Morgunblaðið - 20.04.2017, Síða 32

32 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. APRÍL 2017
Ég man Sigurð
A. fyrst í foreldra-
húsum þegar hann
og Svanhildur, þáverandi kona
hans, voru þar stundum í boð-
um. Það kom fyrir að maður
vaknaði við gríska tóna – Teodo-
rakis og hans fjörugu sorgarlög
– angan af reykingum og kamp-
aríi, og röddin hans SAM drundi
gegnum skvaldrið … olræt … Á
þeim árum var hann hættur á
Mogganum og hafði tekið stökk-
ið yfir ginnungagapið sem skildi
að hægri- og vinstrimennsku,
var enn svífandi í loftinu yfir því
– á leiðinni. Hann ritstýrði Sam-
vinnunni, og gerði úr henni flott
og nútímalegt tímarit, þar sem
helstu álitamál samtímans voru
krufin og rædd fram og aftur,
stundum í hringborðsumræðum
Sigurður A.
Magnússon
✝ SigurðurAðalheið-
arson Magnússon
fæddist 31. mars
1928. Hann and-
aðist 2. apríl 2017.
Sigurður var
jarðsunginn 19.
apríl 2017.
undir stjórn rit-
stjórans, þar sem
ólík sjónarmið voru
viðruð í einu, sem
er enn nánast
óþekkt hér á landi.
Olræt. Svo kom
þessi makalausa
bók, Undir kal-
stjörnu, skáldsaga í
anda Fjallkirkjunn-
ar, um æsku og erf-
iðan uppvöxt, Pól-
ana, fátæktina í Reykjavík og
myrkar minningar sem hann
rýndi inn í af einurð og þori, og
eftir fylgdu margar skáldsögur
sem maður gleypti í sig.
Ég kynntist honum gegnum
störfin á Mál og menningu; mað-
ur fór stundum til hans á Bar-
ónsstíg með disk og setti í tölv-
una hans, eða sótti disk í
tölvuna. Hann var lítill tölvu-
maður en þeim mun meiri
veisluljómi; alltaf í öllum boðum
og veislum, með klútinn um
hálsinn, brosið í augunum og
andlitinu öllu og sígarettuna í
munnstykkinu alveg að fara að
hætta þessum fjára, beinn í baki
og léttur á sér, og drakk bara
vodka í kók með matnum því að
léttvín fór svo illa í hann; áhuga-
samur, skoðanaríkur, ástríðufull-
ur, svo ákefðin slík að kannski
bara þriðja hver setning náði að
brjótast fram í honum, svo mikið
gekk á í hausnum fullum af hug-
myndum og orðum.
Olræt. Ekki er þar með sagt
að líf SAM hafi bara verið eitt
allsherjar partí þó að minningar
manns tengist óhjákvæmilega
slíku: hann var vinnuþjarkur og
helgaði líf sitt bókmenntum í
víðasta skilningi. Hann var
skáld, orti ljóð og skrifaði þessa
merkilegu skáldsögu sem í ferl-
inu breyttist smám saman í
hefðbundna ævisögu.
Hann var afkastamikill og
ágætur greinahöfundur – og af-
burða þýðandi: Ég átti því láni
að fagna að fá að sitja með Hall-
dóri Guðmundssyni og bera
saman við frumtexta þýðingu
SAM á Ulysses, sem voru ein-
hverjar dýrlegustu stundir sem
maður minnist frá þeim góðu ár-
um á MM. Þá sá maður þá orð-
kynngi og hugkvæmni sem þessi
maður bjó yfir.
Sigurður A. Magnússon
gegndi mikilvægu hlutverki í ís-
lenskri menningu á síðustu öld,
hann opnaði og tengdi, hreifst
og hreif, reif og reifst. Hann var
baráttuglaður. Hann stóð alltaf
og undantekningarlaus með
réttlætinu, með fólki, með tján-
ingarfrelsi og hafði næstum lík-
amlegt óþol gagnvart kúgun,
valdbeitingu, hernaðarhyggju og
rangsleitni. Hann var geðríkur
maður og miðlaði af örlæti af því
ríkidæmi. Blessuð sé minning
hans.
Guðmundur
Andri Thorsson.
Í dag kveðjum við einn af
frumkvöðlum Amnesty Interna-
tional á Íslandi.
Í ávarpi í tilefni af tuttugu ára
afmæli Íslandsdeildarinnar sagði
Sigurður, sem þá var formaður:
„Hvert mannsbarn, sem forðað er frá
pyndingum, limlestingum eða dauða
fyrir atbeina Amnesty, er gjöf til lífs-
ins og skref til þeirrar viðleitni að
gera jörðina byggilegri. Mannhelgi og
mannréttindi eru forsendur þess, að
jarðarbúar fái lifað siðmenntuðu lífi.
Þess vegna má baráttunni fyrir
grundvallarrétti hverrar lifandi mann-
eskju aldrei linna. Hún varðar framtíð-
arheill okkar sjálfra ekki síður en
þeirra sem þola verða ranglætið, við
[berum] hvert fyrir sig og öll í sam-
einingu ábyrgð á framgangi mann-
helgi og mannréttinda um víða veröld,
einfaldlega vegna þess að hugsjón og
hugarfar miskunnsama Samverjans er
sjálf undirstaða mannsæmandi lífs á
jörðinni.“
Sigurður A. Magnússon tók
virkan þátt í starfi Amnesty Int-
ernational um áratuga skeið.
Hann sat lengi í stjórn Íslands-
deildarinnar og var formaður
hennar 1988-1990 og 1993-1995.
Rík réttlætiskennd gerði að
verkum að alla tíð bar hann hag
þeirra fyrir brjósti sem fá ekki
notið grundvallarmannréttinda.
Amnesty International vottar
aðstandendum samúð.
Með virðingu og þökk.
Fyrir hönd stjórnar og starfs-
fólks
Torfi Jónsson.
Heiðursfélagi rithöfunda,
mikilvægur leiðtogi ritverkalýðs-
ins og velgjörðarmaður bók-
menntanna er allur.
Á kveðjustund er félögum
SAM í rithöfundastétt ævarandi
þakklæti efst í huga. Sigurður A.
Magnússon var stofnun með
margar deildir.
Þar voru deildir sagna, ljóða
og vegvísa. Þar var mikilfengleg
afreksdeild þýðinga og skrifstofa
blaðamennsku og eldheitra bar-
áttumála. Þar var síkvik og ið-
andi sella róttæklinga, deild
djúpra fræða, málvísinda og
mannvísinda. Færri vissu þó að
Sigurður átti stærstan þátt í
flestum þeim grunnsamningum
sem rithöfundar styðjast við í
dag. Þar var hann réttsýnn eld-
hugi með stóra framtíðarsýn,
leiðtogi í baráttu fyrir hagsmun-
um rithöfunda og ritlistarinnar í
heild.
Hann var líka maður sátta og
samvinnu og leiddi sameiningu
rithöfunda í eitt stórt og öflugt
stéttarfélag, hafði til að bera
sterka stéttarvitund og gerði sér
grein fyrir gildi samstöðu í
kjarabaráttu og máttleysi sund-
urlyndisins.
Hann var fyrsti formaður Rit-
höfundasambands Íslands og
sameinaðra höfunda frá 1974-
1978. Undir forystu hans var
gengið frá samningum við Rík-
isútvarpið.
Fyrsti samningur við útgef-
endur var undirritaður í for-
mannstíð Sigurðar og skömmu
síðar var í fyrsta sinn undirrit-
aður samningur á milli leikhús-
anna í Reykjavík og leikritahöf-
unda.
Þá var á stjórnartíma Sigurð-
ar A. gerður fyrsti samningur
rithöfunda við Námsgagnastofn-
un og Launasjóður rithöfunda
var svo lögfestur í árslok 1975.
Sár fátækt og hörð bernska
mótaði skapheitan og hjartahlýj-
an mann með sterka réttlætis-
kennd. Reiðubúinn að leggja
réttlætinu lið, hvort sem var í
fjölmiðlum eða á strætum úti.
Barátta Sigurðar A. Magnússon-
ar og samferðamanna hans fyrir
réttindum höfunda og umgjörð
ritlistar og bókmennta skilaði
sér í sterku og fjölbreyttu menn-
ingarsamfélagi sem við njótum í
dag. Stöðugt og sífellt sjást
merki þessarar baráttu svo víða
í listsköpun nútímans.
Slíkt menningarumhverfi er
ekki sjálfgefið. Það fóstrar
mennskuna, fangar þroskann og
eykur og eflir virðingu og skiln-
ing fyrir því sem er og var.
Að standa vörð um þennan
góða grunn bókmennta og lista
er hlutverk okkar sem áfram
göngum.
Félagar þakka Sigurði braut-
ryðjandastarfið og þjóðin stend-
ur einnig í þakkarskuld. Rithöf-
undasamband Íslands þakkar
heiðursfélaga og fyrrverandi
formanni samfylgdina, leiðsögu-
manni fyrir handleiðsluna og
biður um góða ferð inn í ljósið.
Sú birta hlýtur að hafa yfir sér
grískt yfirbragð – vera eins og
ljósið yfir Grikklandi sem skáld-
ið lýsti svo fagurlega í þroska-
sögunni Með hálfum huga:
„Þetta nakta og hrjóstruga land er
birtu baðað – birtu sem er frábrugðin
annarri birtu. Hún er nálega efn-
iskennd og áþreifanleg, síbreytileg,
glampandi á klettum og marborði,
geislandi á runnum og byggingum,
glitrandi í dölum og lækjum. Hún leik-
ur um mann eins og ljúfur andvari, og
stundum er því líkast sem hægt væri
að drekka hana. Hún umvefur alla
hluti og gerir mynd þeirra tærari,
hreinni, fyllir himinhvolfið, hrópar
fagnandi.“ (SAM)
Okkar innilegustu samúðar-
kveðjur sendum við fjölskyldu
og ástvinum öllum.
Kristín Helga
Gunnarsdóttir,
formaður Rithöfunda-
sambands Íslands,
Ragnheiður Tryggvadóttir,
framkvæmdastjóri
og stjórn RSÍ.
Sigurður A. Magnússon, rit-
höfundur, skáld og þýðandi, rit-
stjóri, blaðamaður og gagnrýn-
andi, lést 2. apríl 2017. Sigurður
setti sitt mark á íslenskan bók-
menntaheim með frumsömdum
verkum en ekki síður þýðing-
unum sem hann færði íslenskum
lesendum og var stofnfélagi og
heiðursfélagi Bandalags þýð-
enda og túlka frá 2005.
Sigurður var fæddur árið
1928 og átti um margt erfiða
æsku og uppvöxt sem hann
sagði síðar frá í endurminninga-
bókum sínum. Eftir að hafa lok-
ið stúdentsprófi frá Menntaskól-
anum í Reykjavík 1948 las hann
guðfræði, grísku, trúarbragða-
sögu og bókmenntir, fyrst við
Háskóla Íslands en síðar í há-
skólum í Kaupmannahöfn,
Aþenu, Stokkhólmi og New
York.
+Að námi loknu fékkst hann
við kennslu en sneri sér fljótlega
að blaðamennsku og varð fyrst
ritstjóri Lesbókar Morgunblaðs-
ins og síðar Samvinnunnar. Eftir
hann liggja fjölmargar greinar
um menningu og þjóðfélagsmál.
Sigurður A. Magnússon var
mikill eldhugi með sterka rétt-
lætiskennd og var mjög virkur í
félagsmálum.
Hann var óþreytandi í baráttu
sinni fyrir réttindum og bættum
kjörum rithöfunda og þýðenda
og fékk miklu áorkað í þeim efn-
um, sem verður seint fullþakkað.
Fyrsta bókin sem Sigurður
sendi frá sér var Grískir reisu-
dagar árið 1953, en Grikklands-
ástin fylgdi honum alla tíð og
hann var stofnfélagi í Grikk-
landsvinafélaginu Hellas, fyrsti
formaður þess og heiðursfélagi.
Grikkland kom einnig við sögu í
fleiri ritum hans, bæði frum-
sömdum og þýddum, en Sigurð-
ur sendi frá sér ljóðabækur,
skáldsögur, ferðasögur, leikrit,
ævisögur, greinasöfn og
fræðslurit.
Fyrsta bókin í endurminn-
ingaröð hans, Undir kalstjörnu,
er mörgum minnisstæð og vakti
talsverða athygli og umtal, hlaut
Menningarverðlaun DV og var
tilnefnd til Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs. Sigurður
hlaut ýmsar aðrar viðurkenning-
ar fyrir ritstörf, m.a. evrópsku
Jean Monnet bókmenntaverð-
launin og gullkross grísku Fön-
ixorðunnar, skki síst vegna þýð-
inga sinna.
Auk annarra ritstarfa var Sig-
urður A. Magnússon afkasta-
mikill þýðandi og hans verður ef
til vill ekki síst minnst fyrir
vandaðar þýðingar á erlendum
bókmenntum á íslensku, meðal
annars á verkum H. C. And-
ersen, Walt Whitman, Bertolt
Brecht, Gíorgos Seferis, John
Fowles, Kazuo Ishiguro, Nagib
Mahfúz og Ernest Hemingway,
en afbragðsgóð þýðing hans á
Snjórinn á Kilimanjaró Hem-
ingways var tilnefnd til Íslensku
þýðingaverðlaunanna. Eftir-
minnilegust af þýðingum Sigurð-
ar er þó ef til vill stórvirkið
Ódysseifur, mögnuð þýðing á
hinni torþýddu bók Ulysses eftir
James Joyce.
Sigurður þýddi einnig fjöl-
mörg ljóð, einkum úr ensku,
dönsku, þýsku og grísku, sem
hefðu varla ratað til íslenskra
lesenda nema fyrir tilstilli hans,
enda mörg komin langt að. Úr-
val þeirra kom út í bókinni Með
öðrum orðum (1995), en margar
aðrar ljóðaþýðingar Sigurðar
hafa birst á öðrum vettvangi.
Merkur og fjölhæfur bók-
menntamaður er fallinn í valinn.
Bandalag þýðenda og túlka
þakkar Sigurði A. Magnússyni
samfylgdina og sendir ástvinum
hans innilegar samúðarkveðjur.
Fyrir hönd Bandalags þýð-
enda og túlka,
Magnea J. Matthíasdóttir
formaður.
Meira: mbl.is/minningar
Að búa þröngt
þekktum við vin-
konurnar í Skakara-
félaginu – leyni-
félagi okkar Beggu, Gústu og
Steinku. Við ólumst ekki upp við
sérherbergi. Kannski var það
þess vegna sem okkur leið alltaf
best saman þrjár í herbergi.
Samband okkar var einstaklega
náið, teygðist reyndar á vináttu-
böndunum þegar við vorum að
baksa við uppeldi, heimilishald og
100% vinnu utan heimilis. En
þegar við náðum inn á fimmtugs-
Berglind
Bragadóttir
✝ BerglindBragadóttir
fæddist 14. maí
1943. Hún lést 5.
apríl 2017.
Útför Berglindar
fór fram 19. apríl
2017.
aldurinn gafst tími
til að styrkja böndin
og þau héldu allt til
þess að Berglind
kvaddi nú á dögun-
um. Ekki verður
farið í fleiri ferðir á
hótel eða í bústaði
þar sem við gleymd-
um okkur í þrjá
daga á fimm ára
fresti. Urðum 16 ára
aftur, grömsuðum í
fötum og snyrtidóti hver hjá ann-
arri og létum Steinku lakka tá- og
fingurneglur. Hlógum, grétum,
létum leyndarmálin flakka og
fórum léttari í sinni og yngri í
anda heim aftur.
2/3 Skakarafélagsins, þær
Gústa og Steinka geyma minn-
ingar og leyndarmálin þar til við
hittumst í sjöunda himni, þá
verður skálað og hlegið og
drottningin okkar ljómar í eilífð-
arsólinni. Steinunn, Hulda,
Tryggvi, Hafsteinn, Berglind
Erna og Vésteinn, við dáðumst að
því hve vel þið stóðuð við hlið vin-
konu okkar og gerðuð allt sem í
ykkar valdi stóð til að síðustu vik-
urnar í lífi hennar yrðu bæri-
legar. Innilegar samúðarkveðjur
frá Steinku og Gústu.
Steingerður Einarsdóttir.
Við munum ennþá hvernig hún
birtist okkur haustið 1960 í Bif-
röst. Framandleg í útliti, var hún
íslensk, grænlensk eða asísk?
Nei, hún reyndist Þingeyingur,
Mosfellingur, sem sagt hrein-
ræktaður Íslendingur. Alin upp í
Reykjavík. Í Arnarhvoli, nánast í
handarkrika Ingólfs Arnarsonar.
Fyrstu æviárin í góðu fóstri fólks
sem fæddist á nítjándu öldinni,
síðan tók við búseta hjá móður og
stjúpa. Þar var pólitísk umræða
daglegt brauð og fylgdi henni alla
ævi.
Hún ólgaði af lífsfjöri og gat
endalaust sagt brandara þannig
að allir fóru á braut með hlaup-
asting af hlátri. Leikari var hún
líka af guðs náð og væri hún nú að
hefja starfs-ævina væri hún
örugglega í fremstu röð uppi-
standara.
Hún bekkjarsystir okkar sem
við kveðjum núna batt ekki
bagga sína hvunndagslegum
snærisspottum, nei, hún var
stærri en svo. Oft fannst okkur
hún vera fullmikil dramadrottn-
ing, en svo litum við á líf hennar,
allt það sem hún þurfti að takast
á við, þá sáum við að stundum er
gott að fela erfiðleikana og bar-
áttuna við það sem að henni var
rétt bak við reistan makka og
glæsilegt fas.
Síðustu árin voru henni erfið.
En dæturnar og barnabörnin
léttu henni lífið og gáfu því til-
gang. Börnin og barnabörnin fá
okkur innilegustu samúðarkveðj-
ur, þeirra er söknuðurinn en líka
minningarnar um stórkostlega
konu sem fékk ekkert ókeypis í
lífinu, en setti mark sitt á þá sem
henni kynntust.
Fyrir hönd bekkjarfélaga frá
Bifröst 1960-1962,
Ágústa Þorkelsdóttir.
Það er mismun-
andi hversu mikið
fólk snertir okkur.
Sumir eru þeim eig-
inleikum gæddir að
með nærveru sinni og hlýju ná
þeir inn í hjarta okkar. Gréta var
ein af þeim. Ást og umhyggja
skein ávallt af henni. Hún var
natin jafnt við umhverfið sem
okkur sem í kringum hana vor-
um. Hún elskaði að hafa allt fínt
og fallegt í kringum sig. Dáði
blóm og fallega garða og það bar
heimili þeirra Árna í Akurgerð-
Gréta María
Ámundadóttir
✝ Gréta MaríaÁmundadóttir
fæddist 12. júní
1926. Hún lést 7.
apríl 2017.
Útför Grétu fór
fram 19. apríl 2017.
inu svo sannarlega
með sér. Þangað var
ávallt ljúft að koma,
sérstaklega á sumr-
in þegar garðurinn
var í blóma. Þaðan
fór maður ávallt
saddur og sæll með
hlýju og kærleika í
veganesti.
Elsku Gréta. Það
er gott að vita af þér
kominni til Árna á
ný þangað sem þú varst svo tilbú-
in að fara.
Takk fyrir samfylgdina og all-
ar góðu minningarnar sem við
geymum innra með okkur. Það er
góð tilfinning að finna að þú kom-
ir upp í huga okkar þegar við við
sjáum fallega útsprungin blóm.
Sigrún, Helgi Þór,
Andri Már og Sara Sif.
Elsku eiginmaður minn, pabbi og bróðir,
ÆGIR STEINN SVEINÞÓRSSON,
viðskiptafræðingur MBA og
stýrimaður,
lést á líknardeild Landspítalans
mánudaginn 17. apríl.
Útförin fer fram frá Langholtskirkju
föstudaginn 28. apríl klukkan 13.
Bestu þakkir fær starfsfólk deildar 11E á Landspítalanum fyrir
einstakan stuðning og hlýju.
Helga Hanna Sigurðardóttir
Ásta Ægisdóttir
Silja Ægisdóttir
Pétur Ragnar Sveinþórsson
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og
hlýhug við andlát og útför móður okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu,
BORGHILDAR ÞÓRÐARDÓTTUR
frá Stöðvarfirði.
Sérstakar þakkir fyrir góða umönnun og
virðingu færum við starfsfólki 3-N á
Hjúkrunarheimilinu Eiri í Reykjavík.
Þórður Helgason Svanhildur Kaaber
Guðjón Helgason
Þóra Helgadóttir Sigurður S. Sighvatsson
Sólveig Helgadóttir Óskar K. Guðmundsson
barnabörn og barnabarnabörn