Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Blaðsíða 41

í vímuástandi af völdum alkó-
lióls. Er það vegna þess, að
hömlurnar minnka. Menn verða
þó fyrr eða síðar, ef áfengi er
drukkið í umtalsverðu magni,
viðbragðsseinir og óstyrkir í
hreyfingum. Þeir geta ennfrem-
ur lognast út af og „dáið“, eins
og það er kallað, ef mjög mikið
er drukkið. Efni, sem slæva heil-
ann, geta jafnvel stöðvað önd-
unina og þannig leitt til dauða.
Þetta er þó ekki algengt um
áfengi. Er það vegna þess, að
menn kasta oftast upp, ef þeir
drekka mjög mikið. Hins vegar
getur ælan lokað öndunarvegin-
um og menn þannig kafnað.
Langflest dauðsföll af völdum
áfengis verða þó vegna slysa.
Auk þess hefur áfengi ýmis önn-
ur áhrif. Það víkkar þannig æð-
ar, eykur útskilnað þvags og
myndun sýru í maga.
Þolmyndun er ekki áberandi
eftir áfengi. Fráhvarfseinkenni
eru vel þekkt eftir langvarandi
áfengisneyslu. Er það hin svo-
kallaða titurvilla eða „delerium
tremens“, þegar menn geta séð
rottur eða mýs og annað, sem
ekki á sér stað í veruleikanum.
Svokallaðir „timburmenn" og
önnur óþægindi, sem menn geta
fundið til „daginn eftir“
drykkju, eru venjulega talin
stafa af beinum eiturverkunum
alkóhóls fremur en þar sé um
eiginleg fráhvarfseinkenni að
ræða.
llvers vi‘|ina er úfeiijfi
hnUulegií
Áfengi og öðrum vímugjöfum
yfirleitt fylgir þrenns konar
hætta: Hætta á slysuvi, hætta
á ávana og fíkn og hætta á sjúk-
dómum.
Slysahælla.
Við beitum skynfærunum til
þess að varast þær hættur, sem
verða kunna á vegi okkar og
dómgreindinni til þess að meta,
hve hættan er mikil, hvers eðlis
hún er og hvernig bregðast megi
við henni. Það er því skiljanlegt,
að fólk í áfengisvímu geti oftar
orðið fyrir slysum og valdi oftar
slysum en aðrir. Hér kemur
einnig til ónákvæmni í hreyf-
ingum, minni viðbragðsflýtir og
hömlulejrsi, sbr. það, sem áður
segir.
ÁvanahnsUa.
Vegna vímunnar sækjast
margir eftir að nota áfengi sem
lið í vissum félagslegum athöfn-
um (skemmtanir o. fl.). Flestir
neyta áfengis í nokkru hófi við
þessar aðstæður. Fyrir sumum
kann þó síðar að fara svo, að
þeir auka drykkjuna úr hófi og
hafa tilhneigingu til þess að
drekka oftar og meira en félags-
legur venjur segja til um. Um
suma þessa menn gildir, að þeir
„detta í það“ eða „fara á túr“
sem kallað er. Þeir hafa þá feng-
ið ávana í áfengi. Með tíman-
um getur drykkjan þannig orð-
ið meiri og meiri. Þeir hætta
ef til vill að sinna starfi sínu
og öðrum skyldum og hætta að
geta séð sómasamlega fyrir fjöl-
skyldu sinni og sjálfum sér. Þeir
eru þá orðnir fíknir í áfengi.
Þetta eru þeir menn, sem venju-
lega eru nefndir drykkjusjúkl-
ingar og meðal þeirra eru hinir
svokölluðu „rónar“ eða „úti-
gangsmenn“. 1 samfélagi manna
þurfa þeir, sem geta unnið, að
sjá fyrir þeim, sem eru of ung-
ir, of gamlir eða of lasburða til
þess að sjá um sig sjálfir. Mað-
ur, sem hefur fengið ávana í
áfengi hverfur hægt og hægt
úr hópi hinna vinnandi í hóp
þeirra lasburða. Hann á þannig
á hættu að týnast fyrir aldur
fram. Með læknishjálp er oft
hægt að stöðva eða draga úr
ávanamyndun og einkum, ef það
er gert snemma.
Sjúkdómar.
Ávani í áfengi er einkenni
sjúkleika, er getur leitt til ým-
issa sjúkdóma. Menn, sem hafa
ávana í áfengi, hirða einatt ekki
um að borða og eiga á hættu
að fá skortsjúkdóma. Einnig
eru þeir illa við því búnir að fá
aðra sjúkdóma, sem skaða flesta
aðra lítið. Þetta er sameiginlegt
öllum vímugjöfum. Áfengis-
neyslu fylgja auk þess sérstak-
ir sjúkdómar, svo sem lifrar-
og heilasjúkdómar, er geta leitt
til dauða. Eiginleg geðveiki af
völdum áfengis er frekar sjald-
gæf, enda þótt skammvinnt
drykkjuæði sé mjög vel þekkt
fyrirbæri.
AIMIIII VÍMUGJAFAIl
Við skulum nú virða lítillega
fyrir okkur fáein efni önnur,
sem einnig eru vímugjafar.
Kannabis er mjög útbreidd-
ur vímugjafi. Það fæst úr
plöntu, sem vex í Austurlönd-
um, Norður-Afríku, Mexíkó og
víðar. Þekktustu kannabisaf-
brigði eru maríjúana og hassis,
sem er sterkara. Efnið er lang-
oftast reykt. Neytendurnir eru
oftast rólegri en áfengisneyt-
endur. Þeir eru afskiptalausari
og öðrum síður til vandræða af
þeim sökum. Skyntruflanir eru
meiri en af áfengi. Ef stórra
skammta er neytt, koma fyrir
ofskynjanir þannig, að neytand-
inn sér hluti, sem ekki eru til.
Hins vegar gæta flestir neyt-
endur þess að nota ekki of mik-
ið af efninu í senn, og senni-
lega missa þeir þess vegna
minna af dómgreind og hömlum
en áfengisneytendur. Slysahætta
í sambandi við akstur er þó tal-
in svipuð og eftir neyslu áfeng-
is. Ávanahætta er einnig talin
svipuð og eftir áfengi. Sjúk-
dómar, sem fylgja kannabis-
neyslu sérstaklega, eru bólgur
í öndunarfærum og augnslím-
húð og geðveiki. Þetta lagast
þó oftast, ef neyslunni er hætt.
I þessu sambandi má minna á,
að neysla kannabis hefur verið
sett í samband við varanlegar
skemmdir á miðtaugakerfi. Eitt
hið helsta, sem einkennir menn
undir áhrifum kannabis yfir-
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 69