Læknablaðið - 01.10.2016, Blaðsíða 15

LÆKNAblaðið 2016/102 431
R A N N S Ó K N
Stór hluti sjúklinga með kæfisvefn varð einkennalaus eftir
aðgerð. Auk þess voru áhrif á lið- og bakverki umtalsverð. Fjöl-
margar rannsóknir hafa sýnt fram á að fjöldi sjúklinga með þessa
sjúkdóma fá bót eftir aðgerð.17,41,42 Líta má svo á að magahjáveituað-
gerð seinki ýmsum lífsstílstengdum sjúkdómum um mörg ár með
tilheyrandi aukningu á lífsgæðum.
Fylgikvillar og vandamál eftir aðgerð
Snemmkomnir fylgikvillar (≤30d) greindust hjá 4,8% sjúklinga
sem er svipuð tíðni og hjá erlendum meðferðarstofnunum.32-36 Al-
gengustu snemmkomnu fylgikvillarnir voru blæðingar (1,2%) og
leki á samtengingum (1,2%). Þessir fylgikvillar eru vel viðráðan-
legir ef snemma er gripið inn í.43-44
Fjórðungur sjúklinga (174) fengu síðkomna fylgikvilla (>30d)
eftir aðgerð. Sérstaklega var há tíðni síðkominna fylgikvilla á fyrri
hluta rannsóknartímabilsins, sem var áhyggjuefni. Með tímanum
hefur bætt aðgerðartækni og aukin reynsla skurðlækna væntan-
lega lækkað tíðni þessara fylgikvilla. Í heildina fengu 9% sjúklinga
magasár. Breytt aðgerðartækni með minni magastúf og breyttu
horni á samtengingu garnar við magastúf hefur lækkað tíðni
magasára eftir aðgerð. Nú er tíðnin um 3% og alvarleg magasár
sjaldgæf nú til dags.45
Fyrir árið 2010 var garnaglufum ekki lokað. Þá var tíðni inn-
hauls hærri en ásættanlegt er, eða um 10%. Aðgerðarteymi tveggja
meðhöfunda þessarar greinar (HGG, BGL) þróuðu í Svíþjóð og
Noregi nýja aðferð til að loka garnaglufum.46 Sú aðferð, sem tekin
var í notkun hér á landi í ársbyrjun 2011, lækkar tíðni þessa fylgi-
kvilla niður í 1-2%.47 Þessi aðferð er nú notuð af mörgum skurð-
læknum sem gera magahjáveituaðgerðir í Evrópu.
Í þessari rannsókn minnkaði tíðni fylgikvilla verulega á rann-
sóknartímabilinu, ef fyrsti þriðjungur er borinn saman við síðasta
þriðjung (tíðni magasára og innhauls). Við gerum ráð fyrir að auk-
in reynsla meðferðarteymis og breytt aðgerðartækni skipti mestu
máli í þessu samhengi.
Algengasti síðkomni fylgikvillinn var vítamín- og stein-
efnaskortur. Skorturinn er yfirleitt vægur en mikilvægt er að hafa
reglulegt eftirlit með blóðprufum. Komið er í veg fyrir þennan
skort með markvissri fæðubótarinntöku.48 Hjá allflestum sjúkling-
anna (78%) þurfti iðulega að gera breytingar á skammtastærðum
bætiefna í samræmi við niðurstöður úr blóðprufum, oft mörgum
árum eftir aðgerð. Þetta sýnir nauðsyn þess að sjúklingar séu í
reglulegu eftirliti og taki bætiefni. Fjöldi sjúklinga með alvarlegan
næringarskort eftir aðgerð er því mælikvarði á gæði eftirlits og
meðferðarheldni sjúklings.
Geðræn vandamál eru algeng meðal sjúklinga sem þjást af
sjúklegri offitu.49,50 Um þriðjungur sjúklinga var á þunglyndis-
meðferð fyrir aðgerð. Ljóst er að þunglyndi og aukaverkanir þung-
lyndislyfja geta stuðlað að offitu. Einnig getur offita verið orsaka-
þáttur þunglyndis og leitt til félagslegrar einangrunar.48,49 Þrír
sjúklingar (0,4%) frömdu sjálfsvíg eftir aðgerð. Þekkt er að tíðni
sjálfsvígstilrauna og sjálfsvíga er tölvert aukin meðal einstaklinga
með alvarlega offitu.51,52 Einnig hefur verið sýnt fram á aukna tíðni
sjálfsvíga meðal einstaklinga sem hafa farið í offituaðgerð.53 Okkar
þrír sjúklingar höfðu allir lést ágætlega eftir aðgerð og ekki haft
fylgikvilla, en einn var í alvarlegri áfengisneyslu, annar í áfengis-
og lyfjaneyslu, en sá þriðji hafði enga þekkta áhættuþætti.
Offituaðgerðir eru með algengustu kviðarholsaðgerðum á
Vesturlöndum nú til dags53 Magahjáveituaðgerð hefur verið al-
gengust þeirra síðustu áratugi. Nú er önnur aðgerð, magaermi
(gastric sleeve), í vaxandi mæli að ryðja sér til rúms sem eftirsótt
aðgerð. Segja má að sú aðgerð sé mildari en magahjáveituaðgerð
en þyngdartap til langframa er minna. Jafnframt eru fylgikvillar
og næringarvandamál eftir aðgerð töluvert vægari.26,55 Magaermi
er nú til dags algengasta aðgerðin hjá sjúklingum með vægara stig
offitu, hjá ungum konum, sjúklingum með andleg vandamál og
sjúklingum þar sem búast má við slakri meðferðarheldni.
Lífsstílsbreytingar eftir aðgerð
Þegar kviðsjáraðgerðirnar hófust varð til sérstakt meðferðarteymi
offitu á Landspítala sem samanstendur af læknum, hjúkrunar-
fræðingum og næringarfræðingi. Lögð er rík áhersla á það við
sjúklinga að aðgerðin sé aðeins hjálpartæki og umfangsmikil lífs-
háttabreyting sé nauðsynleg til að góður langtímaárangur náist.
Meltingarfæraóþægindi eru vel þekkt aukaverkun maga-
hjáveituaðgerðar. Óþægindi þessi haldast oft í hendur við hversu
vel sjúklingi tekst að gera nauðsynlegar breytingar á matarvenjum
sínum. Eftir aðgerð þurfa sjúklingar að temja sér að borða hægt og
margar litlar máltíðir ásamt því að sneiða hjá einföldum kolvetn-
um og mikilli fitu. Hins vegar eru meltingarfæraóþægindi algeng
hjá sjúklingum með sjúklega offitu.56 Óþægindin minnka gjarn-
an eftir aðgerð en eru þó meiri en hjá einstaklingum í eðlilegum
holdum.
Lokaniðurstaða
Magahjáveituaðgerð hefur í för með sér mikið og varanlegt
þyngdartap hjá meirihluta sjúklinga. Aðgerðin veldur umtalsverð-
um bata á flestum fylgisjúkdómum offitu og eru áhrifin á sykur-
sýki af tegund tvö, háþrýsting og blóðfituraskanir veruleg. Þegar
sjúklingar með sjúklega offitu fá slíka sjúkdóma ber að íhuga
aðgerð sem meðferðarúrræði.57 Sjúkleg offita er sjúkdómur sem
flestir sjúklinganna losna við eftir aðgerð en hluti sjúklinga fær
fylgikvilla sem getur þurft að leysa með nýrri aðgerð. Að gang-
ast undir magahjáveituaðgerð er mikil skuldbinding sem krefst
góðrar meðferðarheldni og ævilangt eftirlit er nauðsynlegt til að
hindra næringarvandamál síðar.
Þakkir
Sérstakar þakkir fá Svava Engilbertsdóttir næringarráðgjafi og
hjúkrunarfræðingarnir Sigrún Árnadóttir, Jarþrúður Jónsdóttir
og Kristín Rún Friðriksdóttir sem hafa frá upphafi sinnt sjúkling-
um offituaðgerða af mikilli alúð og fagmennsku á göngudeild
megrunar aðgerða Landspítala. Ennfremur þökkum við samstarfs-
aðilum okkar, sérstaklega á Reykjalundi og Kristnesi, sem annast
hafa formeðferð og undirbúning sjúklinga fyrir aðgerð.