Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.2017, Blaðsíða 24

24 fólk - viðtal Helgarblað 1. september 2017
V
erði ekkert að gert stendur
fjöldi sauðfjárbænda
frammi fyrir því að verða
launlaus fyrir störf sín á
komandi hausti. Boðuð verðlækk-
un afurðastöðva í landinu, allt upp
í 36 prósenta lækkun frá fyrra ári,
þýðir 56 prósenta tekjuskerðingu
fyrir bændur og ekki er af neinu að
taka öðru en launum bænda sem
þegar hafa lagt út fyrir öðrum þátt-
um. Bændur hafa átt í samræðum
við stjórnvöld í allt sumar og reynt
að benda á alvarleika málsins en
hafa, að því er þeim sjálfum finnst,
talað fyrir daufum eyrum. Nú eru
haustverk að skella á, bændur
eru þegar farnir að senda lömb í
slátrun og tími til að grípa til að-
gerða er verulega naumur. Veruleg
hætta er á að fjöldi sauðfjárbænda
bregði búi, mismikið tilneyddir,
sem leiða mun af sér tilheyrandi
byggðaröskun og hættu á að heilu
samfélögin fari á hliðina.
Í auga stormsins stendur
Oddný Steina Valsdóttir, formaður
Landssamtaka sauðfjárbænda og
sauðfjárbóndi í Butru í Fljótshlíð.
Oddný Steina var kjörin formaður
landssamtakanna, fyrst kvenna, í
mars á þessu ári og hefur sannar-
lega haft vindinn í fangið síðan.
Búskapurinn togaði
Oddný Steina er fædd árið 1980
og ólst upp í Úthlíð í Skaftár-
tungu, þar sem foreldrar hennar
bjuggu blönduðu búi með kindur
og kýr. Líkt og venjan er gekk hún
til allra verka með foreldrum sín-
um frá því hún hafði aldur til. Hún
er ein fimm systkina og stunda
systur hennar tvær einnig búskap
á Suðurlandi en bræðurnir tveir
búa í Reykjavík. Hún segir að strax
hafi blundað í sér bóndi, eins og
í svo mörgum börnum sem alin
eru upp í sveit. „Já, ég hafði svo
sem áhuga á mörgu og það hefði
ýmis legt annað komið til greina en
þetta einhvern veginn togar alltaf.“
Oddný sótti framhaldsskóla
á Skógum fyrstu tvö árin sín en
kláraði síðan stúdentspróf frá Fjöl-
brautaskóla Suðurlands á Selfossi
og fór strax sumarið eftir í verknám
á Fagranesi í Aðaldal áður en hún
hóf nám í bændadeild á Hvanneyri.
Hún kláraði síðan kandídatsnám
í búvísindum frá sama skóla. Þar
kynntist hún manni sínum, Ágústi
Jenssyni, bóndasyni frá Teigi í
Fljótshlíð. Þegar þau voru á loka-
metrunum í náminu bauðst þeim
tækifæri til að hefja búskap og
stukku á það. „Nágranni Ágústs í
Fljótshlíðinni bauð okkur að taka
við búskap í Butru. Við slógum til,
enda var þetta það sem við vildum
gera. Við tókum síðan við búinu
áramótin 2004–2005. Þá voru þar
eitthvað um 150 kindur á vetrar-
fóðrum. Við tókum við og fórum
strax að huga að því að byggja upp,
hægt og rólega þó. Við höfum síðan
fjölgað fénu jafnt og þétt og erum
nú með um 500 kindur á fóðrum.
Við fórum líka strax út í nautaeldi
og innréttuðum gamalt fjós til þess.
Það var húsakostur á jörðinni sem
hægt var að nýta í eitt og annað og
við gerðum það. Við höfum síðan
byggt upp fjárhús, hófumst handa
við það 2013 og það tók okkur tvö ár
að klára það en það hafðist allt. Við
höfum líka aukið ræktunarlandið.“
Félagshyggja í verki
Þið eruð 24 og 25 ára, komið beint
úr skóla og hellið ykkur út í þennan
atvinnurekstur með öllu tilheyr-
andi. Það er nú meira en að segja
það, eða hvað?
„Já, það er það svo sem en við
vorum svo fram úr hófi bjartsýn að
við kýldum bara á þetta. Við feng-
um jörðina leigða og það hjálpaði
auðvitað að þurfa bara að kaupa
reksturinn. Þetta gekk bara vel,
við helltum okkur ekki út í stórar
skuldir og gerðum það sem gera
þurfti hægt og bítandi, mikið sjálf.
Þannig að það gekk bara vel en
þetta var auðvitað alveg botnlaus
vinna. Við gerðum þetta skynsam-
lega og vorum ekkert að velta fyrir
okkur erfiðleikum. Þegar maður
fer út í búskap og þá er maður ekk-
ert að spá í að það sé mikil vinna,
sjálfsagt er það eins og þegar fólk
fer í annan fyrirtækjarekstur. Þú ert
kannski ekkert að bera þig saman
við allt og alla í kringum þig.“
„Ég
skynjaði
bara doða
hjá bændum“
Verði ekkert að gert stendur fjöldi sauðfjárbænda frammi fyrir því að verða launa-
laus fyrir störf sín á komandi hausti. Boðuð verðlækkun afurðastöðva í landinu,
allt upp í 36 prósenta lækkun frá fyrra ári, þýðir 56 prósenta tekjuskerðingu fyrir
bændur og ekki er af neinu að taka öðru en launum bænda sem þegar hafa lagt
út fyrir öðrum þáttum. Bændur hafa átt í samræðum við stjórnvöld í allt sumar og
reynt að benda á alvarleika málsins en hafa, að því er þeim sjálfum finnst, talað
fyrir daufum eyrum. Nú eru haustverk að skella á, bændur eru þegar farnir að
senda lömb í slátrun og tími til að grípa til aðgerða er verulega naumur. Veruleg
hætta er á að fjöldi sauðfjárbænda bregði búi, mismikið tilneyddir, sem leiða mun
af sér tilheyrandi byggðaröskun og hættu á að heilu samfélögin fari á hliðina.
Freyr Rögnvaldsson
freyr@dv.is
„Það er vissulega
von á einhverjum
tillögum frá ráðherra en
ég sé mjög eftir þeim
tíma sem verið hefur
sóað.
Hætta á gríðarlegri byggðaröskun
Oddný Steina Valsdóttir, formaður
Landssamtaka sauðfjárbænda, segir að
verði ekki brugðist við hruni í afurðaverði
til bænda sé hætta á hruni í greininni
sem muni hafa gríðarlega alvarlegar
afleiðingar í för með sér. Mynd SigtRygguR ARi