Freyr - 01.06.2006, Síða 7

VIÐTAL
Sveinn Runólfsson og Þorsteinn Tómasson skoða beringspunktsakur 1983. Ljósm. óþekktur
Hver voru fyrstu verk föður þíns sem sand-
græðslustjóra?
Meðal þess fyrsta sem hann bryddaði upp
á var að flytja inn grasfræ frá Kanada,
Bandaríkjunum og Skandinavíu. Hann hóf
formlegar tilraunir með þessar grastegundir
í Gunnarsholti árin 1948 og 1949 í því skyni
að græða upp sandana. Hann hafði reynd-
ar áður farið til Bandaríkjanna, en þar var
hann heilt ár 1944 - 1945 í námsdvöl, aðal-
lega hjá bandarísku jarðvegsverndinni, Soil
Conservation Service (SCS).
Páll Sveinsson, bróðir hans, útskrifaðist
árið 1945 frá Ríkisháskólanum í Utah í beit-
ar- og úthagafræðum, „Range Manage-
ment". Hann var fyrsti (slendingurinn sem
útskrifaðist i þeim fræðum. Síðar fylgdu
þeir Ingvi Þorsteinsson og Andrés Arnalds
eftir.
Faðir minn setti upp heilmikla rannsókna-
reiti sem enn sér stað og Pétur Gunnarsson
o.fl. komu frá Atvinnudeild Háskólans og
voru með tilraunir í Gunnarsholti upp úr
1950, m.a í framleiðslu fóðurjurta til haust-
beitar.
Seinna gerði svo Björn Sigurbjörnsson,
síðar forstjóri RALA, á námsárum sínum
heilmiklar rannsóknir þarna á íslenska mel-
gresinu. Það var um miðjan 6. áratuginn og
voru það sannarlega rannsóknir á sand-
græðslu. Hann var einnig með kornræktar-
tilraunir.
Jónas Jónsson, síðar búnaðarmálastjóri,
var svo með heilmiklar rannsóknir þarna í
kornrækt um og eftir 1960 og hann var þar
einnig með tilraunir í grasrækt.
RANNSÓKNASTARF Á
VEGUM LANDGRÆÐSLUNNAR
f lögunum nr. 64/1965 um rannsóknir í
þágu atvinnuveganna, en samkvæmt þeim
var Rannsóknastofnun landbúnaðarins
komið á fót, var ákvæði um að RALA skyldi
vinna að beitarrannsóknum o.fl. í þágu
landgræðslu. Það kunni þó ekki góðri
lukku að stýra að skylda eina ríkisstofnun
til að vinna fyrir aðra.
En þá var komið að þjóðargjöfinni árið
1974 sem fólst í því að veita einn milljarð
króna til landgræðslu á fimm árum. ( kjöl-
far þess fóru Þorsteinn Tómasson, síðar
forstjóri RALA, og fleiri að gera tilraunir
með fræframleiðslu í Gunnarsholti og
Kristinn Jónsson tilraunastjóri á Sámsstöð-
um var líka með frærannsóknir þar.
Þetta skilaði mismiklum árangri, sumt
allgóðum en sumt litlum, en um 1990
gerðu Landgræðslan og RALA samstarfs-
samning um rannsóknir. Það gekk þokka-
lega en mér fannst þó alltaf vanta þar
ákveðna jarðtengingu hjá rannsóknafólk-
inu við það sem brann á okkur.
Þannig gerðist það að ég fór að ráða vís-
indafólk til Landgræðslunnar í það sem við
töldum forgangsverkefni. Fyrst var það
Sigurður Greipsson frá Haukadal og síðan
kona hans, ættuð frá Líbanon, sem einnig
kom í þessi verkefni.
Sigurður var auðvitað alinn upp í sandin-
um og melgresinu heima í Haukadal í Bisk-
upstungum og féll vel að mínum hug-
myndum. Þarna varð til vísir að rannsókn-
arstarfi á vegum Landgræðslunnar. Síðan
hverfa hann og kona hans til annarra
starfa erlendis en þá fer að koma fleira
rannsóknafólk til Landgræðslunnar. Því
hefur síðan fjölgað og hefur orðið að okk-
ar mati afar farsælt í störfum sínum. Fólk-
ið í eldlínunni hjá okkur, þ.e. sáðmennirnir
og þetta rannsóknafólk, það vinnur hlið
við hlið. Þessi tenging rannsóknafólksins
og fólksins sem vinnur verkin hefur skipt
alveg gríðarmiklu máli. Núna starfa hjá
Landgræðslunni m.a. fjórir rannsókna-
menn með doktorspróf og tveir með
meistaragráðu og eru sumir þeirra meðal
virtustu vísindamanna landsins á sínu sviði.
Rannsóknafólk okkar starfar í mjög nánu
samstarfi við háskóla hér á landi og erlend-
is sem og Rannsóknarstöð Skógræktar rík-
isins á Mógilsá o.fl.
Landupplýsingar?
Já, við höfum lengi haft þörf fyrir alls
kyns landupplýsingar. Gróðurkortagerðin,
fyrst á vegum Atvinnudeildar Háskólans og
síðar RALA, var geysilegt afrek undir for-
ystu Ingva Þorsteinssonar. Við nýttum okk-
ur þau gögn hvar sem við gátum. Upp úr
1990 fórum við að vinna upplýsingar úr
hvers konar fjarkönnunargögnum og nut-
um góðs af því þegar Egill Jónsson alþing-
ismaður beitti sér fyrir fjárveitingum til að
kaupa gervitunglamyndir af landinu til
notkunar við landgræðslu- og gróður-
verndarstörf. Áður voru til gervitungla-
myndir, en mjög dýrar, og þær nýttust Ing-
va Þorsteinssyni töluvert við kortlagningu
hans. Það var hins vegar fyrir baráttu Egils
Jónssonar á þeim tíma að það fékkst sér-
stök fjárveiting til að kaupa svokölluð
Landsat-gervitunglagögn, beinlínis með
það að markmiði að þau skyldu nýtast í
landgræðslustarfinu. Egill var geysilega
framsýnn á þessu sviði og með aðstöðu
sinni t fjárveitinganefnd, eins og hún hét
þá, útvegaði hann fé til þessara kaupa.
Það voru svo Landmælingar Islands sem
fengu féð og önnuðust þessi kaup.
Þessi gögn voru ómetanleg við kortlagn-
ingu á jarðvegsrofi á öllu landinu. RALA og
Landgræðslan hófu samstarf um það verk-
efni 1990. Vettvangsvinna fór af stað árið
eftir og lauk 1996 og ritið Jarðvegsrof á ís-
landi kom út ári síðar. Niðurstöðurnar
efldu stórlega þekkingu á umfangi og eðli
jarðvegsrofs og hafa haft afgerandi áhrif á
jarðvegsverndarstarfið.
Þá fórum við að byggja upp gagnagrunn
okkar um landupplýsingar sem byggðist á
hvers kyns loftmyndum, auk gervitungla-
gagna. Þetta hefur gerst með samstarfi
okkar og Landmælinga Islands, RALA,
Loftmynda ehf. o.fl., þannig að nú er
Landgræðslan með öflugan gagnagrunn
um landið, þar sem eru samtengdar land-
upplýsingar um framkvæmdir til landbóta
annars vegar og ýmis fjarkönnunargögn
um landgæði hins vegar.
Þegar við förum í tölvunni inn á loft-
mynd af einhverjum stað, t.d. af Hólas-
andi eða í Þorlákshöfn, þá fáum við á
augabragði upplýsingar um allt sem búið
er að gera í landgræðslu á viðkomandi
svæði mörg ár aftur í tímann. Þetta er
einnig gríðarlega mikilvægt í sambandi við
kolefnisbindinguna. Nú starfa hjá okkur
fimm landfræðingar að þessum verkefn-
um. Markmið með þessu er að auka arð
og hagkvæmni í störfum bænda og allra
annarra sem að landbótum koma, á þann
hátt að þeir hafi greiðan aðgang að þess-
um upplýsingum til hagsbóta fyrir landið
okkar.
FREYR 06 2006