Fréttatíminn - 08.01.2016, Blaðsíða 11

RÍKISSTJÓRN ÍSLANDS
Vinnum saman
og fylgjumst
með verðlagi
Um áramótin lækkuðu tollar á fatnaði, skóm og fleiri nauðsynjavörum.
Lækkunin á að skila sér í lægra verði til almennings. Hún á að stuðla að
aukinni verslun innanlands og draga úr hvata almennings til að versla
erlendis. Þannig skapast meiri verðmæti fyrir samfélagið í heild.
Kaupmáttur er ekki bara tala á blaði, heldur mælir hann raunverulega
kaupgetu fólks. Það er staðreynd að Íslendingar fá meira fyrir launin sín
nú er nokkru sinni áður.
Til að tryggja áframhaldandi jákvæða þróun þurfa neytendur að standa
saman, fylgjast með verðlagi og beina viðskiptum sínum til þeirra sem
standa sig best í frjálsri samkeppni.
Kaupmáttur hefur aukist sem hér segir frá árinu 2012, mælt í október
ár hvert 12 mánuði aftur í tímann:
2012 2013 2014 2015 Uppsafnað
2,3%
0,9%
6,0%
4,6%
14,4%
Ekki halda að þú sért eitthvað
Trámað í danskri þjóðarsál varð
við þá þróun þegar yfirríkið hvarf
smám saman svo eftir sat aðeins lít-
ið einsleitt þjóðríki sem litlu skipti
í heimsmálunum. Skorpan sú er
einna skýrast meitluð í hugtakinu
Lille Danmark sem enn litar orð-
ræðu danskra stjórnmála. Danir
litu innávið og til varð ný þjóðernis-
hyggja þar sem áhersla var lögð á
einsleitni og samhljóm undir þeim
kjörorðum að það sem að utan tap-
aðist skyldi að innan vinnast – Hvad
udad tabes, skal indad vindes.
Guðfræðingurinn N.F.S Grund-
vig var áhrifamesti smiður þeirrar
þjóðernishyggju þar sem smæðin
var rómantískt upphafin. Í smæð-
inni fælist innri styrkur þjóðarsál-
arinnar. Grundvig lagði áherslu á
aðskilnað þjóða, menningarlega arf-
leifð, innri sjálfbærni og staðfasta
mótstöðu utanaðkomandi ógna.
Hann upphafði þjóðina sem náttúru-
lega heild þar sem áhersla var öll á
almenning – „folket“ – í ríki Guðs
og krúnu. Allar götur síðan hefur
dönsk stjórnmálabarátta hverfst um
það, hverjir teljist réttmætir fulltrú-
ar fólksins og stöðugt er vísað til
vilja „fólksins“ – sem talinn er öðru
æðri.
Fyrst um sinn varð beintenging á
milli „folket“ og bóndans en á þriðja
áratugnum hófu Sósíaldemókratar
að yfirfæra hugtakið svo það næði
einnig yfir verkafólk í bæjum. Úr
varð samþætting bænda og verka-
fólks þvert yfir hægri–vinstri ás-
inn sem að samanlögðu voru álit-
in kjarni hinnar dönsku þjóðar.
Svo rammt hvað að einsleitnikröf-
unni og því að allir tilheyrðu einu
innra „fólki“ að norskur rithöf-
undur, Sandemose, lýsti því sem
svo í víðfrægri satíru um boðorð
smábæjarins Jente árið 1933 – sem
áttu að vera lýsandi fyrir ástandið
í Danmörku – að þar mætti eng-
inn standa upp úr fjöldanum. Fyrsta
grein meintra laga Jente var svona:
Þú skalt ekki halda að þú sért eitt-
hvað.
Svo kom stríðið
Þrátt fyrir áhersluna á einsleitni og
þjóðríkið sem þróast hafði í Dan-
mörku náðu fasísk öfl ekki sama
flugi á meðal Dana og til að mynda
varð bæði í Noregi og Svíþjóð og
ég segi ykkur kannski frekar frá í
síðari greinum. Eigi að síður fékk
danski nasistaflokkurinn þrjá menn
kjörna í þingkosningunum 1939 og
sósíaldemókratinn Thorvald Staun-
ing forsætisráðherra var sá eini á
Norðurlöndunum sem samdi við
Þriðja ríki Þýskalands um friðar-
bandalag. Sem fór að vísu fyrir lítið
þegar sendiherra Þjóðverja vakti
hann að morgni 4. apríl 1940 og til-
kynnti um komu þýskra hermanna
yfir landamærin. Fyrir dögurð hafði
Stauning gefist upp og samþykkt að
vinna með Þjóðverjum sem framan
af stríði litu á Dani sem bandamenn.
Í kekki kastaðist ekki fyrr en undir
miðbik stríðsins svo heita mætti að
landið yrði almennilega hersetið,
þegar Þjóðverjar settu loks til valda
sinn eigin landstjóra, Werner Best.
Aðeins undir lok stríðsins færðust
Danir í aukana í andstöðu við her-
setuliðið, sungu ættjarðarsálma
Grundvigs á götum úti og veifuðu
sínum heittelskaða danska fána,
Dannebrog – þjóðernisleg merking
hans væri raunar efni í sérstaka
grein.
Folkelig hygge etnískra Dana
Danir gerðu upp við stríðið með
afgerandi hætti. 46 hjálparkokkar
nasista voru teknir af lífi og tíu þús-
und járnaðir á bak við slá – sem er
athyglisvert í ljósi þess að framan
af stríði setti ríkisstjórnin sig ekki
svo mjög upp á móti herliði Þjóð-
verja. Jafnaðarstefnan náði flugi á
nýjan leik og í Danmörku þróað-
ist eitt öflugasta velferðarríki ver-
aldar – svo eftir var tekið álfuna
út. Danir afléttu hlutleysisstefnu
sinni frá fyrra stríði og gengu til
liðs við Nató og síðar Evrópusam-
bandið. Við tók tímabil viðskipta á
veraldarvísu. Jentelögin höfðu þó
áfram menningarlega merkingu og
ýmis viðtekin hugtök ná enn fremur
utan um þá hugmynd að allir (etn-
ískir) Danir heyri saman, svo sem
hugtakið „hygge“ sem felur í sér
einhvers konar samræmda kósí-
stemningu þeirra sem þátt taka í
tiltekinni „hygge“-stund. Hugtakið
er vissulega sameinandi fyrir hóp-
inn en um leið útilokandi fyrir þá
sem utan standa. Sama á við um
„folkelig“, með því er til að mynda
gerð sú krafa á ráðamenn að þeir
skilji sig ekki frá almenningi, séu
þess heldur alþýðlegir. Vissulega
demókratísk hugmynd en um leið
óformlega útilokandi fyrir þá sem
ekki að falla að dönskum hvers-
Kosningaauglýsing með
Helle Thorning Smith, leið-
toga Jafnaðarmanna: Danski
þjóðarflokkurinn tók afgerandi
forystu í andstöðu við innflytj-
endur og flóttamenn í Dan-
mörku. Framan af þóttu skila-
boð flokksins óboðleg í siðaðri
umræðu en smám saman
urðu þau svo viðtekin að önd-
verð retórík varð vandfundin
í Danmörku. Aðeins er tekist
á um útfærslur í herðingu
innflytjendalöggjafarinnar
sem nú þegar er sú strangasta
í Vestur Evrópu. Hér má sjá
auglýsingu Sósíaldemókrata
sem þykir af sama meiði.
Mynd/NordicPhotos/GettyImages
| 11fréttatíminn | Helgin 8. janúar-10. janúar 2016