Dagblaðið Vísir - DV - 21.07.2017, Blaðsíða 64

40 menning Helgarblað 21. júlí 2017
U
m þessar mundir standa
yfir nokkuð athyglis-
verðar deilur í myndlist-
arheiminum en þar deila
listamenn um notkunarrétt á lit-
um og efnum.
Forsagan er sú að árið 2013
þróaði fyrirtækið Surrey NanoSy-
stems nýtt hátæknilegt efni sem
endurkastar nánast engu ljósi.
Efnið sem nefnt var Vantablack
er svartasta manngerða efni sem
til er, fangar 99,965 prósent þess
ljóss sem skín á það með agn-
arsmáum lóðréttum kolefnisrör-
um. Sá hlutur sem efnið hylur
lítur því út eins og flatt endalaust
svart tómarúm – jafnvel þótt hann
sé þrívíður. Það næsta sem við
jarðarbúar komumst að sjá myrk-
ur svarthols.
Efnið var upphaflega þróað
fyrir hernaðartæki og stjörnu-
sjónauka en fréttirnar af þess-
um ofursvarta lit kveikti auðvit-
að áhuga listamanna. Í fyrra gerði
ein stærsta stjarnan í myndlist-
arheiminum, indversk-breski
myndlistarmaðurinn Anish
Kapoor, samstarfssamning við
Surrey NanoSystems og tryggði
sér um leið einkarétt á því að nota
Vantablack í listaverk og nytja-
list. Hann tók undir eins til við að
reyna að nota litinn í listaverk sín
og hönnun, til að mynda rándýr
lúxusúr í samstarfi við úrafram-
leiðandann MCT.
Einokunartilburðir Kapoor
vöktu ekki mikla ánægju í sam-
félagi listamanna þar sem margir
telja blómlegt menningarlíf velta
á því að hugmyndir og tjáningar-
form fái að flæða óhindrað um
samfélagið – og enginn geti átt
eignarrétt á hugmynd og hvað þá
tilteknum lit sem maður bjó ekki
til sjálfur. Kapoor var gagnrýndur
opinberlega af kollegum sínum –
„Þessi svartur er eins og dýnamít
fyrir listheiminn, hann ætti ekki
að tilheyra einum manni,“ sagði
listamaðurinn Christian Furr
til að mynda – og á samfélags-
miðlum var hann hvattur til að
deila svarta litnum undir myllu-
merkinu #deildusvartalitnum
(e. #sharetheblack). Þessu hefur
verið svarað með því að benda á
að það sem Surrey NanoSystems
hannaði og Kapoor tryggði sér
notkunarréttinn á er ekki strangt
til tekið litur heldur hátækni-
leg aðferð til að koma í veg fyrir
endurkast ljóss.
Einn þeirra sem var óánægð-
ur með einokunartilburði Kapoor
var breski listamaðurinn og sýn-
ingarstjórinn Stuart Semple.
Til að bregðast við þróaði hann
sjálfur nýjan lit sem hann kall-
aði bleikasta bleika lit í heimi –
skærbleikan en þó varla eins ný-
stárlegan og Vantablack. Semple
sagði hvern sem er mega kaupa
dollu af litnum – nema Anish
Kapoor. Þegar liturinn var keypt-
ur á vefsíðu Semple varð kaup-
andinn að staðfesta að hann væri
ekki Anish Kapoor, væri á engan
hátt tengdur listamanninum og
væri ekki að kaupa litinn fyrir
hönd hans eða aðstoðarmanna
hans. Kapoor náði þó að verða sér
úti um dollu, tók mynd af sér þar
sem hann hafði dýft miðfingrin-
um í skærbleikt duftið og deildi á
samfélagsmiðlum með fyrirsögn-
inni „Farðu til fjandans bleikur“
(e. „Up yours #pink“). Með hæfi-
legu glotti sagðist Semple ætla að
reyna að komast að því hver
hefði komið litnum til Kapoor.
Undanfarna mánuði hef-
ur Stuart Semple svo haldið
áfram að þróa fleiri nýstárlega
liti sem hann hefur einnig bann-
að Kapoor að nota þangað til að
hann lærir að deila með öðrum.
Þetta er til dæmis ný málning
sem breytir um lit við 28 gráðu
hita. Liturinn er til í tveimur út-
gáfum, „Shift“, sem byrjar sem
svartur litur en glansar svo í öll-
um litum regnbogans þegar hit-
inn eykst, og „Phaze“, sem byrjar
sem fjólublár en verður svo skær-
bleikur við 28 gráður. n
Farðu til fjandans bleikur
Anish Kapoor náði að verða sér
úti um bleikasta lit í heimi sem
honum var bannað að nota.
Stuart Semple Hefur þróað nokkra mismunandi liti sem hann segir alla mega nota – nema Anish Kapoor. Mynd EPA
Litastríð í mynd-
listarheiminum
n Berjast um notkunarrétt á nýjum litum n „Allir mega nota litinn nema Anish Kapoor“„ Í fyrra tryggði ein
stærsta stjarnan
í myndlistarheiminum,
indversk-breski mynd-
listarmaðurinn Anish
Kapoor, sér einkarétt á
því að nota Vantablack í
listaverk og nytjalist.
næstum jafn svartur og svarthol Tvær nákvæmlega
eins andlitsstyttur en önnur þeirra er þakin með Vantablack,
svartasta manngerða efni í heimi.
Anish Kapoor
Einn þekktasti
myndlistarmaður
heims tryggði sér
einkarétt á notk-
un Vantablack
í listsköpun og
hönnun.
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
E
ins og undanfarin fjögur ár
voru Dagbækur Kidda klaufa
langvinsælustu bækurn-
ar á bókasöfnum landsins
árið 2016. Samkvæmt upplýsing-
um um útlán úr bókasafnskerf-
inu Gegni var vinsælasta bókin á
bókasöfnum landsins árið Dag-
bók Kidda klaufa: svakalegur sum-
arhiti eftir bandaríska höfundinn
Jeff Kinney, en hún var lánuð 4965
sinnum. Bækur úr bókaröðinni
um Kidda klaufa sem komnar eru
út á íslensku röðuðu sér raunar í
sjö efstu sæti listans og njóta aug-
ljóslega mikilla vinsælda meðal
æsku landsins.
Bækurnar sem heita Diary of
a whimpy kid á frummálinu eru
þýddar af Helga Jónssyni og gefn-
ar út af forlagi hans, Tindur. „Sá
möguleiki er auðvitað fyrir hendi
að bækurnar þyki skemmtilegar
og þokkalega skrifaðar. Senni-
lega hefur höfundur dottið ofan
á formúlu sem virkar á alla, unga
sem aldna. Hann skrifar um
klaufann í okkur öllum,“ segir þýð-
andinn þegar hann er spurður um
hverjar hann telur vera ástæður
þessara fádæma vinsælda.
Vinsælasta bókin eftir íslensk-
an höfund, Mamma Klikk eftir
Gunnar Helgason, var í áttunda
sæti á listanum en hún var lánuð
út 3.577 sinnum á síðasta ári. Vin-
sælasta fullorðins-
efnið voru spennu-
sögurnar Þýska
húsið eftir Arna-
ld Indriðason og
Dimma eftir Ragn-
ar Jónasson en sam-
kvæmt upplýsing-
um frá Landskerfi
bókasafna voru þær
lánaðar út jafn oft –
eða 2.972 sinnum.
Af tímaritum voru
það Syrpurnar sem
voru oftast tekn-
ar út, eða 23.095
sinnum. n
kristjan@dv.is
Í efstu sjö sætunum
Dagbækur Kidda klaufa eru langmest útlánuðu bækurnar á bókasöfnum landsins