Ráðunautafundur - 15.02.1998, Qupperneq 180

172
í öðru lagi hefur á síðustu árum vaknað sú umræða að reka þurfi það sem kallað er sjálf-
bæran búskap. Þessi umræða á sér þó ekki langan aldur á formlegum nótum - má segja að
hún sé upprunnin á ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna sem haldin var árið 1987 og kennd hefur
verið við Brundtland hina norsku. Það sem menn eiga við með þessu orðalagi - sjálfbær bú-
skapur - er nokkuð breytilegt og hafa verið skráðar a.m.k. tólf mismunandi skilgreiningar á
þessu hugtaki (Spedding 1996). í höfúðdráttum er inntak þessa hugtaks í þá átt að búskapur sé
stundaður á þann hátt að svo megi búa um langan aldur og hafa þó ætíð góðan arð. Umhverfi
og náttúru sé sýnd sú virðing og umhyggja að jörð okkar geti þess vegna varað um eilífð -
jarðargæði séu nýtt en ekki ofnýtt. Kennsla í nútíma áburðarfræði stefnir að þeim markmiðum
að samhæfa þekkingu okkar á náttúru og eðli jurta með tilliti til næringarþarfa og vaxtar við
hagfræði þess búskapar sem rekinn er á hverjum túna og með þá sýn í stafni að um sjálfbæra
landnýtingu og sjálfbæran landbúnað sé að ræða.
í þriðja lagi hefur orðið til sú hugmyndaffæði að ekki sé sama hvaðan áburðarefnin
koma - þau séu betur fallin til matvælaframleiðslu ef þau tengjast lífrænum efnum heldur en
ef þau koma úr svokölluðum tilbúnum áburði - verksmiðjuframleiddum eða náttúrulegum
söltum. Þessi þrenging á notkun áburðarefna gerir að líkum erfiðara að bera þannig á að jafn
mikil uppskera fáist og ef nýttir væru allir möguleikar til þess að fúllnægja næringarþörf
plantna. Athuganir benda til þess að þetta búskaparlag muni gefa 15-40% minni uppskeru
(mismunandi eftir tegundum) en hefðbundinn búskapur hér í Norður-Evrópu og þó sé nokkur
hætta á að gengið sé á frjósemi moldarinnar (Kristensen og Halberg 1995). Verður því að
fylgjast vel með langtímaáhrifum þessara búskaparhátta svo fúllnægt sé þeim markmiðum að
hafa sjálfbæran landbúnað.
ÁBURÐARNOTKUN ER HÁÐ PÓLITÍSKUM ÁKVÖRÐUNUM
Á liðinni tíð hefur málum þannig verið skipað hér á landi að einkaréttur var á innflutningi og
heildsölu á áburði. Áburðarverksmiðja ríkisins (Áburðarverksmiðjan hf.) hafði á lokatíma
þessa fyrirkomulags þennan einkarétt. Þetta fyrirkomulag gaf möguleika á að rannsóknar-
menn og leiðbeinendur gætu lagt á ráðin um samsetningu á blönduðum áburði og hverjar
aðrar áburðartegundir væru til sölu. Nú íyrir skömmu hefúr innflutningur og sala verið gefin
frjáls og ræður nú „markaðurinn“ hver áburður er á boðstólnum handa bændum.
Þessi greining á því hvað áburðarfræði er, ásamt þeim nýju viðhorfum í markaðsmálum
er við blasa, sýnir að margt sem þessu tengist er og hefúr verið háð pólitískum ákvörðunum.
Hjá þeim löndum sem okkur eru nátengdust hefur rammi um áburðarnotkun verið settur með
lögum og reglugerðum. Þó að aðstæður hér á landi séu að nokkru aðrar en hjá þeim löndum
sem vitnað er til - hér lítill hluti landsins ræktaður og mest af ræktaða landinu ekki opinn akur
- þá má búast við því að hið nána samstarf sem við höfúm við aðrar þjóðir Evrópu (EFTA og
EES-samningur o.s.frv.) leiði smám saman til þess að þær reglur sem þar gilda verði einnig
að gilda hér og óhjákvæmilega má búast við því að sú krafa verði uppi ef við ætlum að selja
landbúnaðarvörur okkar inn á þetta svæði. Því er rétt að fylgjast vel með því sem er að gerast
og vera viðbúinn því sem að höndum ber þá og þá.