Ráðunautafundur - 15.02.1998, Síða 21

13
RðÐUNRUTfif UNDUR 1998
Rekstrarumhverfi landbúnaðarins hér á landi í alþjóðlegu samhengi
Eiríkur Einarsson
Sœnsku ríkisendurskoðuninni
Rekstrarumhverfi landbúnaðarins, þróun þess og einkennum er hægt að lýsa út frá ýmsum
sjónarhornum - eitt af þeim er hið alþjóðlega. Miklar breytingar hafa átt sér stað á alþjóða-
vettvangi er hafa áhrif á rekstrarumhverfi landbúnaðarins og ber þar hæst nýlegan GATT
samning um viðskipti með landbúnaðarvörur. Framkvæmd þess samnings hefur falið í sér
breytingar á framkvæmd landbúnaðarstefnunnar með einum eða öðrum hætti fyrir allflest
aðildarríki OECD og er Island þar engin undantekning. En umræðan á alþjóðavettvangi er að
sjálfsögðu ekki bundin við viðskiptamál.
A meðal mála sem lögð hefur verið áhersla á innan OECD landanna að undanförnu má
nefna áframhaldandi lækkun á stuðningi við landbúnað, samspil landbúnaðar og umhverfis
(mengunar), hlutverk landbúnaðar við mótun byggðastefnu og umbætur á reglugerðarum-
hverfi landbúnaðarins (regulatory reform). Þá hefur athygli neytenda og stjórnvalda beinst í
auknum mæli að gæðum og öryggi matvæla.
Það má þó gera ráð fyrir að viðskiptamálin verði aftur alls ráðandi á næstu árum. Undir-
búningur er hafinn fyrir næstu WTO samningalotu sem hefjast mun formlega fyrir árslok
1999. Nú þegar má sjá þess merki að væntingar um aukið frelsi í viðskiptum og frekari tak-
markanir á stuðningi við landbúnaðinn eru farnar að hafa áhrif á stefnumörkun í landbúnaði
meðal aðildarlanda OECD.
Það er ljóst að rekstrarumhverfi landbúnaðarins hér á landi mun í framtíðinni mótast í
auknum mæli af þróuninni erlendis. Sá tími er liðinn að hægt sé að líta á landbúnaðarstefnuna
sem hreinræktað innanlandsmál.
STUÐNINGUR VIÐ LANDBÚNAÐ í OECD LÖNDUNUM
Mikilvægur hluti landbúnaðarstefnunnar - og áreiðanlega sá hluti sem oftast er ræddur - er
stuðningur ríkisvaldsins við framleiðendur. Hér að neðan fjalla ég stuttlega um stuðning við
íslenskan landbúnað og styðst þar við PSE aðferðarfræðina1.
Á 1. mynd sést að árið 1996 naut íslenskur landbúnaður verulegs stuðnings - eða sem
nemur 68% af ffamleiðsluverðmætum. Einnig sést á myndinni að ísland hefúr tapað „forystu-
sætinu“, sem náðist árin 1986 til 1988 með 82% PSE, og er nú í fjórða sæti. Lækkunin nemur
með öðrum orðum 14 prósentustigum, sem teljast verður þolanlegur árangur meðal OECD
landanna. Á sama tímabili hefur stuðningur við landbúnað í OECD í heild sinni farið lækk-
i
PSE = Producer Subsidy Equivalent. Útskýringar á aðferðarfræðinni er að finna í Agricultural Policies in
OECD Countries: Monitoring and Evaluation 1997.