Freyr - 01.06.2006, Blaðsíða 6

VIÐTAL
klædda ásýnd landsins og hve brýnt var að
bæta úr henni. Þeir vissu jafnframt að það
voru til áburðarflugvélar erlendis, svo sem á
Nýja-Sjálandi, í Bandaríkjunum og víðar.
Það er til skemmtileg saga af þvi hvernig
Karli Eiríkssyni tókst á þeim tíma nánast að
smygla fyrstu áburðarflugvélinni til landsins,
en þá voru höft og bönn og skortur á gjald-
eyri. Það var litil vél, Piper Super Cub. Hún
tók sig til flugs með fyrsta áburðarfarm sinn
17. júní 1958 í Gunnarsholti. Það er til sér-
stæð mynd af því en þá var verið að undir-
búa rmikla landbúnaðarsýningu á Selfossi
sama ár.
Karl Eiríksson og Flugfélagið Þytur áttu
þessa flugvél en Sandgræðslan keypti hana
og aðra til tveimur til þremur árum síðar.
Það er annars löng saga að segja frá því
hvernig áburðarflugið þróaðist en um það
leyti sem ég kom til forsvars í landgræðslu
hafði Sveinbjörn Dagfinnsson ráðuneytis-
stjóri forgöngu um að leita upplýsinga á
Nýja-Sjálandi og í Bandaríkjunum um
áburðarflug.
Einnig var Örn heitinn Johnson, forstjóri
Flugfélags ísland, mikill hvatamaður að því
að það var tekinn einn Douglas DC-3, svo-
kallaður Þristur.úr farþegaflugi félagsins en
þá voru aðrar flugvélategundir að koma til
sögunnar, Vickers Viscount og Fokker Fri-
endship.
Það er þá ákveðið að Flugfélag fslands
kostaði ferð flugvirkja, Gunnars Valgeirs-
sonar, til Nýja-Sjálands til að kynna sér þar
áburðarflug með Þristum, hvernig dreifing-
artæki voru sett í þær flugvélar og annað.
Síðan eru keypt slík tæki frá Nýja-Sjálandi
og Gunnar, sem þá var yfirflugvirki hjá FÍ,
setur þau í þristinn, sem var heilmikið verk-
efni. Þegar því var lokið, árið 1973, gaf
Flugfélagið vélina fullbúna og fór hún að
fljúga í landgræðsluflugi og gerir enn.
Félag íslenskra atvinnuflugmanna ákvað
aftur á aðalfundi sínum árið 1971 að leggja
fram vinnu flugmanna sinna við áburðar-
dreifingu á vélinni endurgjaldslaust, en hún
fékk heitið Páll Sveinsson, og sú gjafavinna
hefur staðið alla tíð síðan og verið þessu
umfangsmikla starfi gríðarlega mikilvæg.
Stefán heitinn Sigfússon var frá upphafi
umsjónarmaður þessa flugs fyrir hönd
Landgræðslunnar meðan honum entist ald-
ur til.
Flugvélin Páll Sveinsson er einstakt
happafley, í 30 ár sem herflugvél, í land-
helgisgæslu og í farþegaflugi og síðan í lið-
lega 30 ár í landgræðsluflugi. Vélin var
smíðuð í október 1943 í Bandaríkjunum og
þá sem herflutningaflugvél. Hún flaug ekki
mikið í stríðinu en kom til Keflavíkur fyrir lok
seinni heimsstyrjaldarinnar og Flugfélag ís-
lands eignaðist hana 1946, frábær happa-
gripur og hefur kannski aldrei verið í betri
ástandi en nú.
Mér er það mikið kappsmál að þessi flug-
vél fljúgi áfram, en það var ekki grundvöllur
fyrir því að Landgræðslan annaðist þann
flugrekstur eftir að áburðardreifing með
flugvélum var orðin jafn lítil og raun ber vitni.
ÞRISTAVINAFÉLAGIÐ
Ég hafði kynnst starfsemi áhugamannafé-
laga um þrista erlendis, bæði f Bretlandi og
Danmörku, auk þess sem hér á landi er að
finna marga slíka áhugamenn.
Áhugamenn um þessar vélar, DC-3 eða
þristinn, stofnuðu Þristavinafélag hér á
landi vorið 2005. Forgöngu fyrir því hafði
Tómas Dagur Helgason flugstjóri. Þá var
gengið formlega frá afhendingu Páls
Sveinssonar til félagsins sem tók þá við
rekstri vélarinnar en Landgræðslan á hana
áfram.
Félagið mun áfram bjóða fram þjónustu
vélarinnar í landgræðsluflugi og Land-
græðslan mun nýta sér það eins og tæki-
færi gefst til að dreifa bæði áburði og gras-
fræi. Það er ekki áformað að taka dreifing-
arbúnaðinn úr vélinni eins og er. Það er lika
heilmikið mál því að áburðarkassinn er hluti
af burðarvirki vélarinnar.
Þannig að þetta er löng og mjög merkileg
saga. Enn eru til 300-400 þristar í heiminum
og þeir eru sem fyrr notaðir sem yfirburða-
flutningatæki, flytja mikið magn miðað við
stærð og eldsneytisnotkun. Vélarnar eru
t.d. notaðar í Suður-Ameríku og í Evrópu i
baráttu við skógarelda eða til að dreifa efn-
um þegar verða olíuslys á sjó.
[ Þristavinafélaginu eru núna um 600 fé-
lagar hér á landi og mikill áhugi enda marg-
ir sem eiga góðar minningar um þessa vél.
ÞEKKING Á LANDGRÆÐSLU
Öflun þekkingar í sandgræðslustarfinu?
Já, það má segja að hún hafi hafist árið
1906 þegar Gunnlaugur Kristinsson sand-
græðslustjóri, fór til Danska Heiðafélagsins
til að kynna sér uppgræðslu á jósku heiðun-
um.
Hann er fyrstur til að gegna þessu starfi
eftir að lög voru sett um skógrækt og heft-
ingu uppblásturs árið 1907. Gunnlaugur
var ráðinn sandgræðslumaður 1907, en
hann var þá kennari við Flensborg í Hafnar-
firði. Þá var einnig ráðinn skógræktarstjóri,
Agnar Francisco Kofoed-Hansen.
Þetta samspil sandgræðslu og skógrækt-
ar hélst til 1914 en þá voru sett sérstök lög
um sandgræðslu. Agnar Francisco Kofoed-
Hansen var þannig yfirmaður Gunnlaugs
fyrstu árin. Gunnlaugur var í forsvari sand-
græðslumála í 40 ár eða til ársloka 1946.
Frá 1914 og alveg þangað til lög um
landgræðslu voru sett árið 1965 var yfir-
stjórn sandgræðslumála í raun hjá Búnaðar-
félagi Islands. Þá voru rofin þau tengsl
nema hvað áfram var það ákvæði að land-
búnaðarráðherra skipaði landgræðslustjóra
að tillögu Bl. Reyndar fylgdi árlega, frá
1923, skýrsla um störf Sandgræðslunnar og
slðar Landgræðslunnar með ársskýrslum B(
og ráðunauta félagsins. Það entist fram á 9.
áratug síðustu aldar.
Gunnlaugur fer m.ö.o. til Danmerkur til
að nema sandgræðslufræði og eftir það
prófaði hann sig nokkuð áfram um tegund-
ir gróðurs til uppgræðslu hér á landi en það
er ekki til neitt skráð um þær tilraunir.
Það má geta þess að Gunnlaugur hafði
aldrei vetrardvöl í Gunnarsholti, heldur
kenndi þá við Flensborgarskólann.
Uppbygging Gunnarsholts sem höfuð-
stöðvar Sandgræðslunnar hófst árið 1929 (
samstarfi við Búnaðarsamband Suðurlands
og var hugsað sem upphaf að tilraunabúi.
Jörðin var í ríkiseign frá 1926 og eftir 1936
bjó Jón Egilsson frá Selalæk á jörðinni en
hann hafði ábúð á henni allt til áramóta
1946 - 1947, þegar faðir minn, Runólfur
Sveinsson, tekur við starfi sem sand-
græðslustjóri og við flytjum í Gunnarsholt.
FREYR 06 2006