Læknablaðið - 01.10.2016, Blaðsíða 41

U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
LÆKNAblaðið 2016/102 457
önnur aðföng að breyttu álagi á einstökum
deildum Landspítalans undanfarin ár.
Í öðru lagi hefur tekist að færa þjónustu
á skurðlækningasviði af legudeildum yfir
á göngudeildir en þrátt fyrir það hafa
biðlistar lengst umtalsvert. Áhrif verk-
fallanna árin 2014 og 2015 á skurðsvið
Landspítalans skýra ekki ein lengingu
biðlista því þessi þróun hófst fyrr, eða
strax eftir bankahrunið, og hefur ver-
ið stöðug a.m.k. frá árinu 2011. Á sama
tímabili hefur sjúklingum sem bíða að-
gerðar fjölgað um meira en 20% á ári, mest
þeim sjúklingum sem bíða lengur en þrjá
mánuði eftir skurðaðgerð. Skýringar eru
m.a. minnkuð afkastageta spítalans og
vaxandi eftirspurn eftir þjónustu vegna
hækkandi aldurs þjóðarinnar.“
Fjármögnun í molum
Landlæknir skýrir þetta meðal annars
með því að fjármögnun spítalans og raun-
ar heilsugæslunnar líka hafi lítið sem ekk-
ert breyst þrátt fyrir róttækar breytingar
sem orðið hafa á Norðurlöndum frá því
um 1990:
„Hér fá stofnanir og deildir framlög af
fjárlögum sem ráðuneytið áætlar og þær
eiga að láta endast út árið. Þetta gildir
einnig um heilsugæsluna. Á hinn bóg-
inn er til einkarekið kerfi sem eru fyrst
og fremst sérfræðilæknar á stofum og
það hefur opinn samning við ríkið. Þeir
fá greitt fyrir öll verk frá hinu opinbera.
Þetta þýðir að sérfræðilæknar sem koma
heim úr framhaldsnámi ráða sig í hluta-
starf við Landspítalann og setja upp stofu
úti í bæ fyrir einkareksturinn. Þetta er líka
helsta ástæðan fyrir því að sérfræðingarn-
ir safnast saman í borginni en ekki á
landsbyggðinni.
Þetta kerfi hefur eiginlega vaxið fram
af sjálfu sér án þess að við höfum sest
niður og rætt hvert við viljum stefna.
Hvernig viljum við að heilbrigðiskerfið
þróist? Þetta er spurning sem ráðuneytið
hefði átt að leita svara við. Það hefur ekki
verið gert, kannski vegna þess að sérfræði-
þjónustan hefur með sínum hætti komið
til móts við þann vanda sem heilsugæslan
glímir við vegna lélegs aðgangs að henni.
Þegar kreppan skall á var það þess vegna
fremur auðvelt fyrir hið opinbera að skera
niður framlögin til heilsugæslunnar og
sjúkrahúsanna en sá niðurskurður náði
aldrei til sérfræðilæknanna, ekki í sama
mæli að minnsta kosti, meðan opinberi
hlutinn þjáðist verulega.“
Fleiri læknar, lengri biðlistar
McKinsey og félagar fjalla talsvert um
mönnun sjúkrahússins og gera við hana
ýmsar athugasemdir. Annars vegar er bent
á að sérfræðilæknar séu fleiri á íbúa en á
Norðurlöndum. Hins vegar eru 30% sér-
fræðilækna við Landspítalann í hlutastörf-
um en sambærilegar tölur fyrir sænsku
sjúkrahúsin Karolinska og Umeå eru 7%
og 3%.
Aldurssamsetning læknahópsins er
líka töluvert frábrugðin því sem gengur
og gerist í Svíþjóð. Hér á landi er hlutfall
ungra lækna sem eiga sérnámi ólokið
mun hærra en þar. Þetta á sér vissulega
þekkta skýringu sem er sú að langflestir
læknar þurfa að sækja sérnám sitt í öðrum
löndum og eru því ekki að störfum hér
á landi á meðan. Víðast hvar á erlendum
sjúkrahúsum eru læknar í sérnámi stór og
mikilvægur hluti læknahópsins.
Á norræna fundinum var því skotið inn
að á íslenskum sjúkrahúsum ynnu ekki
bara ungir læknar heldur væri algengt að
læknanemar gegndu þar veigamiklu starfi.
Birgir játti því og upplýsti að hann hefði
á sumrinu sem er að líða veitt um 100
læknanemum undanþágu til læknisstarfa
á íslenskum sjúkrahúsum, að sjálfsögðu
undir yfirstjórn reyndra lækna.
Hann bætti því við að svo einkennilega
sem það hljómaði þá væru heimilislækn-
ar álíka margir miðað við höfðatölu og
á Norðurlöndum, að Danmörku undan-
tekinni. „Hins vegar er biðtíminn eftir
því að hitta þá mun lengri í Reykjavík en
til dæmis í Svíþjóð þar sem menn glíma
einnig við læknaskort. Hlutfall þeirra sem
fá tíma hjá lækni í Reykjavík innan tveggja
daga hefur lækkað úr 55-57% (2012-13) nið-
ur í 40-45% (2014-15). Í Svíþjóð er hlutfallið
79% að jafnaði haustið 2015,“ sagði hann.
Hver fylgist með gæðunum?
Í kafla úttektarinnar þar sem fjallað er
um gæði þeirrar þjónustu sem veitt er á
Landspítalanum segja höfundar að svo
virðist sem tekist hafi að halda þeim
þrátt fyrir niðurskurð fyrir og eftir hrun.
Ánægja sjúklinga er að sjálfsögðu ágætur
mælikvarði á gæði þjónustunnar og hún
er mikil. Hins vegar benda þeir á að erfitt
sé að bera Landspítalann saman við önnur
sjúkrahús á Norðurlöndum vegna þess að
hann noti öðruvísi gæðavísa. Síðan segja
þeir:
„Þær kröfur sem stjórnvöld gera til
Landspítalans um gæðamælingar og
birtingu þeirra eru takmarkaðar og frá-
brugðnar því sem tíðkast annars staðar
á Norðurlöndunum. Gæðamælingar
Landspítalans eru því að mestu gerðar að
frumkvæði hans sjálfs.“ Þeir nefna einnig
áhyggjur af áhrifum lengri biðlista á gæði
þjónustunnar.
Landlæknir hafði þetta um gæðamálin
að segja:
„Það mikilvægasta er að skilgreina
hlutverk þátttakenda í kerfinu mun betur
en gert er. Kaupandi þjónustunnar, ráðu-
neytið, verður að gera kröfu um gæða-
þjónustu og spyrja hvað sé verið að kaupa:
Porsche eða Trabant? Hér verður stundum
misbrestur á gæðum þjónustunnar og að
sjálfsögðu verða óhöpp hér eins og annars
staðar. Að mínu viti er þó sá munur á
alvarlegum óhöppum hér og á Karolinska
að þau má oftar rekja til skorts á fag-
mennsku og reynslu og lélegs skipulags en
þar er raunin.“
Hann kvaðst einnig hafa nokkrar
áhyggjur af gæðaeftirliti með sjálfstætt
starfandi heilbrigðisstéttum og vitnaði
í sömu glæru og Kári Stefánsson gerði í
grein sem sá síðarnefndi birti í Fréttablað-
inu fyrir skemmstu. Þar kemur fram að ís-
lenskir læknar virðast vera mun viljugri til
að losa börn við hálskirtla á einkastofum
en evrópskir kollegar þeirra en sjúkrahús
í opinberum rekstri sýna talsverða tregðu
til að skipta um mjaðmaliði í Íslendingum.
Úttekt McKinseys er allítarleg og full
ástæða fyrir lækna að kynna sér hana frá
fyrstu hendi. Hana má nálgast á heima-
síðu velferðarráðuneytisins.