa en gengur og gerist. Samt eru
ekkert hlutfallslega fleiri innflytj-
endur í Danmörku en í nágranna-
ríkjunum. Næsta áratuginn gegndi
Þjóðarflokkurinn lykilhlutverki í að
koma á ströngustu innflytjendalög-
gjöf sem um getur á Vesturlöndum.
Fækkaði í hópi flóttamanna, veru-
lega var þrengt að fjölskyldusam-
einingum og fólki utan Evrópu al-
mennt ekki veitt dvalarleyfi. Meira
að segja makar undir 24 ára höfðu
ekki rétt á að dvelja með dönskum
eiginmönnum eða eiginkonum. Út-
lendingar þurftu að uppfylla ströng
skilyrði og standast níðþung tungu-
mála- og þekkingarpróf sem jafnvel
menntaðir Danir götuðu á. Við Ís-
lendingar tókum svo margt af þessu
okkur til fyrirmyndar.
Auk þess að afleggja skattalækk-
unarstefnuna og snúast á sveif
með velferðarkerfinu fólst árangur
Danska þjóðarflokksins einkum í
því að tengja svo til öll mál við inn-
flytjendastefnuna. Í máli þeirra urðu
innflytjendur að ógn við velferðar-
kerfið, efnahagslífið, kvenfrelsi og
bara hvað sem var. Einna ákafast
var deilt um höfuðbúnað múslima-
kvenna sem Kjærsgaard sagði að
væri í andstöðu við dönsk gildi.
Deilan um Múhameðsteikningar
Jótlandspóstsins árið 2005 var svo
til marks um aukna pólaríseringu á
milli innfæddra Dana og aðkominna
múslima. Birting myndanna var vís-
vitandi ögrun í eldfimu ástandi. Og
svo urðu harkaleg viðbrögð fylgis-
manna Íslam til þess að auka enn
fremur stuðninginn við Danska
þjóðarflokkinn. Allt bar nú að ósi
átaka.
Við og hinir
Danski þjóðarflokkurinn tók af-
gerandi forystu í allri umræðu um
innflytjendamál. Hinir flokkarn-
ir höltruðu flestir í humátt á eftir
svo andstaða við útlendingaandúð
var nú á hröðu undanhaldi. Sam-
hljómur varð um þríþætt rök þeirra
gegn innflytjendum: Í fyrsta lagi
sem ógn við danska menningu og
dönsk einkenni, í öðru lagi græfi
aðkomufólk undan efnahagslífinu
og velferðarkerfinu og í þriðja lagi
fylgdi þeim auknir glæpir og upp-
lausn í samfélaginu. Hugmynda-
fræðin byggir á þeirri trú að þótt
þjóðir séu jafngildar þá farnist þeim
best í sitt hvoru lagi. Jafnvel þó svo
að slík aðskilnaðarstefna jaðri við
fasíska hugsun þá hefur Þjóðar-
flokkurinn ávallt gætt sín á að láta
ekki spyrða sig við opinberlega ras-
ískar hreyfingar. Andstaða við fjöl-
menningu er því ekki færð fram á
lífræðilega rasískum grunni heldur
menningarlegum. Karen Wren telur
það til menningarlegs nýrasisma að
halda því fram að dönskum gildum
standi ógn af innflytjendum. Hvað
sem því líður þá skilja flokksmenn
allavega skýrt á milli „okkar“ sem
tilheyrum hópnum og svo „hinna“
sem fyrir utan standa. Samkvæmt
þeim gengur fjölmenningarsam-
félag ekki upp í Danmörku og út-
lendingar verða trauðla Danir. Í
grunnstefnuskrá flokksins frá 2002
segir enda að fjölmenningarlegt
samfélag sé óstöðugt og án innra
samhengis, að í það vanti samstöðu
og leiði því til átaka – sem beri að
forðast. Í kjölfar þingkosningarna í
fyrra, þegar Þjóðarflokkurinn fékk
flest atkvæða á hægri vængnum,
komst hann aftur í fyrri stöðu, að
verja hægri stjórnina falli án þess
þó að taka sæti í ríkisstjórn. Við-
stöðulaust var í 34 afmörkuðum til-
lögum á ný tekið til við að herða inn-
flytjenda- og flóttamannastefnuna
verulega. Ein heimilar yfirvöldum
að haldleggja skartgripi og önnur
verðmæti flóttamanna við komuna
til landsins. Og danska ríkið birti
svo auglýsingu í líbönsku dagblaði
með þessum skilaboðum til flótta-
manna: „Ekki koma til Danmerkur.“
Varanleg áhrif
Með því að halda fullan trúnað við
þjóðernishyggju Grundvigs og tala
beint inn í þá þjóðarsál sem þróaðist
eftir áfallið við stöðugan samdrátt
gamla yfirríkisins hefur Þjóðar-
f lokknum á liðnum árum tekist
að umturna umræðu í Danmörku
í málefnum innflytjenda og flótta-
manna. Togstreitan í sjálfsmynd-
inni á milli áður fyrr yfirþjóðlegrar
herraþjóðar og nýrri áherslu á etn-
ískt einsleita danska þjóð skýrir því
að hluta til árekstrana í samskiptum
innfæddra Dana og aðkominna út-
lendinga. Í Danmörku var því af
sögulegum rótum frjór jarðvegur
fyrir pólitík Þjóðarflokksins. Það
eitt dugir þó ekki til þess að skýra
nokkuð einstakan árangur Danska
þjóðarflokksins. En auk þess hefur
flokknum á framboðshliðinni enn-
fremur auðnast að bjóða upp á trú-
verðugan valkost við ráðandi öfl án
þess að hljóta almenna útskúfun.
Vinningsformúlan fólst í því að
vefja saman áherslu á almenna
velferð innfæddra Dana í einsleitu
samfélagi við harða þjóðernisstefnu
á sögulegum grunni. Með því móti
hefur Danska þjóðarflokknum tek-
ist að færast af kulda jaðarsins og
inn í hlýja valdamiðjuna – semsé
með því að breyta dönskum stjórn-
málum fremur en eigin pólitík.
Pia Kjærsgaard: Pia Kjærsgaard skaust fram úr skugga Mogens Glistrup
þegar hann var fangelsaður árið 1983 og átti eftir að verða einn áhrifamesti
stjórnmálamaður Danmerkur. Árið 1995 stofnaði hún Danska þjóðarflokkinn
sem frá upphafi var stefnt gegn innflytjendum og í andstöðu við það að Dan-
mörk yrði fjölmenningarlegt samfélag. Flokkurinn fellur klárt og kvitt í hóp
viðlíka flokka hægri sinnaðra þjóðernispopúlista sem sótt hafa í sig veðrið
í Evrópu að undanförnu. Smám saman náði Kjærsgaard að færa flokkinn af
jaðrinum og inn í sjálfa valdamiðjuna, án þess þó að slá af strangri innflytj-
endastefnunni. Hægt og bítandi tóku meginstraumsflokkarnir upp aðalatrið-
in í útlendingastefnu Þjóðarflokksins. Árið 2012 afhenti hún formennskuna
til Kristian Thulessen Dahl en hélt áfram á þingi og sem talsmaður flokksins í
innflytjendamálum.
Fólk er farið að
læsa að sér
14 | fréttatíminn | Helgin 8. janúar-10. janúar 2015