Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Síða 42

leitt er sennilega framtaksleysi
og athafnaleysi. Annars geta
áhrif kannabis á menn mjög
mótast af umhverfinu líkt og
þekkist eftir neyslu áfengis.
Sala á kannabis er nær alls stað-
ar bönnuð.
Lýsergíð (LSD) fannst fyrir
tilviljun við rannsóknir í lyfja-
verksmiðju. Það er þó nær þýð-
ingarlaust sem lyf, og sala þess
er hvarvetna bönnuð. Það er
tekið í formi dufts eða í töflum
eða á annan hátt og áhrifin eru
mjög miklar skyntruflanir, bæði
ofsjónir of ofheyrnir. Neytand-
inn getur venjulega hreyft sig
að vild samtímis því, að hann
hefur jafnvel litla eða enga hug-
mynd um, hvað gerist í kring-
um hann. Þess vegna er slysa-
hætta af völdum lýsergíðs geysi-
mikil, mörgum sinnum meiri en
eftir áfengisneyslu. Þannig eru
mörg dæmi um morð og sjálfs-
morð, jafnvel fjöldamorð, af
völdum neytenda lýsergíðs, sem
ekkert vissu, hvað þeir gerðu.
Ávani í lýsergíð myndast, ef
menn taka það til lengdar, og
neysla þess getur leitt til geð-
veiki, sem oft er alvarlegs eðlis.
Þá er hugsanlegt, að lýsergíð
geti valdið fósturskemmdum.
Mörg efni hafa lík áhrif og
lýsergíð. Þekktust eru meslcalín
og 'psílócýbín. Er hið fyrra unn-
ið úr kaktus, en hið síðarnefnda
úr sveppum.
Lífræn leysiefni, svo sem
blettavatn, þynnir, bensín og
etri hafa stundum verið notuð
sem vímugjafar. Ávani í þessi
efni er þó sjaldgæfur. Þessi efni
eru flest talsvert eitruð og valda
skemmdum á blóðmerg, lifur,
nýrum og lungum og fleiri líf-
færum. Neytendur anda þeim
oftast að sér, en lífshættulegt
getur verið að drekka þau. Hér
á landi hefur stundum komið
fyrir, að menn (einkum ungl-
ingar) hafa notað slíka vímu-
gjafa, eða jafnvel andað að sér
gufum frá límtegundum er inni-
halda þessi eða skyld leysiefni.
I.vf. s<‘in eru vímugjafar.
Efni, sem fyrst og fremst eru
notuð til lækninga eru kölluð
lyf. Meðal þeirra eru nokkrir
vímugjafar, sem valdið geta hlið-
stæðum vanda og þekkist eftir
neyslu áfengis. Þetta eru sterk
verlcjadeyfandi lyf, svefnlyf, ró-
andi lyf og örvandi lyf.
Sterk verkjadeyfandi lyf eru
t. d. ópíum, morfín, heróín og
petídín. Þau eru flest mjög ró-
andi, og neytandinn getur af
þeim sökum legið í draumleiðslu.
Slysahætta er þess vegna oft-
ast minni en eftir áfengi. Hætta
á ávana og fíkn er hins vegar
miklu meiri og þolmyndun og
fráhvarfseinkenni eru mikil.
Þessi lyf eru oft tekin með
sprautum. Ef hreinlætis er ekki
gætt við innspýtingu í hold eða
æð, geta menn fengið slænui
smitsjúkdóma, t. d. lifrarbólgu.
öndun getur stöðvast, ef stórir
skammtiir eru teknir.
Þekktustu svefnlyf eru bar-
bítúrsýrusambönd (mebúmal o.
fl.) glútetimíð (Doriden) o. fl.
Þau eru oftast tekin í töflum
og geta valdið vímu, sem tals-
vert minnir á áfengisvímu.
Stórir skammtar valda síður
uppköstum en sést eftir áfeng-
isneyslu. Þessi lyf slæva mjög
öndunarstöðvar í heilastofni og
geta því valdið dauða og ekki
síst, þar eð þolmyndun gegn
þessari verkun er lítil sem eng-
in. Fráhvarfseinkenni geta ver-
ið mjög alvarlegs eðlis og menn
jafnvel dáið í krömpum.
Róandi lyf eru t. d. díazepam
(Valium, Stesolid), klórdíaze-
poxíð (Librium), mepróbamat
og nítrazepam (Mogadon).
Hætta á ávana og fíkn í þessi
lyf er talin svipuð og í áfengi
og barbítúrsýrusambönd. Þessi
lyf eru hins vegar litt eitruð
og banvænir skammtar eru
stórir. Fráhvarfseinkenni eru
svipuð og eftir barbítúrsýru-
sambönd og þolmyndun er
nokkur.
Örvandi lyf eru t. d. kókaín og
amfetamín. Þau hafa nú orðið
lítið lækningalegt gildi. Áhrif
þeirra eru að nokkru leyti and-
stæð áfengisáhrifum, þar sem
þessi lyf eru vekjandi og di’aga
úr þreytu. Ávanahætta er mun
meiri en eftir áfengisneyslu.
Erfitt er að segja um slysahættu
af völdum þessara lyfja. Þessi
lyf geta valdið geðveiki, ef þau
eru notuð til lengdar.
X«TKU.\ OO MIS.\«TKU\
VÍMUG.IAFA
Sumir vímugjafar eru lyf og
geta þannig komið að gagni við
sjúkdóma. Aðrir vímugjafar
hafa sáralítið eða ekkert lækn-
ingalegt gildi og eru eingöngu
notaðir vegna vímunnar.
Þaö er misnotkun, ef lyf eru
notuð umfram lækningalega
nauðsyn. Lækni ber að ávísa
lyfjum vegna lækningalegra
þarfa sjúklinga sinna. Ef um
ávana- og fíknilyf er að ræða,
má hann að jafnaði ekki ávísa
þeim, ef hann ætlar, að lyfin
verði notuð sem vímugjafar ein-
göngu. Þá ber læknum skylda
til þess að ávísa slíkum lyfjum
með fyllstu varúð og gát og
þannig, að sem minnst hætta
verði á myndun ávana og fíkn-
ar í lyfin. Ef læknir hlítir ekki
þessum reglum, er hann að
stuðla að misnotkun lyfjanna.
Þá mega sjúklingar ekki taka
meira af lyfjunum en læknar
segja fyrir um á lyfseðli. Ef
meira er tekið, er venjulega um
misnotkun að ræða.
Þegar aðrir vímugjafar eru
notaðir, er það oftast neytand-
inn sjálfur, sem ákveður, hve
mikils hann neytir. Ætlun hans
er þá yfirleitt að komast í vimu.
Er þá undir hælinn lagt, hve
stórir skammtar eiga að vera
eða hve oft efnisins er neytt.
70 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS