Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1999, Síða 28

En ekki vinna allir of mikið vegna áhuga, sumir gera
það af fjárhagsástæðum, aðrir til að bjarga ástandi á deild-
um. Margir halda björgunarstarfinu áfram svo lengi sem
þeir standa uppréttir þar til þeir gefast upp og hrökklast frá
hjúkrun. Það þarf ekki að fara mörgum orðum um þann
vítahring sem skapast þegar mannekla er leyst með auknu
álagi á þá sem fyrir eru eða aðkeyptum aukavöktum. í
fyrsta lagi geta gæði hjúkrunar ekki verið upp á marga
fiska með ókunnu eða örþreyttu starfsfólki. í öðru lagi
kemur að þvl að starfsfólk getur ekki mætt á sínar eigin
vaktir vegna þreytu og veikinda. Kaldhæðnin er hins vegar
sú að þegar til lengri tíma er litið er ekki eingöngu verið að
misnota starfsfólk heldur eru björgunaraðgerðirnar sárlega
misheppnaðar. Það er eðli „reddinga" að bjarga hlutum
fyrir horn og á meðan er ekki höggvið að rót vandans. Á
nútlmamáli kallast slíkt atferli meðvirkni. í stað þess að
viðurkenna eigin vanmátt leggur manneskjan allt I sölurnar
til að bjarga ástandi sem ekki er á hennar færi að leysa,
hún getur I besta falli viðhaldið því. Vissulega er hægara
sagt en gert að neita aukavakt þegar enginn fæst til að
taka hana, en það er líka ábyrgðarhluti að þekkja ekki og
virða ekki sín eigin mörk. Sjúklingar og samstarfsfólk eiga
heimtingu á að við mætum óþreytt I vinnuna og að við
gefum okkur heils hugar I hana á meðan við erum þar, en
forsenda þess er að við hvílum okkur á vinnunni þegar við
eigum frí.
Gríski heimspekingurinn Epiktet hélt því fram að van-
sæld og vonbrigði stöfuðu af því að við héldum okkur ráða
því sem við ráðum ekki. Hann sagði mikilvægast að geta
greint á milli þess sem væri á valdi manns og þess sem
væri það ekki. Hann taldi engan atburð í sjálfu sér vera
108
slæman, heldur væri það undir okkur sjálfum komið
hvernig við upplifðum hann og hvernig við brygðumst við
honum. Hann gekk svo langt að halda því fram að í raun
væri ekkert á valdi manns nema viðbrögð manns og við-
horf til þess að ráða í raun engu. Ég ætla ekki að fara út í
tilvistarlegar vangaveltur um það hvort einstaklingurin ráði í
raun engu en þó tel ég þetta viðhorf vera holla áminningu
um að óánægja og streita stafi oft af óraunhæfum vonum.
En nú ætla ég að venda mínu kvæði í kross og tala um
óánægju sem heilbrigða og nauðsynlega. Óánægja getur
verið vani, hún getur verið krónfsk og mallandi og staðið í
vegi fyrir grósku og sköpun. En óánægja getur líka verið
einkenni um að eitthvað sé að og því er jafn varasamt að
horfa fram hjá henni og verkjum sjúklings sem geta verið
vísbending um að ekki sé allt með felldu.
Þegar ég var að setja saman þennan pistil rakst ég á
grein í Skírni. Þar segir ungur læknir frá því að hann hafi
fyrir nokkrum árum hafið nám í læknisfræði við Háskóla
íslands. Hann varð hins vegar fljótlega efins um að hann
ætti þangað erindi og söðlaði því um og fór í heimspeki.
Eftir að því námi lauk tók hann upp þráðinn aftur við
læknanám og er nú að Ijúka læknisfræði í Noregi. Hann
segir ástæðu þess að hann hafi upphaflega horfið frá
læknanámi vera þá að honum hafi virst læknaskólinn á
ýmsan hátt viðsjárverð uppeldis- og menntastofnun.
Honum þótti læknanám ekki nema að litlu leyti til þess
fallið að búa menn undir að hjálpa fólki af holdi og blóði
sem væri í nauðum statt og leitaði á náðir heilbrigðiskerfis-
ins. Þvert á móti fannst honum námið vera hugsunarlaus
ítroðsla þar sem ofurkapp væri lagt á vélræna greiningu og
meðferð á mannslíkamanum. Þarna fengju menn sex ára
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 75. árg. 1999