Ráðunautafundur - 15.02.2001, Blaðsíða 169

159
RRÐUNflUTRFUNDUR 2001
Vinnuhagræðing í sauðfjárrækt
Jóhannes Sveinbjömsson
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
INNGANGUR
,Vinnan göfgar manninn" er stundum sagt og víst er að mikill sannleikur er í því. Það breytir
því þó ekki að það getur líka verið göfgandi að hagræða verkum þannig að þau vinnist hraðar
og betur en áður. Í sauðijárrækt eins og öðrum atvinnugreinum þarf að huga að þessu. Sam-
keppnisgreinarnar, eldci síst svína- og kjúklingarækt byggja á töluverðri iðnvæðingu, enda er
þar Icrafan um sem mesta framlegð á vinnustund mjög ofarlega á blaði. Sauðíjárræktm kemur
aldrei til með að feta algerlega í þau spor þar sem hún byggir á margan hátt á öðrum lög-
málum, s.s. varðandi fóðurnotkun, landþörf og fleira. Það er hins vegar engin afsökun fyrir
því að leita ekki uppi þau atriði sem laga má í rekstri sauðijárbúa, hvort sem þau varða vinnu-
þáttinn eða aðra mikilvæga þætti.
VINNUÞÖRF Á SAUÐFJÁRBÚUM
Vinnuskýrslur bænda sern uimið er úr á vegum Hagþjónustu landbúnaðarins (HÞL) gefa yfir-
lit um heildarvinnuna á tilteknu úrtaki sauðfjárbúa, en sundurliðun er tiltölulega lítil. Vinnu-
rannsóknir Grétars Einarssonar (1976, 1978) gefa hins vegar mikilvægar upplýsingar um
vinnu við vetrarhirðingu og sauðburð. Einnig hafa verið gerðar ýmsar athuganir á afköstum
búvéla og vinnuþörf við heyskap á vegum bútæknideildar Rala. Að öðru leyti eru upplýsingar
um vinnuþörf við einstök búsverk á sauðfjárbúum af skornum skammti.
Vinnuskýrslur HÞL fyrir sauðljárbú árin 1997-1999 sýna að meðaltali eftirfarandi vinnu-
niagn fyrir helstu vinnuliði á sauðfjárbúum: sauðfé 2180 v.st. , tún/engi 526 v.st., viðhald 759
v.st., viðhald véla 129 vst., grœnfóður 3 v.st., nýrœkt 7 v.st., ný útihús 108 v.st., ýmislegt 48
v.st. Þetta eru þeir liðir í skýrslunum sem séð verður að komi sauðfjárbúskapnum við að
meira eða minna leyti, og samtals eru þetta 3759 vinnustundir á ári. Að meðaltali voru 304
vetrarfóðraðar kindur á þessum búum, sem voru 7-8 talsins þessi ár, og meðaltúnstærð um 33
ha. Heildarvinnan á hverja ásetta kind skv. vinnuskýrslunum er rúmar 12 klst á ári.
Meðalbúið í búreikningum 1999 var svipað að stærð og vinnuskýrslubúin, eða með um
316 vetrarfóðraðar kindur að meðaltali. Búreikningabúin skiluðu um 634 þúsund krónum upp
í laun eigenda að meðaltali. Greidd laun voru að meðaltali 143 þús. krónur, svo segja má að
heildarlaunagreiðslugetan hafi verið 777 þús. krónur. Sé þeirri upphæð deilt niður á 3759
vinnustundir fæst út tímakaup upp á 207 krónur! Það er jú ekki beinlínis neitt til að hrópa
húrra fyrir. Það skal þó strax fullyrt að víða er útkoman miklu betri heldur en þessi meðaltöl
gefa til kynna. Flestir ættu þó að vera sammála um það að tímakaupið við sauðfjárrækt þarf
að hældta. í því efni eru þrjár leiðir: (1) að auka tekjurnar; (2) að minnka vinnuna; (3) að
ntinnka annan kostnað.
Nú sýnist auðvitað sitt hverjum, en það er tilfínning höfundar að almennt hafí bændur
náð bestum árangri í að minnka kostnaðinn. Margir hafa líka náð að auka tekjurnar býsna
mikið með auknum afurðum eftir hverja kind. Árangur manna og viðleitni við að mimika
vinnuna virðist hins vegar afar mismunandi þó víða hafi töluvert verið að gert.
Aftur að vimruskýrslunum. Áður en stærsti vinnuliðurinn, sauðfé, verður skoðaður nánar