Ráðunautafundur - 15.02.1998, Qupperneq 24

16
En hvenær skal setja reglugerð? Og hvert er hlutverk hins opinbera? Hin almenna regia
er að reglugerðir skuli ekki setja nema unnt sé að sýna fram á að markaðurinn virki ekki sem
skyldi (market failure). Að auki þarf ávinningurinn að vera meiri en tilkostnaðurinn við fram-
kvæmd reglugerðarinnar. í vissum tilvikum getur einnig verið nauðsynlegt að taka tillit til
áhættu sem er því samfara að setja ekki reglugerð. Þróunin hefur verið í þá átt að löggjafinn
hefur skyldað þá er hanna og setja reglugerðir að gera nákvæma úttekt á mögulegum áhrifum
nýrra reglugerða og sýna fram á að skilyrðin hér að ofan séu uppfyllt.
Eftirfarandi leiðbeiningum hefur breskum embættismönnum verið uppálagt að fylgja
við hönnun á nýjum reglugerðum:
1) Hugsið smátt - takið tillit til sérstöðu smáfyrirtækja.
2) Ávinningurinn verður að vera meiri en tilkostnaðurinn.
3) Skilgreinið markmið, ekki reglur í smáatriðum.
(Byggt á: „Good regulation: A Checklist" Getinn út af bresku ríkisstjórninni).
Menn eru yfirleitt á einu máli um að hið opinbera hefur mikilvægu hlutverki að gegna
við að setja og framfylgja reglum um öryggi matvæla. Það fer svo eftir reglugerðar-
„menningu" viðkomandi lands hvernig staðið er að því að ná vissu öryggisstigi eða hindra að
neytendur séu blekktir. Þess eru dæmi að hið opinbera reyni að tryggja neytendum 100%
öryggi, en víðast hvar er slíkt talið of kostnaðarsamt og þess í stað reynt að áætla hvar skurð-
punkturinn milli ávinningsins og tilkostnaðar liggur.
Eins og áður var nefnt eru afskipti hins opinbera ekki nauðsynleg - og oftast óæskileg -
þar sem hægt er að sýna ffam á að markaðurinn virki. Það er hins vegar algengt að hið opin-
bera teygi sig inn á svið þar sem landbúnaðurinn og úrvinnslugreinarnar gætu tekið yfir nú-
verandi hlutverk hins opinbera. Dæmi um þetta eru ýmis gæðamál sem ekki snerta öryggi
matvæla. Það verður t.a.m. ekki í fljótu bragði séð að hið opinbera þurfi að standa í flokkun
eða mati á afúrðum. I nýlegri könnun sem gerð var í Kanada varð niðurstaðan sú að draga
þyrfti skýrari mörk milli hlutverks ríkisins og atvinnugreinanna. Ríkið á að sinna þeim málum
sem snúa að almannheill, en láta öðrum eftir afganginn.
Það má einnig greina vissa oftrú hér á landi á getu hins opinbera til að stjórna mörk-
uðum. Dæmi um þetta er nýleg umræða um að breyta kvótakerfinu í mjólkinni. Hugmyndin
var að endurúthluta kvóta sem ekki er nýttur að fullu, til þeirra sem ffamleiða umfram kvóta.
Fyrir það fyrsta virkar kerfið ágætlega eins og það er í dag - án afskipta hin opinbera. í öðru
lagi virðist sem menn hafi ekki gert ráð fyrir að hegðun manna breytist þegar rekstrar-
umhverfinu er breytt. í stað þess að standa í „míkró“afskiptum á hið opinbera að stuðla að því
að landbúnaðinum sé skapaður rekstrargrundvöllur sem byggi á heilbrigðu efnahags- og sam-
keppnisumhverfi.
Mikilvægt er að reglugerðir séu hannaðar með þeim hætti að atvinnugreinin geti ffam-
fylgt þeim með sem minnstum tilkostnaði. Reglugerðir sem skilgreina eingöngu markmiðið
eru ódýrari í ffamkvæmd en þær sem tilgreina í smáatriðum hvernig markmiðunum skuli náð.
Sveigjanleiki er sérstaklega mikilvægur fyrir smærri fyrirtæki sem þá geta aðlagað fram-
kvæmdina að aðstæðum, sem oft eru mjög mismunandi milli fyrirtækja.