Morgunblaðið - 05.07.2018, Qupperneq 26

26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. JÚLÍ 2018
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Úrskurður Karolinsku stofnunar-
innar (Karolinska Institutet – KI)
vegna plastbarkamálsins svonefnda
hefur vakið viðbrögð í Svíþjóð. Úr-
skurðurinn var birtur 25. júní sl. og
hefur verið greint frá honum í
Morgunblaðinu og á mbl.is. Gagn-
rýnendur segja m.a. að KI reyni að
bjarga eigin skinni í úrskurðinum,
hann veki margar spurningar og að
viðbrögð KI gagnvart uppljóstr-
urum málsins kunni að kippa fót-
unum undan frekari uppljóstrunum
í framtíðinni.
Uppljóstrarinn ásakaður
Karolinska stofnunin reynir að
bjarga eigin skinni í plastbarkamál-
inu með úrskurði sínum, að mati
Karls-Henriks Grinnemos, skurð-
læknis og aðstoðarprófessors við
KI. Hann er í hópi sex vísinda-
manna, þar á meðal íslensks læknis,
sem KI sakaði um misferli í rann-
sóknum vegna plastbarkamálsins,
auk ítalska skurðlæknisins Paolos
Macchiarinis.
Grinemo er einnig einn fjögurra
uppljóstrara sem ásökuðu Macchi-
arini árið 2014 vegna gruns um vís-
indalegt misferli. Sænska lækna-
blaðið (Läkartidningen) birti viðtal
við Grinnemo 25. júní.
Grinnemo er mjög gagnrýninn á
ákvörðun KI og segir að yfirlýsingin
sé enn eitt skrefið í refsimenningu
KI. Hann telur að þar á bæ reyni
menn að bjarga eigin skinni með því
að hjóla í þá sem vöktu athygli á
misferli Macchiarinis.
Grinnemo var einn meðhöfunda
greinarinnar í Lancet 2011. Hann
kvaðst hafa skrifað skýrsluna þegar
sjúklingurinn sem um ræðir útskrif-
aðist eftir mánaðardvöl á Karolinska
háskólasjúkrahúsinu. Grinnemo
segir að sú samantekt sé rétt. Grein-
in hafi verið send til New England
Journal of Medicine. Síðan var hún
send til Lancet og þá hafi Macchi-
arini breytt texta sjúkrasögunnar
samkvæmt því sem Grinnemo taldi
að væri rétt. Sjúklingurinn dvaldi þá
á Íslandi og Grinnemo kvaðst ekki
hafa haft hugmynd um hvernig hon-
um leið, en treysti því að Macchi-
arini færi með rétt mál. Það var ekki
fyrr en Grinnemo og aðrir uppljóstr-
arar skoðuðu málið 2013 að þeir sáu
að þetta stemmdi ekki.
Aðspurður hvernig hann telur að
KI hefði átt að bregðast við segir
Grinnemo að KI hefði ekki átt að
ákvarða um málið. Það sé eins og að
láta þjálfara andstæðingsins í knatt-
spyrnuleik ákvarða hvort um víti sé
að ræða eða ekki. KI hafi sýnt að
stofnunin hafi ekki verið til þess bær
að taka eina einustu skynsamlega
ákvörðun í þessu máli. Grinnemo
kveðst ekki vita hvernig sé hægt að
áfrýja þessu, en síðasta orðið hafi
ekki verið sagt í málinu.
Vekur margar spurningar
Carl-Magnus Hake, vísindarit-
stjóri hins sænska Dagens Medicin
(DM), segir að það hafi ekki komið á
óvart að Ole Petter Ottersen, rektor
KI, hafi að lokum hafnað vísinda-
greinunum sem lýstu plastbarka-
aðgerðum Paolos Macchiarinis á
Karolinska háskólasjúkrahúsinu.
Ábyrgð meðhöfunda hans sé um-
deildari. Allir beri þeir einhverja
ábyrgð en spurningin sé hvar mörk
misferlisins liggi.
Þetta kemur fram í skoðanapistli
sem Hake skrifar 29. júní í DM um
að úrskurður Karolinsku stofnunar-
innar (KI) í Macchiarini málinu veki
margar spurningar. Hann segir m.a.
að rannsókn DM á málinu sýni að
gegnumgangandi gagnrýni á meint-
ar ósanngjarnar tímasetningar hafi
verið röng, sem ætti að fría vissa
meðhöfunda frá ásökunum. Fleira
veki spurningar. Álitsgerðin ein-
kennist af eftirávisku. Meðhöfundar
séu gagnrýndir fyrir að hafa ekki
brugðist við harðri gagnrýni frá rit-
rýnum New England Journal of Me-
dicine sem hafnaði handriti vísinda-
greinarinnar. Vissulega hefði það
átt að hringja viðvörunarbjöllum.
Þetta hafi þó ekki verið í fyrsta sinn
sem þetta virtasta læknatímarit
heimsins hafnaði handriti að grein.
Sú ástæða ein hefði ekki verið
ástæða til að meðhöfunda færi að
gruna að um vísindalegt misferli
væri að ræða.
Þá veki það athygli að í úrskurð-
inum sé ekki minnst á meintar
blekkingar Macchiarinis og þannig
dregið úr ábyrgð meðhöfundanna.
Ítalski skurðlæknirinn hafi jú verið
ráðinn sem „stjörnuvísindamaður“
við KI og því enn síður ástæða til að
draga niðurstöður hans í efa. Af
hálfu KI hafi frá upphafi ríkt sú
hugsun að gera ætti aðgerðir af
þessu tagi en ekki sé minnst á þessa
afstöðu í úrskurðinum.
Þá veki það spurningu að ekki sé
ljós skilgreiningin á því um hvers
konar vísindalegt misferli úrskurð-
urinn fjalli. Það auki hættuna á geð-
þóttaákvörðun, ekki síst hvað varðar
ábyrgð meðhöfundanna.
Skilaboð til uppljóstrara
Johan Thyberg, læknir og pró-
fessor við KI sem kominn er á eftir-
laun, spyr í grein í Dagens Nyheter
28. júní hvaða skilaboð sé verið að
senda uppljóstrurum framtíðarinnar
með úrskurði KI í plastbarkamál-
inu. Hann bendir m.a. á að KI hafi
ákveðið að láta alla höfunda greinar
bera ábyrgð á innihaldinu. Það eigi
sér stoð í sumum reglum en í reynd
sé mjög erfitt að standa við þá af-
stöðu. Til dæmis séu 28 höfundar að
greininni í Lancet 2011, en hún
gegnir lykilhlutverki í málinu. Sum-
ir þeirra séu ekki læknar og hafi
lagt lítið af mörkum til heildarinnar.
Hann rekur sögu tveggja sjúkl-
inga sem Macchiarini gerði plast-
barkaaðgerðir á. Þar ræðir um ann-
ars vegar Andemariam Teklesenbet
Beyene, sem bjó hér á landi, og hins
vegar unga tyrkneska konu. Þau eru
bæði látin. Uppljóstrararnir fjórir
unnu á þeirri deild Karolínska há-
skólasjúkrahússins þar sem sjúkl-
ingarnir dvöldu vegna fylgikvilla og
gat ekki annað en ofboðið það sem
þeir sáu. Þeim hafi borið skylda til
að vara við, þó ekki væri nema til
þess að koma í veg fyrir fleiri að-
gerðir af þessu tagi.
Í framhaldinu hafi þeir farið ná-
kvæmlega í gegnum sex greinar þar
sem aðgerðunum var lýst og borið
þær saman við sjúkraskýrslurnar.
Ástand sjúklinganna hafi verið sagt
mun betra í greinunum en raunin
var. Það hafi leitt til tilkynningar til
rektors KI í ágúst 2014 um grun um
vísindalegt misferli. Þeim sem til-
kynntu málið hafi verið hótað upp-
sögnum og öðrum refsiaðgerðum
vegna meintrar óleyfilegrar upp-
flettingar í sjúkraskrám. Thyberg
segir að í raun hafi þáverandi rektor
KI reynt að sópa málinu undir tepp-
ið. Svo hafi verið ákveðið í ágúst
2015 að leysa Macchiarini undan
grun um vísindalegt misferli.
Eftir nýjar rannsóknir hafi KI
staðfest að uppljóstrararnir höfðu
rétt fyrir sér, nærri fjórum árum
eftir að ásakanirnar komu fram.
Með úrskurðinum sé staðfest að vís-
indalegt misferli hafi átt sér stað.
Því miður sé það svo að einstakl-
ingar sem höfðu takmarkaða sýn á
verkefnið séu einnig dæmdir.
Úrskurður Karolinska gagnrýndur
 Stofnunin sökuð um að vilja sópa plastbarkamálinu undir teppið  Einn uppljóstrara málsins
ósáttur við að vera borinn sökum  Spurt er hvaða áhrif viðbrögð Karolinska hafa á uppljóstrara
Ljósmynd/ki.se/Ulf Sirborn
Karolinska stofnunin Hefur notið virðingar og deilir m.a. út Nóbelsverðlaunum í læknisfræði. Úrskurður um plastbarkamálið hefur vakið viðbrögð.
Bankastræti 6 – sími 551 8588 – gullbudin.is
Úrval af íslenskri hönnun
Unicorn hálsmen
frá 5.400,-
SEB köttur - gylltur
frá 18.600,-
Alda hálsmen
frá 9.600,-
Birki armbands spöng
frá 24.900,-