Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Side 63

blóð- eða vökvamissis og annarra orsaka. Verð-
ur þetta einkum áþreifanlegt, þegar hjartasjúk-
dómar og blóðmissir fara saman. Þannig getur
dulin skyndiblæðing frá maga eða skeifugörn
komið fyrir — og hendir oft — hjá sjúkling-
um með langvarandi hjartasjúkdóma og hjarta-
bilun; er í slíkum tilfellum vandratað meðal-
hófið, annars vegar að halda uppi nægilegu
blóðmagni og hins vegar að gæta þess, að ekki
sé ofhlaðið vökva.
1 þessu skyni er MBÞ ákvörðun mikilvæg, en
kemur þá og því aðeins að notum, að metin sé
með hliðsjón af almennu ástandi, púls, blóð-
þrýstingi, þvagútskilnaði, svo og sýrustigi blóðs,
elektrólýta- og blóðloftefnamælingum., þar sem
því verður við komið.
Einstök MBÞ mæling er þó lítils virði, hitt
er meira um vert, að fylgjast með breytingum
á MBÞ og viðbrögðum við vökva- og lyfjagjöf.
Við lágt normalgildi í upphafi má gefa
250—500 ml í hraðri inngjöf. Verði lítil eða
engin hækkun, má halda áfram vökva- eða blóð-
gjöf, uns MBÞ hefur stigið um 5—10 cm. Hafi
jafníramt orðið breyting til batnaðar, má bú-
ast við, að um einfalda hypovolemia hafi verið
að ræða.
Nú sýnir fyrsta mæling MBÞ 12 cm, verð-
ur þá að fara varlega í vökvagjöf. Þó er áhættu-
lítið að gefa 200—400 ml á næstu tveimur klst.,
þó með tíðum álestri. Verði MBÞ hækkun meiri
en 4—6 cm án sýnilegra batamerkja (hækkun
á blóðþrýstingi, auknum þvagútskilnaði o. s.
frv.), bendir það frekar til hjartabilunar, og
er ráðleg-t að hefja lyfjameðferð í samræmi við
það.
Ábendingar (Indicationir).
I. Við skyndilegt blóðþrýstingsfall af óljós-
um orsökum, með ljósum einkennum um lélegt
streymi til vefja (Acute circulatory failure),
sem ekki hefur svarað hefðbundinni byrjunar-
meðferð, er áríðandi að fá úr því skorið án
tafar, hvort um dulinn blóðmissi eða hjartabil-
un sé að ræða.
II. Skyndiblæðing eða vökvatap, sem krefst
innrennslis í stórum stíl.
III. Yfirvofandi sveiflur á starfsemi blóð-
rásarkerfis, svo sem við slys, meiri háttar
bruna, blóðfrekar aðgerðir og stóraðgerðir á
öldruðu fólki og lasburða.
IV. Minnkaður þvagútskilnaður eða anuria,
sem krefst skjótra aðgerða til að koma í veg
fyrir varanlegar nýrnaskemmdir.
Eðlilegur bióðþrýstingur getur dulið alvar-
legan vökvaskort (dehydration), sem auðvelt er
að leiðrétta. Þess ber þó að gæta að ofhlaða
ekki vökva þá sjúklinga, sem hafa skerta nýrna-
starfsemi.
Auk þess er að ofan greinir hentar MBÞ
leiðsla vel til annarra þarfa.
I. Til inngjafa á sterkum kalíum og hyperós-
mólar upplausnum, en þær valda jafnan ert-
ingu og bólgum í veggjum útlimaæða, en eru
skaðlausar veggjum stórra æða með miklu blóð-
streymi.
II. I vena cava gætir lítt breytinga á hemó-
glóbíni, elektrólýtum eða öðrum blóðvatnsefn-
um, þrátt fyrir stöðuga vökvagjöf vegna hins
mikla blóðstreymis. MBÞ leiðsla hentar því vel
til töku blóðsýnis til rannsókna.
III. Gangráður (pacemaker) og hægri hjarta-
þræðing.
Helstu aðferðir.
Þræðing um útlimabláæð. Notast má við ýms-
ar æðar í þessum tilgangi. Fáanlegir eru nú á
markaðnum langir æðaþræðileggir (intravenous
catheters), sem leggja má inn um nál með
beinni ástungu útlimaæða, venjulega í olnboga-
bót. Ráðlegra er að nota v. basilica til þessara
nota, því að stundum er efðileikum bundið að
þræða legg gegnum mót v. cephalica við v.
brachialis upp við öxl.
Á hinn bóginn er v. brachialis í beinu áfram-
haldi af v. basilica, enda renna þær saman miklu
neðar eða á upphandleggssvæðinu. Þurfi að
skera til þessara æða, má finna v. cephalica
hvar sem er í raufinni milli m. biceps og m.
brachioradialis, hins vegar er ráðlegt að skera
til v. basilica u. þ. b. tveimur cm ofan við epi-
condylus medialis, þar eða hún stingur sér í
dýpri lög, er ofar dregur; gæta verður nálægð-
ar n. ulnaris við þá síðar nefndu.
Hjartasérfræðingar hafa um langan tíma not-
að v. brachialis í olnbogabót, er hún auðfundin
vegna nálægðar við a. brachialis. Þess gerist
þó sjaldan þörf að nota æð þessa, enda nokkur
áhætta að valda tjóni á þeim mikilvægu líffær-
um, er leggja leið sína um þetta svæði.
Ástunga eða tilskurður á vena jugularis ex-
terna, þar sem hún gengur yfir m. sternocleido-
mastoideus, er frekar auðveld. Hér er þó sá
hængur á, að erfitt getur reynst að þræða gegn-
um mót hennar við viðbeinsbláæð.
Við þræðingu á útbláæð er legg otað inn svo
langt sem þörf gerist, eða þar til endi hans
nær vena cava sup. Oft kemur það fyrir, að
endinn gengur alla leið niður í hægra forhólf
eða jafnvel afturhólf. Fær maður þegar í stað
vísbendingu um það, þegar grófar sveiflur sjást
á vökvasúlunni í mæligreininni við hvert hjarta-
slag. Ekki er ráðlegt að láta legg liggja í snert-
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 87