Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1998, Qupperneq 15

Hvaða aðferðir hafa reynst vel?
• Fræðsla og ráðgjöf til foreldra
• Þjálfun fyrir foreldra til að læra árangursríkar uppeldisað-
ferðir fyrir börn og unglinga
• Þjálfun fyrir foreldra til að nota opnar tjáskiptaleiðir og
lausnarmiðuð viðhorf
• Lyfjameðferð (dregur oft úr ofvirkni og bætir athygli)
• Ráðgjöf og stuðningur fyrir kennara /fræðsla um AMO
• Þjálfun fyrir kennara til að halda stjórn í bekk þar sem er
barn með AMO
• Sérstök fræðsla og ráðgjöf fyrir félög/samtök er tengjast
AMO
Hverju þarf að huga að?
• Skilja þroskaferli/áhrif AMO
• Hafa raunhæfar væntingar - í samræmi við getu barns/-
unglings
• Tala jákvætt og sýna virðingu
• Leysa vandamál sameiginlega / hugsa lausnarmiðað
• Ef ósammála => ná málamiðlun
• Nota faglega aðstoð
• Halda skopskyninu í lagi og fara reglulega í frí frá börnunum
Hvað virkar best?
• Rammi og skipulag er nauðsynlegt til að ná stjórn
• Skipuleggja umhverfi/ fáar en skýrar heimils- og útivistar-
reglur
• Forgangsraða hlutum / ákveða hvar hægt er að gefa eftir
• Byrja einfalt / standa við orð sín
• Nota umbun og hrósa óspart fyrir jákvæða hegðun
• Nota punktakerfi, lítil markmið í byrjun, gefa umbun strax
• Upplýsingar þurfa að vera skriflegar og jafnvel myndrænar
• Nota tossamiða og dagbækur/samskiptabækur (foreldr-
ar/börn/kennarar)
• Vinna náið með kennara
Hvaða þættir hafa mest áhrif á góða útkomu?
• Góðsamskipti
• Börnin upplifi hlýju og stuðning frá foreldrum
• Jákvæð félagsleg tengsl séu til staðar/a.m.k. einn vinur
• Börnin finni að þau tilheyri a.m.k. einum hópi
• Opin tjáskipti innan fjölskyldu => aukið sjálfstæði =>betri
sjálfsmynd
• Námsstaða sé í samræmi við jafnaldra - fái sérkennslu ef
þörf krefur
• Samvinna sé milli heimils og skóla
Eins og fram hefur komið er stór hluti ofvirkra enn með
einkennin á unglings- og fullorðinsaldri. Ofvirknihugtakið er
tiltölulega ungt og ekki er langt síðan farið var að greina
og þróa meðferð fyrir ofvirka. Viðhorf almennings er ennþá
í samræmi við það og margir tregir til að líta á hegðun
ofvirkra sem afleiðingu af líffræðilegum þáttum.
Með því að viðurkenna AMO eða ADD er ekki einungis
verið að finna ástæður fyrir ákveðnum hegðunarvandamál-
um heldur einnig verið að finna leiðir til lausna og hjálpa
ofvirkum börnum og fjölskyldum þeirra að taka ábyrgð og
lifa góðu lífi með aðferðum sem virka.
Hvernig náum við árangri?
Til að ná sem bestum árangri þarf að taka á vandanum
frá öllum hliðum samtímis, á heimili og í skóla/leikskóla
eða í aðstæðum þar sem um vandamál er að ræða. Því
fyrr sem gripið er inn í því betra og mikilvægt er að nýta
fjölbreytt meðferðarform samhliða, s.s. lyfjameðferð, atferl-
isþjálfun o.fl. ásamt öllum mögulegum stuðningi fyrir for-
eldra og kennara. Mjög mikilvægt er að hjálpa barninu að
styrkja sjálfsmynd sína, t.d. með því að gera því kleift að
fylgja jafnöldrum í námi, styðja eðlileg félagatengsl og
hjálpa því að nýta styrkleika sína til hins ýtrasta.
Er eitthvað jákvætt við ADHD?
Þegar talað er um ofvirk börn er raunin oft sú að neikvæð-
ar hliðar ofvirkninnar eru yfirgnæfandi í umræðunni. Það
gleymist að huga að manneskjunni sem er bak við þetta
áberandi truflandi yfirborð. Þegar farið er að huga að
jákvæðum þáttum þá er úr mörgu að moða.
Hjúkrunarfræðingar til hjúkrunarfræðinga
Það er álit og ósk okkar hjúkrunarfæðinga á BUGL sem
unnið höfum að þessum málum að skólahjúkrunarfræð-
ingar og heilsugæsluhjúkrunarfræðingar komi mun meira
að þessu málum en raunin er í dag, Það myndi skipta
miklu máli varðandi þætti forvarna og stuðnings. Þá erum
við að tala um fræðslu, stuðning og samvinnu við foreldra
um að skapa stuðningsvettvang fyrir börnin.
Við teljum að stundum hlustum við ekki nægilega á
það sem foreldrar (oftast mæður) eru að segja því tilhneig-
ingin hefur verið að líta fremur neikvætt á ofvirkni og draga
úr kvörtunum varðandi hegðun barns en mæðurnar þekkja
börnin sín best og hafa yfirleitt mikið til síns máls.
Hjúkrunarfræðingar á heilsugæslustöðvum og í skólum
eru í góðri aðstöðu til að fylgjast með vexti og þroska
barna frá upphafi og þar með í aðstöðu til að grípa inn í
eða hafa áhrif á, þar sem erfiðleikar eru fyrirsjáanlegir eða í
uppsiglingu. Hins vegar er Ijóst að ef ofangreindir hjúkrun-
arfræðingar koma virkar að málum sem þessum þarf að
koma á móti stuðningur fyrir þá með fræðslu s.s. á
námskeiðum í hópvinnu og með ráðgjöf/handleiðslu.
Heimildaskrá:
Barkley, R.A.. (1995) Taking charge of ADHD: The complete authorative
guide for parents. New York: The Guilford Press.
American Psychiatric Association (1994). Diagnostics and Statistical
Manual of Mental Disorder (1. ed.). Washington, D.C.: American
Psychiatric Assocation.
Orðabókarsjóður læknafélaganna. (1996). Atþjóðieg tölfræðiflokkun sjúk-
dóma og skyldra heilbrigðisvandamála, ICD10, (10. endurkoðun). Rit-
stjóri: Magnús Snædal. Þýðing: Örn Bjarnason, Jóhann Heiðar Jóhanns-
son og Magnús Snædal. Reykjavík: Orðabókarsjóður læknafélaganna
Reykjavík
Ingersoll, B. D. (1988). Your hyperactive child: A parents guide to coping
with attention deficit disorder. New York: Doubleday.
Mash,.E.J. & Barkley, R. A. (1996). Child psychopatology. New York:
Guilford Press.
Rief, S. (1993). How to reach and teach ADD/ADHD children. New York:
The center for applied research in education.
Aðrar upplýsingar eru aðallega fengnar úr efni frá Ólafi Guðmundssyni,
barnageðlækni, Páli Magnússyni, sálfræðingi, Kristínu Kristmundsdótt-
ur, félagsráðgjafa og Sólveigu Guðlaugsdóttur, hjúkrunarfræðingi.
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 74. árg. 1998
95