Freyr - 01.06.2006, Blaðsíða 10

NAUTGRIPARÆKT
Endurmat á dætrum
nautsfeðranna sem
fæddir voru árið 1997
IEftir Jón Viðar
Jónmundsson,
Bændasamtökum
fslands
Eins og fjallað er um í 3. tbl. Freys á
síðasta ári þá var árið 2002 byrjað á
að gera reglulegt endurmat á dætr-
um þeirra nauta sem valin höfðu
verið sem nautsfeður nokkrum
árum áður. Þetta var talið nauðsyn-
legt að gera samhliða því að reglu-
legum skoðunum á fullorðnum kúm
var hætt hér á landi um síðustu
aldamót. í áðurnefndri grein er gerð
grein fyrir niðurstöðunum úr þessu
endurmati fyrir nautsfeðurna sem
fæddir eru á árunum 1994 til 1996.
Árið 2005 var gerð slík skoðun á dætrum
nautsfeðranna sem valdir voru úr árgangi
nauta sem fædd voru árið 1997. Þetta eru
þau naut sem verið er að velja syni til
notkunar sem ungnaut á Nautastöðina
núna á þessu ári. Eitt naut sem fætt er
þetta ár, Rosi 97037, hefur að vísu verið
valið til viðbótar sem nautsfaðir en kom
sem slíkur til notkunar ári síðar og munu
dætur hans því koma til skoðunar jafn-
hliða dætrum 1998 nautanna í ár þar sem
mögulegir synir hans koma ekki til vals
fyrr en að ári. Hér á eftir verður gerð stutt
grein fyrir helstu niðurstöðum fyrir dætur
þessara nauta frá 1997.
f byrjun er rétt að rifja það upp að vali á
nautsfeðrum úr þessum árgangi var hátt-
að nokkuð öðruvísi en áður hefur verið
venjan. Vegna þess að þarna var talinn
vera á ferðinni stór hópur af öflugum kyn-
bótanautum var farin sú leið að velja þau
tvö sem á grunni fyrstu upplýsinga virtust
bera af sem aðalnaut til slíkra nota en til
viðbótar voru valin fimm önnur naut sem
öll voru notuð í takmörkuðum mæli til að
gera val á nokkrum nautkálfum undan
hverju þeirra mögulegt.
Tafla 1 gefur yfirlit um hversu stór hluti
kúnna stendur enn í framleiðslu undir lok
árs 2005 úr hverjum afkvæmahópi. Þar
kemur einnig fram hlutfallsskipting förg-
unar á dætrum þessara nauta.
Þarna má sjá að flest af þessum nautum
áttu mjög stóra dætrahópa sem komu til
skoðunar, þannig að dómur þeirra á að
vera öruggari en áður hefur verið.
Tafla 1. Fjöldi og afdrif dætra einstakra nauta
Nafn Númer Fjöldi Á lífi (%) júgurgalla (%) Fargað vegna ófrjósemi afurða (%) (%) annars (%)
Teinn 97001 114 40 31 12 4 13
Bylur 97002 74 45 31 8 1 15
Stígur 97010 82 62 20 6 4 8
Brimili 97016 106 36 35 8 5 16
Randver 97029 57 42 35 7 5 11
Kubbur 97030 77 53 25 4 6 12
Hersir 97033 82 62 20 5 4 9
Fram kemur að veruleg förgun hefur átt
sér stað á þessum kúm þó að hún sé mjög
breytileg eftir systrahópum. Vandamálið
við að leggja mat á þessar niðurstöður er
hins vegar það að kýrnar undan einstök-
um nautum eru misgamlar og um tveggja
ára aldursmunur á yngstu og elstu kún-
um. Það hefur umtalsverð áhrif á hversu
mikil förgunaráhættan hefur verið hjá ein-
stökum gripum. Dætur þeirra Teins og
Brimils eru jafnelstar en yngstu kýrnar hér
eru hins vegar að meðaltali dætur Hersis,
sem skýrir að einhverju leyti góða útkomu
hans í samanburðinum. Að teknu tilliti til
aldurs kúnna er tæpast vafamál að hér
sýna dætur Stígs talsverða yfirburði. f
sambandi við förgunarástæður er rétt að
benda á að þar teljast með þær kýr sem
horfið hafa af skýrslum vegna búskapar-
loka á viðkomandi búum og falla undir
aðrar ástæður en það eru alls ekki alltaf
fyrir hendi upplýsingar um hvort þessar
kýr séu í raun fallnar eða ekki. Samtals eru
þetta um 30 kýr undan þessum sjö naut-
um en þær skiptast verulega ójafnt á
nautin. Þannig eru nær allar kýr undan
Stíg sem fargað er af öðrum ástæðum úr
þessum hópi en bæði Bylur og Randver
eiga aðeins eina dóttur hvor í þessum
hópi. Eins og hjá kúm í landinu er lang-
samlega mest um förgun vegna júgur-
meina (mest júgurbólgu), en ekki verður
greindur neinn afgerandi munur á milli
þessara hópa í þeim samanburði. Förgun
bæði vegna ófrjósemi og lélegra afurða er
hverfandi lítil í þessum dætrahópum.
Tafla 2. Gæðaflokkun þeirra kúa sem
eftir lifa
Nafn Númer Góðar kýr Meðalkýr Gallakýr
(%) (%) (%)
Teinn 97001 54 33 13
Bylur 97002 48 30 22
Stígur 97010 63 20 17
Brimill 97016 45 29 26
Randver 97029 58 13 29
Kubbur 97030 68 15 17
Hersir 97033 53 20 27
Dætur Teins hafa samt horfið hlutfallslega
meira úr heimi hér en hinna nautanna
vegna ófrjósemi en það að þessar kýr eru
ívið elstar gæti þar ráðið einhverju um.
Við endurmat kúnna sem eftir standa er
ekki mögulegt að benda á það að neinir
áberandi gallar komi fram hjá kúnum í
neinum af þessum systrahópum þegar
þær eldast. Það verða að teljast jákvæðar
niðurstöður. Þetta eru samt um margt
mjög ólíkir hópar. Þannig eru t.d. margar
af dætrum Teins fremur litlar og grann-
vaxnar kýr meðan dætur Brimils eru marg-
ar áberandi stórar og öflugar kýr en hjá
sumum þeirra er ef til vill júgurbygging
ekki jafn sterk og skyldi. Dætur Randvers
eru fádæma mjólkurlagnar kýr margar
hverjar en sumar á mörkum þess að vera
nógu sterkbyggðir gripir til að standast vel
framleiðsluálagið. Yfirburðir hjá dætrum
10
FREYR 06 2006