Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Blaðsíða 30

Döderleinsbakteríum fækkar, en
það veldur aftur því, að pH í
leggöngum hækkar. Einnig
verður slímhúðin ljósari vegna
minnkaðs blóðflæðis til hennar.
Þessar breytingar á leggöng-
um verða yfirleitt seint, þ. e. a.
s. nokkrum árum eftir tíða-
hvörf. Þó eru til undantekning-
ar frá því. Breytingarnar koma
yfirleitt síðast fram á ytri kyn-
færum (vulva) og á leggangna-
opinu (introitussvæðinu) ; þar
verður rýrnun á skapafellingum
og þrengsli í leggangnaopi.
Einnig rýrnar slímhúð þvagrás-
ar og blöðruþríhyrnu (trigon-
um vesicae). Rýrnun vöðva-
fruma og veiklun stoðvefs veld-
ur þá oft legsigi.
Einkcmii.
Menn greinir mjög á um hve
stór hluti kvenna fær óþægindi
á þessu tímabili og nefndar eru
tölur frá 10 og upp í 75%. Lík-
lega stafar ágreiningurinn af
því, að menn eru ekki sammála
um hver einkennanna séu í beinu
sambandi við hormónabreyting-
ar á tímabilinu kringum tíða-
hvörfin. Á þessu tímabili fá u.
þ. b. 20% allra kvenna það mik-
il einkenni, að þær leita læknis.
Einkennin eru margvísleg og
hættir mönnum til að setja öll
óljós einkenni hjá konum um
fimmtugt í samband við breyt-
ingatímabilið.
Sum einkennanna, þ. e. a. s.
einkennin frá kynfærum, er
unnt að setja í beint samband
við breytinguna á hormóna-
starfsemi líkamans. Öðrum ein-
kennum er venjulega skipt í
þrennt: Einkenni frá ósjálf-
ráða taugakerfinu, geðræn ein-
kenni og einkenni frá efnaskipt-
um.
Einkvnui frú kynfœrum.
Eins og að ofan greinir er
minnkuð progesteronmyndun
höfuðeinkenni premenopausis.
Myndun östrogena er oftast
minnkuð, en getur verið eðlileg
og jafnvel aukin. Ef östrogen-
myndunin er minnkuð, þá getur
anovulatio valdið blæðingahléi í
2—6 mánuði. Ef saman fer eðli-
leg eða aukin östrogenmyndun
annars vegar og ekkert egglos
hins vegar, getur það leitt til
ofvaxtar í legslímhúð. Sé slík
slímhúð skoðuð í smásjá sjást
útþandir blöðrulaga kirtlar, sem
eru einkennandi. Er þetta nefnt
hyperplasia cystica glandularis
endometrii og klíniska myndin
hefur verið kölluð metropathia
hæmorrhagica cystica.
Þótt egglos verði, geta orðið
blæðingatruflanir ef starfsemi
gulbúsins (corpus luteum) er
ófullnægjandi og progesteron
skortir þar af leiðandi. Einkum
er þá um að ræða tíðari blæð-
ingar (polymenorrhae) og smá-
blæðingar stuttu fyrir tíðir.
Einnig getur tíðamagn aukist
(menorrhagia). Ofangreindar
blæðingatruflanir eru starfræn-
ar en einnig koma fyrir org-
aniskar blæðingatruflanir. Myo-
mauteri vaxa oft á þessum
aldri og valda blæðingum.
Ef kona á pre-menopausis-
aldri fær milliblæðingar, þá er
nauðsynlegt að rannsaka hana
vel. Þarf þá að gera gyneclog-
iska skoðun, taka sýni til frumu-
fræðilegrar rannsóknar og oft-
ast þarf að skafa legið til þess
að reyna að útiloka illkynja
sjúkdóm. Krabbamein í leghálsi
er algengast á þessu aldursskeiði
og tíðni krabbameins í legbol
eykst mjög úr því að konur eru
komnar yfir fertugt.
Tíðaspenna (pre-menstrual
tension) er mun algengari á
þessu aldursskeiði en hjá ung-
um konum og er skýringarinn-
ar sennilega að leita í minnk-
andi progesteronmyndun. Eftir
tíðahvörf verður slímhúðin í
leggöngunum þynnri og þurrari
en áður, og þá um leið viðkvæm-
ari fyrir bakteríusýkingum.
Konur fá þá oft svonefndan kol-
pitis senilis, en honum fylgir út-
ferð og sviði. Einnig er algengt,
að konur fari að finna til sárs-
auka við samfarir (dyspare-
unia). Kraurosis vulvae getur
gert samfarir ómögulegar og
stundum koma fram hvítfölgu-
breytingar (leucoplakia) á
vulva, sem fylgir kláði.
Eiiiki-imi frá úsjálfráiVa
taugnkerfinu.
Einkenni frá ósjálfráða tauga-
kerfinu eru mjög algeng á þess-
um árum og eru þau mest áber-
andi á stuttu tímabili í kring-
um tíðahvörfin. Er þá um að
ræða vasomotorisk einkenni, þ.
e. a. s. einkenni frá því vöðva-
kerfi, sem dregur saman og
víkkar út æðar. Einkennin lýsa
sér í því, að blóðið eins og þýt-
ur upp í höfuðið og veldur
því, að sjúklingarnir roðna
snögglega. Af svipuðum orsök-
um svitna þessir sjúklingar oft
snögglega og er þá fyrst og
fremst um að ræða nætursvita.
Þessir sjúklingar geta fengið
kuldatilfinningu og stundum fá
þeir subjectiv hjartaeinkenni,
svo sem hraðan hjartslátt, sem
oft fylgir hitakófunum. Tíðni
þessara einkenna hefur ekki ver-
ið nægilega könnuð.
Á árunum 1930—1940 voru
ýmsar rannsóknir gerðar, en
niðurstöðurnar voru mj ög
breytilegar. Sumir héldu því
fram, að aðeins 2% kvenna
fyndu fyrir þessum einkennum,
en aðrir töldu að 80% þeirra
fyndu fyrir þeim. Neugarten og
Kraines (’65) rannsökuðu kon-
ur á ýmsum aldri, frá gelgju-
skeiði og fram að sextugu. Þeir
komust að raun um, að hitakóf
og sviti væru mun algengari á
árunum eftir tíðahvörf, en á
öðrum aldursskeiðum. Aftur á
móti væru önnur einkenni, sem
áður voru oft sett í samband
við tíðahvörf, svo sem þreyta,
höfuðverkur, gleymni og svefn-
truflanir, jafn algeng á öðrum
aldursskeiðum. Davis (1964—
1965) rannsakaði einnig þessi
atriði og heldur því fram, að
58 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS