Freyr - 01.06.2006, Blaðsíða 28

SAUÐFJÁRRÆKT
Sjö snefilefni í
íslensku heyi
Gildi fyrir heilbrigði búfjár
- tengsl við riðu
IEftirTryggva Eiríksson,
Landbúnaðarháskóla íslands,
Kristínu Björgu Guðmundsdóttur,
Rannsóknadeild yfirdýralæknis
í dýrasjúkdómum,
Sigurð Sigurðarson,
Landbúnaðarstofnun,
Þorkel Jóhannesson og
Jakob Kristinsson,
Rannsóknastofu í lyfja-
og eiturefnafræði
Á undanförnum árum hefur rann-
sóknahópur unnið að rannsóknum á
nokkrum snefilefnum í íslensku heyi
og reynt að tengja skort á þessum
efnum eða ofgnótt þeirra við sjúk-
dóma í búfé, en einkum þó við
uppkomu riðu í sauðfé. Rannsóknir
þessar voru unnar á árunum 2001-
2004. í rannsóknahópnum voru
dr. Kristín Björg Guðmundsdóttir,
dýralæknir, og Sigurður Sigurðar-
son, dýralæknir, Rannsóknadeild
yfirdýralæknis í búfjársjúkdómum
að Keldum, Jakob Kristinsson,
dósent, og dr. Þorkell Jóhannesson,
læknir, Rannsóknastofu H.í. í lyfja-
og eiturefnafræði og Tryggvi Eiríks-
son, fóðurfræðingur, Reykjavíkur-
setri Landbúnaðarháskóla íslands,
Keldnaholti. Rannsóknahópurinn
var undir stjórn dr. Þorkels Jóhann-
essonar. Hópurinn vann í nánum
tengslum við embætti yfirdýra-
læknis og niðurstöður rannsókn-
anna hafa birst (og munu birtast) í
alls 10 greinum á árunum 2002-2006
(Þorkell Jóhannesson og Sigurður
Sigurðarson 2002, Þorkell Jóhannes-
son og félagar 2003, 2004a-c,
2005a-c, Kristín Björg Guðmunds-
dóttir og félagar 2006, Sigurður
Sigurðarson og félagar 2006). Niður-
stöðutölur sem vísað er til í þessari
grein hafa áður birst í fyrrtöldum
greinum. Þetta á þó ekki við um nið-
urstöðutölur ákvarðana á kóbalti og
sinki, sem ekki hafa birst áður, en
gerð verður nánari grein fyrir síðar.
VIÐFANGSEFNIÐ
Snefilefni (smáefni; enska: trace elements)
eru mikilvæg fyrir starfsemi plantna, dýra og
manna. Skortur á þessum efnum, af hvaða
rótum sem vera kann, getur þvf sem hægast
valdið skortseinkennum og ofgnótt þeirra
valdið eitrun. Meðal þessara efna má nefna:
mangan, kopar, mólýbden, selen, kóbalt og
sink. í þennan flokk kemur einnig járn enda
þótt það sé að jafnaði til staðar í meira
magni en hin efnin (Adriano 2001).
Rannsóknahópurinn ákvað að gera úttekt
á fyrrtöldum sjö efnum í heyi (fyrst og
fremst rúlluböggum) af uppskeru áranna
2001-2003 og tengja niðurstöður við hugs-
anleg skortseinkenni eða eitrunareinkenni í
plöntum eða dýrum. Af ástæðum, sem bet-
ur eru raktar á eftir, beindust rannsóknir
okkar einkum að þvf, hvort tengja mætti
mun á magni snefilefna í heyi (þéttni efn-
anna í heyi) við uppkomu riðu í sauðfé. Af
þeim sökum voru bæirnir (allir með sauðfé)
sem sýni voru tekin á flokkaðir í þrjá megin-
flokka: riðulausir bæir (riða aldrei verið
greind; stundum er þessum flokki skipt í
tvennt: riðulausir bæir á riðulausum svæð-
um og riðulausir bæir á riðusvæðum, en þá
hefur riða verið greind á öðrum bæjum á
hlutaðeigandi svæðum), fjárskiptabæir
(bæir þar sem riða hefur verið greind eftir
1980, en fénu verið fargað og síðar fengið
heilbrigtfé) og riðubæir(riða í gangi á rann-
sóknatímabilinu 2001-2004).
RIÐA í SAUÐFÉ OG
AÐRIR PRÍONSJÚKDÓMAR
- HUGSANLEG TENGSL VIÐ SNEFILEFNI
Sauðfjárriða (riða) er einn svokallaðra príon-
sjúkdóma sem leggst á geitur auk sauðfjár.
Af öðrum riðusjúkdómum í dýrum eru kúar-
iða og hjartarriða þekktastir. Af príonsjúk-
dómum í mönnum er Creutzfeldt-Jakobs-
sjúkdómur þekktastur (Brown 2003). Sauð-
fjárriða hefur verið landlæg á (slandi frá því
1878 að talið er. Riða hefur aldrei fundist í
íslenskum geitum, né hefur kúariða verið
greind hér á landi. Sauðfjárriða hefur aldrei
borist í menn svo vitað sé (sjá Sigurð Sigurð-
arson 2004).
FREYR 06 2006