Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.07.1971, Side 21

NÝLYF
CEPHALOSPORIN
SNORRI ÓLAFSSON, LÆKNIR
Cephalosporin er samheiti
nýrra fúkkalyfja, sem eiga ræt-
ur sínar að rekja til og eru af-
leidd („synthetizeruð") af „Ce-
phalosporin C“, efni, sem var
einangrað frá gróðri af sveppn-
um Cephalosporium acremoni-
um árið 1948. Þessi sveppur var
fyrst ræktaður frá skolpræsis-
útrennsli í Sardiníu, og gefur
fi’á sér, auk „Cephalosporins C“,
fúkkalyfin penicillin og fucidin.
Cephalosporin-lyfjunum er
sameiginlegur kjarninn amino-
cephalosporinsýra, sem að
byggingu er náskyld kjarna
penicillin-lyfjanna, amino-peni-
cillan-sýru. Skyldleikinn er þó
ekki meiri en svo, að hvatinn
»»penicillinace“, sem brýtur nið-
ui' penicillin, margar bakteríur
fi’amleiða og á verulegan þátt
1 ónæmi þeirra við penicillini,
eyðileggur ekki cephalosporin-
lyfin. En þessi skyldleiki er
skýring þess, að nokkur dæmi
ei’U um, að sjúklingar, sem eru
ufnæmir fyrir penicillini, eru
emnig ofnæmir fyrir cephalo-
sporin-lyfjunum, þótt það sé
langt frá því að vera reglan.
Verður að hafa þetta í huga við
uotkun þessara lyfja.
Cephalosporin-lyfin verka
bakteríudrepandi á margar teg-
undir baktería, bæði Gram-
Pósitífar og Gram-negatífar, þ.
e- þau hafa „breitt spektrum",
C d. miklu breiðara en penicill-
Jn; Verkun þeirra á bakteríur er
P° lík og verkun penicillins á
uæmar bakteríur, þ. e. þau
JU’ufla myndun frumuveggs
baktería, sem eru að vaxa, og
leiða til dauða þeirra (en hafa
ekki áhrif á myndun frumu-
veggja vefjarfruma, sem eru
öðruvísi uppbyggðar). Helztu
bakteríutegundir, sem eru
ónæmar fyrir cephalosporin-
lyfjum, eru berklabakterían,
Pseudomonar aeroginosa, marg-
ar tegundir Proteus (hvort
tveggja ekki ótíð orsök þvag-
vegssýkingar), streptococcus
focalis (entrococcar, algeng or-
sök bakterial endocarditis og
þvagvegs-sýkinga). Margar
þeirra bakteríutegunda, sem eru
ónæmar fyrir cephalosporin-
lyfjum, framleiða hvatann ce-
phalosporinasa, sem brýtur nið-
ur kjarna þessara lyfja. Eins
og á sér stað um mörg önnur
fúkkalyf, geta næmar bakteríur
orðið ónæmar fyrir cephalospor-
in-lyfjum, ef þau eru í snert-
ingu við lágar „concentrationir“
af þeim.
Neðangreind cephalosporin-
lyf eru nýkomin eða eru að koma
á markaðinn. Borið saman við
eldri fúkkalyf verða þau dýr,
eru ekki fullreynd enn og hafa
vissar aukaverkanir. Ber því
ekki að taka þau fram yfir hin
eldri fúkkalyf, nema brýnar
ástæður séu til. En þau hafa
verulega aukið olnbogarýmið í
baráttunni við bakteríusýking-
ar. Hér á eftir er gerð stutt
grein fyrir 4 lyfjum af þessum
flokki, sem nokkur reynsla er
komin á.
Cephalothin (Keflin) : Verður
að gefa í innspýtingum, í
vöðva eða æð. Útskilst hratt
í þvagi, verður því að gefa í
skömmtum á 4—6 klst. fresti,
eða stöðugri „infusion".
Dreifist vel um líkamann (í
,,extra-cellular“ vökva).
Fullorðinsskammtar: 0.5—1.0
gm á 4—6 klst. fresti, í al-
varlegum sýkingum 12—20
gm á sólarhring.
Barnaskammtar: 40—80 mg
á kg á sólarhring. Fyrirburðir
og nýfædd börn 10—15 mg á
kg á sólarhring (nýru þeirra
eru óþroskuð).
Heldur torleyst í vatni, hvert
gram verður að leysa í a. m.
k. 4 ml af vatni. Blandast vel
5% glucosu upplausn og
physiol saltvatni.
Aukaverkanir: Innspýtingar í
vöðva geta valdið sársauka.
Margs konar útþot, hiti,
eosinophilia í blóði, „serum
sickness" (alls í 3—5% til-
fella). Veldur oft pósitífu dir-
ecte Coombs-prófi (en ekki
anæmiu eða hemolysu) og get-
ur því truflað kross-próf á
blóði.
Cephaloridin (Ceporan, tori-
den). Verður að gefa í inn-
spýtingum í vöðva eða æð.
Útskilst í þvagi hægar en ce-
phalothin, gefið á 6—8 klst.
fresti. Dreifist vel í líkaman-
um.
Fullorðinsskammtar: 250—
500 mg á 6—8 klst. fresti,
upp í 1 gm á 6 klst. fresti.
Barnaskammtar: 30—50 mg
á kg á sólarhring, upp í 100
mg á kg á sólarhring í alvar-
legum sýkingum.
Auðleyst í vatni, hvert gram
leysist í 2.5 ml vatns. Bland-
ast vel í 5% glucosu upplausn
og í physiol saltvatni.
Aukaverkanir: Húðútþot, hiti,
serum sickness. Veldur sjaldn-
ar pós. dir. Coombs-prófi en
Framh. á bls. 69.
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 55