Læknablaðið - 01.02.2016, Blaðsíða 17

LÆKNAblaðið 2016/102 77
Inngangur
Hjólreiðar hafa notið aukinna vinsælda undanfarin ár
erlendis.1,2 Þrátt fyrir að hjólreiðar virðist verða sífellt
algengari samgöngumáti á höfuðborgarsvæðinu liggja
ekki fyrir nákvæmar tölur um fjölda þeirra sem stunda
hjólreiðar á svæðinu. Í ferðavenjukönnun sem fram­
kvæmd var árið 2002 voru 0,3% ferða fólks á höfuð­
borgarsvæðinu farnar á reiðhjólum en 3,8% í könnun
sem gerð var árið 2011, er þetta rúmlega 12­földun á
notkun reiðhjóla á því tímabili.3 Í átakinu Hjólað í vinn-
una voru alls 2510 þátttakendur árið 2004 þar sem hjól­
aðir voru 93.557 km en árið 2011 tóku yfir 11.000 manns
þátt og hjóluðu 830.486 km.4 Því bendir margt til þess
að hjólreiðamönnum á höfuðborgarsvæðinu fari hratt
fjölgandi líkt og erlendis. Þá er það yfirlýst stefna
Reykjavíkurborgar að þrefalda hlutdeild hjólreiða í
samgöngum í borginni.5 Í ljósi þessarar þróunar er
mikilvægt að meta áhrif hennar á slysatíðni reiðhjóla­
manna.
Opinber skráning reiðhjólaslysa er hjá Samgöngu­
stofu og byggir á lögregluskýrslum um umferðarslys.
Í gagnabanka Samgöngustofu voru 317 tilfelli skráð á
árunum 2005­2010.6 Í upplýsingum frá Samgöngustofu
kemur fram að árið 2005 slösuðust 25 við hjólreiðar en
árið 2010 reyndust þeir 82 talsins.7 Eru því vísbend­
ingar um fjölgun reiðhjólaslysa í umferðinni á Íslandi
á því tímabili.
Inngangur: Hjólreiðar verða sífellt vinsælli samgöngumáti á Íslandi.
Opinber skráning reiðhjólaslysa byggir á lögregluskýrslum en minni reið-
hjólaslys eru líklega ekki tilkynnt til lögreglunnar þar sem önnur ökutæki
eða einstaklingar koma ekki við sögu. Því er hugsanlegt að tíðni reið-
hjólaslysa sé vanskráð. Markmið þessarar rannsóknar var því að kanna
faraldsfræði slasaðra í reiðhjólaslysum sem leita til bráðamóttöku Land-
spítala vegna áverka.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin náði til allra sem leituðu á bráðamót-
töku Landspítalans vegna reiðhjólaslyss frá 1. janúar 2005 til 31. desemb-
er 2010. Allar sjúkraskrár voru yfirfarnar og eftirfarandi breytur skráðar:
kyn, aldur, ár, mánuður slyss/áverka, hjálmanotkun, slysagreiningar, alvar-
leiki áverka og innlagnir. Hjá innlögðum voru aukalega eftirfarandi breytur
skráðar: legudagar á gjörgæslu og á legudeildum, myndgreiningarrann-
sóknir og aðgerðir.
Niðurstöður: Alls voru 3472 komur á bráðamóttöku vegna reiðhjólaslysa,
þar af 68,3% karlar en 31,7% konur. Fjöldi slasaðra á ári er því um 579.
Meðalaldur slasaðra reyndist 22,6 ár (1-95 ára). Flestir slasast (72,4%)
við leik eða tómstundaiðju og í 45,7% tilfella áttu slysin sér stað við
íbúðarsvæði utandyra. Flest slysin voru mánuðina frá maí til septem-
ber eða 71,3%. Orsök slysa var í 44,0% tilvika skráð sem lágt fall eða
stökk. Hjálmanotkun var einungis skráð í 14,2% tilvika. Af líkamssvæðum
áverkastigsins reyndist áverki oftast á efri útlim eða í 47,1% tilfella. Lítill
áverki (ISS ≤3 stig) (áverkaskorið ISS: Injury Severity Score) reyndist hjá
65,6% sjúklinga og 29,3% sjúklinga voru með meðaláverka (ISS 4-8 stig).
Alls lögðust 124 sjúklingar inn og meðallegutími var 5 dagar. Enginn lést á
rannsóknartímabilinu.
Ályktanir: Reiðhjólaslysum hefur fjölgað lítillega á rannsóknartímabilinu
en fjölgun slysa virðist minni en fjölgun hjólreiðamanna. Fleiri karlar en
konur leita á sjúkrahús vegna afleiðinga reiðhjólaslysa og meirihluti slas-
aðra er ungur að árum. Slysin eiga sér yfirleitt stað á vorin og á sumrin.
Flestir slasast lítið en 3,6% slasaðra þurfti að leggja inn á Landspítala.
ÁGRIP
Mörg hjólreiðaslys eru ekki tilkynnt til lögreglunnar
þar sem önnur ökutæki eða einstaklingar koma ekki við
sögu í slysinu. Í erlendum rannsóknum hafa allt að 90%
reiðhjólaslysa ekki verið skráð í gagnagrunna lögreglu
og líklegt er að hið sama eigi við um skráningu lögreglu
hér á landi.1,8,9 Brýnt er því að afla nánari upplýsinga
um reiðhjólaslys til að meta frekar umfang og alvarleika
þeirra.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna faralds­
fræði slasaðra í reiðhjólaslysum sem leita til bráðamót­
töku Landspítalans vegna áverka.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði til allra sem leituðu
á bráðamóttöku Landspítalans í Fossvogi vegna áverka
eftir reiðhjólaslys frá 1. janúar 2005 til 31. desember 2010.
Undir reiðhjólaslys falla öll slys sem hljótast af notkun
reiðhjóls. Ekki voru í úrtakinu slys í tengslum við þrí­
hjól eða hlaupahjól né heldur tilfelli þar sem reiðhjól olli
slysi án þess að vera í notkun, til dæmis ef það féll á
viðkomandi í geymslu. Leitað var rafrænt að reiðhjóla­
slysum í bæði norræna skráningarkerfi Landspítala um
ytri orsakir áverka (NOMESCO) og í sjúkraskrám Land­
spítala að orðinu reiðhjól, hjól og hjálmur. Allar sjúkra­
skrár voru yfirfarnar og eftirfarandi breytur skráðar:
Greinin barst
10. ágúst 2015,
samþykkt til birtingar
5. janúar 2015
Höfundar hafa
útfyllt eyðublað um
hagsmunatengsl.
Komur slasaðra á bráðamóttöku
Landspítala eftir reiðhjólaslys
árin 2005­2010
Ármann Jónsson1 læknir, Sævar H. Lárusson2 verkfræðingur, Ágúst Mogensen2 afbrotafræðingur, Hjalti Már Björnsson1,3 læknir,
Brynjólfur Á. Mogensen1,2,3 læknir
1Bráðamóttöku
Landspítala,
2Rannsóknarnefnd
samgönguslysa,
3læknadeild Háskóla
Íslands.
Fyrirspurnir:
Hjalti Már Björnsson
bráðalæknir
hjaltimb@landspitali.is
http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2016.02.65 R A N N S Ó K N