Ráðunautafundur - 15.02.1998, Page 217

209
RAÐUNflUTHFUNDUR 1998
Berst kadmín í búfjárafurðir?
Ólafur Reykdal
Rannsóknasiofnun landbúnaðarins
INNGANGUR
Kadmín hefur alltaf verið í náttúrunni en í mörgum löndum óttast menn að það berist í mat-
væli í auknum mæli sem mengun ffá iðnaði og einnig vegna þess að margar tegundir tilbúins
fosfatáburðar innihalda nokkurt kadmín. Skýringin er sú að fosfat til áburðarframleiðslu inni-
heldur mismikið kadmín ffá náttúrunnar hendi. Á Norðurlöndunum hefur verið stefnt að því
að draga sem mest úr losun kadmíns út í umhverfið. Notkun kadmíns í iðnaði hefur minnkað
og sett hafa verið hámarksgildi fyrir kadmín í tilbúnum áburði. Nú fer ffam umræða innan
Evrópusambandsins um hámarksgildi fyrir kadmín í áburði. Skoðanir eru skiptar þar sem lönd
Suður-Evrópu gera minni kröfur en Norðurlöndin.
Kadmín er einn af þeim þungmálmum sem mest eru eitraðir fyrir menn og dýr. Bilið
millí þess magns af kadmíni sem er manninum skaðlaust og þess sem skaðar heilsu er ekki
breitt. Langtímaáhrif of mikils kadmíns í fæðu geta verið nýrnaskemmdir. Á síðustu árum
hefur komið í ljós að skemmdir geta komið ffam vegna minna magns kadmíns en áður var
talið (Alfvén o.fl. 1997).
Allhár styrkur kadmíns hefur greinst í íslenskum sjávarafúrðum og mosum. Því er full
ástæða til að fylgjast með því hvort kadmín berist í landbúnaðarafúrðir. Nú liggja fyrir tals-
verð gögn um kadmín í íslenskum búfjárafúrðum, einkum lifur og nýrum sláturdýra, en þessi
líffæri eru mikið notuð sem viðmiðun (indicator organs).
KADMÍN FRÁ JARÐVEGITIL FÆÐU
Ef styrkur þungmálma í jarðvegi hækkar getur það leitt til aukinnar upptöku í plöntur, en al-
mennt séð er ekki sterkt samband milli styrks þungmálma í jarðvegi og plöntum (Xian 1989).
Þungmálmar geta verið bundnir með ýmsum hætti í jarðvegi og því er mismunandi hve
plöntur taka mikið upp. Sýrustig jarðvegs hefur áhrif á það hve mikið plöntur taka upp af
kadmíni. Sýnt hefur verið ffam á að kadmín í kartöflum lækkar með hækkandi pH-gildi jarð-
vegsins (Smith 1994). Þegar gerðar voru tilraunir með kálplöntur í tiltekinni gerð jarðvegs fór
styrkur kadmíns í plöntunum vaxandi með vaxandi styrk í jarðveginum (Xian 1989).
í ýmsum löndum hefur kadmín í jarðvegi smám saman aukist og er það einkum rakið til
kadmíns í áburði og til loftborinnar mengunar (Evrópusambandið 1997). Kadmínmengun
getur einnig borist frá iðnaði, sorpi og eldgosum. Fráveituúrgangur, sem borinn er á ræktað
land, getur leitt til kadmínmengunar afurða. í Hollandi leiddi kadmínmengaður jarðvegur í
nágrenni sinkbræðslu til uppsöfnunar á kadmíni í lifur og nýru nautgripa (Spierenburg 1988).