Morgunblaðið - 21.06.2018, Page 26

26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. JÚNÍ 2018
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Dúfurnar sem voru svo algengar á ár-
um áður í borginni sjást þar vart
lengur og fátítt er að strákar haldi
dúfur í kofum og monti sig af virðu-
legu ætterni sumra þeirra. Nú er dúf-
ur helst að finna á Austfjörðum og
nýtt landnám þeirra frá aldamótum
hefur verið áber-
andi í Landbroti
og Fljótshlíð,
einnig hafa þær
verið undir Eyja-
fjöllum, í Mýrdal
og víðar. Kallast
nú orðið einu
nafni bjargdúfur
og lítið er orðið
um bæjardúfur,
en erfðafræðilega
er ekki langt á milli þeirra systra.
Kristinn Haukur Skarphéðinsson,
dýravistfræðingur hjá Náttúrufræði-
stofnun Íslands, segir að bjargdúfur
hafi orpið í klettum í upprunalegum
heimkynnum sínum. Nóg sé af klett-
um, hömrum eða björgum á þeim
slóðum þar sem dúfur hafa haslað sér
völl síðustu tvo áratugi, en stundum
verpi þær í yfirgefnum húsum og
dæmi séu um slíkt frá Hornafirði.
Varpstaðir undir þakskeggi í þéttbýli
minni hugsanlega á eldri heimkynni.
Stöðug fjölgun á Suðurlandi
„Stöðug fjölgun dúfna hefur verið
víða á Suðurlandi frá aldamótum,“
segir Kristinn Haukur og nefnir
Eyjafjöll, Mýrdal, Síðu og Horna-
fjörð. „Vafalaust tengist það aukinni
kornrækt á þessum slóðum á síðustu
10-20 árum og því betri fæðuskil-
yrðum. Menn hafa séð dúfnahópa í
kornökrum á haustin, 100-200 fugla,
oftast þegar búið er að þreskja. Yfir-
leitt eru dúfurnar þó færri á ferð, en
víða á Suðurlandi, þar sem miklir
klettar og hamraveggir eru, getur
maður átt von á að sjá dúfur á flugi.
Uppruni þessara dúfna sem halda til
undir Eyjafjöllum og víðar er óljós en
að öllum líkindum eru þetta langmest
eða að öllu leyti afkomendur taminna
dúfna sem hafa lagst út.“
Í vetrarfuglatalningu Náttúru-
fræðistofnunar síðasta vetur sáust
langflestar dúfur á Eskifirði/
Reyðarfirði eða 338, en einnig 66 á
Seyðisfirði, 55 á Norðfirði og 5 á Fá-
skrúðsfirði. Þær eru einnig nær ár-
vissar við Djúpavog en komu ekki þar
fram í talningunni í vetur.
Við Hornafjörð voru alls 209 dúfur,
94 í Landbroti, fimm sáust undir Eyja-
fjöllum, 97 í Vestmannaeyjum og 40 í
Fljótshlíð. Aðeins var talið úr bíl undir
Eyjafjöllum og ekki var talið í Mýr-
dalnum, en þar eru dúfur nú algengar.
Á sjöunda áratug síðustu aldar urpu
villtar dúfur í klettum við Vík í Mýrdal,
en virðast hafa dáið út. Dúfur hafa
lengi sést í Vestmannaeyjum og voru
ekki auðfúsugestir meðan neysluvatni
var safnað af þökum húsa í Eyjum.
Núna virðast flestar dúfurnar koma til
Vestmannaeyja á haustin, væntanlega
þá frá Eyjafjöllum og Mýrdal, að sögn
Kristins Hauks.
62 dúfur voru taldar í Reykjavík og
nágrenni í vetur, sex við Grundar-
tanga, ein á Akranesi og fjórar í
Hveragerði.
Kristinn segist ekki vita hversu
stór hluti dúfnastofnsins komi fram í
fuglatalningu að vetri og engar sjálf-
stæðar talningar eða mat á stofninum
liggi fyrir. Hann áætlar að fuglarnir
geti verið tvisvar til þrisvar sinnum
fleiri heldur en fram komi í talning-
unni. Samkvæmt því gætu verið allt
að þrjú þúsund villtar dúfur á landinu,
en auk þess eru bréfdúfur ræktaðar
og eitthvað er um skrautdúfur.
Að uppruna úr þéttbýli
„Í grunninn tel ég að dúfur á land-
inu séu að uppruna dúfur úr þéttbýli,“
segir Kristinn. „Heimildir um villtar
dúfur hér á landi ná aftur fyrir 1940 í
Vestmannaeyjum og um 1970 varð
fyrst vart við slíka fugla á Norðfirði og
laust fyrir aldamótin á Suðurlandi.
Uppruni austfirsku dúfnanna er
sveipaður nokkurri dulúð, en þeirra
er fyrst getið sem varpfugla af Hjör-
leifi Guttormssyni í klettum utan við
Neskaupstað laust fyrir 1970. Nokkru
síðar fundust þær verpandi í Hólma-
nesi milli Reyðarfjarðar og Eski-
fjarðar og þar var augljóslega mikið
af bæjardúfum (skræpum) innan um
bjargdúfurnar mörg árin.“
Bjargdúfa er gráblá, með gljáandi
grænar og purpuralitar hálshliðar.
Hún er með hvítan yfirgump, dökka
rák á jaðri stéls og tvær svartar væng-
rákir. Litur bæjardúfna getur verið
fjölbreyttari, en slæðist til dæmis hvít
bæjardúfa í hóp bjargdúfna yrði hún
trúlega auðveld bráð fyrir fálka. Lifði
hún af myndi hvíti liturinn víkja fyrir
lit bjargdúfna með nokkrum kyn-
slóðum og villt ásýnd þeirra tæki yfir.
„Í Færeyjum eru villtar bjargdúfur
orðnar mjög blandaðar bæjardúfum
og ég held að það verði að teljast get-
gátur að fuglarnir í Hólmanesi hafi
komið frá Færeyjum, en þó er ekki
hægt að útiloka það. Ef þetta væru
villtar dúfur að uppruna væri það
stórmerkilegur stofn. Dúfurnar fyrir
austan sækja inn í bæina á veturna og
eru háðari matargjöfum og fuglafóðri
frá mannfólkinu, en þar er ekki korn-
rækt,“ segir Kristinn.
Um þetta leyti árs eru þær hins
vegar í alls kyns gróðri, einkum fræj-
um og skordýrum, en það er mjög
fjölbreytt sem dúfur geta nýtt sér til
matar.
Dúfurnar dafna í sunnlensku korni
 Bjargdúfur taka við af bæjardúfum  Flestar dúfur eru nú á Austfjörðum  Landnám í Fljótshlíð,
undir Eyjafjöllum og víðar á Suðurlandi  Allt að þrjú þúsund villtar dúfur gætu verið hérlendis
Morgunblaðið/Jóhann Óli Hilmarsson
Breytingar Bjargdúfa situr makindalega á steini við Djúpavog, en þar hafa
þær orpið í allmörg ár. Síðustu ár hafa þær sótt í kornrækt á Suðurlandi.
Kristinn Haukur
Skarphéðinsson
Fjöldi dúfna í vetrarfuglatalningum Náttúrufræðistofnunar
Staðsetning í vetrartalningu áramótin 2017/18
Seyðisfjörður
Norðfjörður
Eskifjörður og
Reyðarfjörður
Reykjavík og nágrenni
Undir EyjafjöllumVestmannaeyjar
Fljótshlíð
Akranes og
Grundartangi
Hveragerði
Hornafjörður
7
5
4
62
94
66
55
40
97
209
338
Landbrot
5
Fáskrúðsfjörður
’54 ’59 ’64 ’69 ’74 ’79 ’84 ’89 ’94 ’99 ’04
1.000
750
500
250
0
Fjöldi dúfna í vetrartalningum 2002-2017
’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17
Fjöldi dúfna sem eytt var af meindýra eyðum
Reykjavíkurborgar árin 1954 til 2004
4.500
3.000
1.500
0
Heimild: Vísindavefurinn
Heimild: Náttúrufræðistofnun
Heimild: Náttúrufræðistofnun
982
168
Óþrifnaður fylgir dúfum í þétt-
býli og hafa ýmis neikvæð orð
verið notuð um fuglinn. Á sínum
tíma skipulagði Reykjavíkur-
borg herferð gegn dúfum og
fram kemur á Vísindavefnum að
á árunum 1954 til 1973 hafi
meindýraeyðar borgarinnar af-
lífað á bilinu 1.500 til 4.000
dúfur á hverju ári.
Þegar kom fram á áttunda
áratuginn tók að draga úr þessu
og allan tíunda áratuginn voru
vel innan við 500 fuglar deyddir
árlega.
Dúfur sjást enn í grennd við
Kornhlöðuna í Sundahöfn og í
Laugardalnum. Kunnasti dúfna-
hópurinn í borginni var nálægt
Reykjavíkurtjörn og hélt oft til
undir þakskeggi og á syllum
Miðbæjarskóla, Tjarnarskóla og
Iðnó.
Herferð
gegn dúfum
ÓÞRIFNAÐUR Í BORGINNI
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
1973 Dúfur á vappi í miðbænum.
Weycor AR65e
þyngd 5150kg
vél: Deuzt (vatnskæld)
54KW (73hö)
Hanix H27DR
þyngd 2825kg
vél: Kubota
14,4KW (19hö)
Vinnuþjarkar
Þýsk og japönsk gæðavara
Við græjum það
Til sjós eða lands
Opið 8:30 - 17:00 virka daga - Sími: 562 3833
asafl.is
HJALLAHRAUNI 2, 220 HAFNARFIRÐI