Morgunblaðið - 05.07.2018, Blaðsíða 36

FRÉTTASKÝRING
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
„Ég var 23 ára gömul með ársgamalt
barn, komin sjö mánuði á leið 22.
janúar 1973 þegar við Róbert Sig-
mundsson, maðurinn minn, bárum
kassa frá Vestmannabraut 25 á nýja
heimilið okkar, Viðey, númer 30 við
sömu götu. Við vorum agalega ham-
ingjusöm að sofa á nýja staðnum.
Eftir eins og hálfs tíma svefn vakti
systir mín okkur og sagði að eldgos
væri hafið í austurbænum,“ segir
Svanhildur Gísladóttir sem tók frétt-
irnar lítt trúanlegar.
,,Engan æsing, sagði ég, ef þetta
er alvarlegt þá kemur þetta í útvarp-
inu. Ég er nýflutt og er ekki að fara
neitt. Stuttu síðar kemur eldri bróð-
ir Róberts og segir að við verðum að
fara ofar og vestar í bæinn, segir
Svanhildur sem tók dótturina Írisi
upp úr rúminu og klæddi í úlpu og
ullarsokka.
„Ég tók með mér eina bleyju og
pela. Ég ætlaði bara að fara stutta
stund og koma svo heim aftur og tók
ekkert annað með mér,“ segir Svan-
hildur sem endaði um borð í fiskibáti
eins og stór hluti íbúa á Heimaey.
,,Það var eins og almættið héldi
verndarhendi yfir öllu. Það voru allir
svo rólegir. Okkur var hrúgað í
bátana sem voru fullir af fólki. Ég
fékk koju af því að ég var ófrísk með
lítið barn. Ferðin var erfið og ég hélt
á tímabili að ég myndi æla barninu,“
segir Svanhildur.
Í Þorlákshöfn höfðu konur og
börn forgang í rúturnar til Reykja-
víkur. Svanhildur og Íris urðu af
þeim sökum viðskila við Róbert.
„Ég var svo máttfarin þegar við
komum í Þorlákshöfn að ég átti í erf-
iðleikum með að halda á Írisi. Í
Austurbæjarskóla var tekið vel á
móti okkur með heitri súpu.
,Ég var svo þreytt og aðfram-
komin þegar við komum í Austur-
bæjarskólann að ég sofnaði og veit
ekki hver sá um Írisi á meðan. Ég
hitti svo Róbert seint um kvöldið,“
segir Svanhildur. Fjölskyldan lenti á
hrakhólum með húsnæði í byrjun en
fékk loks íbúð á Laufásvegi þar sem
dóttirin Hrönn bætist í hópinn í
mars.
Svanhildur segist hafa leitað ráða
hjá sr. Karli Sigurbjörnssyni, presti
í Vestmannaeyjum, í byrjun júlí þeg-
ar tími var kominn á skírn Hrannar.
Karl sagði tilvalið að skírnin færi
fram í fyrstu messu í Landakirkju
eftir að gosi væri formlega lokið.
„Okkur leist vel á þetta, fórum og
keyptum föt í Karnabæ og urðum
svo samferða sr. Karli með flugi til
Eyja. Sr. Þorsteinn Lúther var við-
staddur fyrstu messuna og Ísey
tengdamóðir mín auk nokkurra ætt-
ingja sem voru við störf í Eyjum,“
segir Svanhildur og rifjar upp að allt
hafi verið á kafi í vikri og það hafi
þurft að grafa göng til þess að kom-
ast inn í kirkjuna.
„Þegar við komum inn í anddyrið
var það fullt af stígvélum og kirkjan
troðin af fólki. Aðallega karl-
mönnum í vinnufötum sem unnu við
hreinsunarstörf og uppbyggingu.
Stígvél voru það eina sem dugði sem
skótau á þessum tíma og þeir vildu
ekki fara inn í kirkjuna í þeim,“ segir
Svanhildur og verður þögul um
stund.
„Tilfinningin var sterk þegar ég
gekk inn með barnið í hvítum skírn-
arkjól. Niður kinnar karlmannanna í
köflóttum vinnuskyrtum á sokka-
leistunum runnu tár. Þó allt væri
svart í bænum náðu geislar sólar-
innar að skína inn um gluggana og
barnið í hvítum skírnarkjól var eins
og tákn um upprisu, nýtt upphaf.
Karl sagði að þetta hefði verið
merkileg athöfn og ég gleymi henni
aldrei,“ segir Svanhildur.
Magnús alltaf jákvæður
Eyjarnar toguðu alltaf og heim
fór fjölskyldan um mánaðamótin
október, nóvember.
,,Það hafði komið upp í huga Ró-
berts að flytja til Noregs meðan á
gosinu stóð en Magnús Magnússon
bæjarstjóri var alltaf með jákvæðar
fréttir af því að allt væri á uppleið og
mér fannst það skylda mín sem ung
manneskja að fara heim og taka þátt
í að byggja samfélagið upp. Magnús
hafði ótrúlega sterk áhrif á mig og
talaði svo fallega þegar skólarnir
byrjuðu og búðin var opnuð á Hóla-
götunni. En svo þegar við komum
heim var allt svart. Í dag skil ég ekki
hvernig mér datt í hug að fara út í
þetta kolsvarta dæmi sem þar var,“
segir Svanhildur og lýsir því hversu
yndislegt það hafi verið þegar ljós
kviknuðu smátt og smátt í fleiri hús-
um í kring.
,,Við bjuggum fyrst á Bröttugöt-
unni hjá Arnari mági mínum. Þar
var minni vikur en víða annars stað-
ar og ég gat farið með stelpurnar í
kerru í búðina á Hólagötunni,“ segir
Svanhildur og bætir við að þau hafi
flutt aftur á Vestmannabraut 25 en
ekki í nýju íbúðina.
„Það áttu margir mjög erfitt eftir
gos og sumir misstu allt sitt. Þegar
við opnuðum Gallerí Prýði sem stóð
beint á móti hraunjaðrinum komu
margir inn til okkar og sögðu frá því
að þeir þyldu ekki hraunið og liði illa
með að horfa á það. Það var eins og
reiðin yfir náttúruhamförunum
beindist að hrauninu,“ segir Svan-
hildur.
,,Það er erfitt að átta sig á því
hvaða áhrif gosið hafði á mig, ég er
enn að meta það. En ég met meira í
dag það sem ég hef og það er óraun-
verulegt að hafa gengið í gegnum
þessar náttúruhamfarir og það sem
fylgdi í kjölfarið. Eyjasamfélagið var
gott fyrir gos en það er enn sterkara
og samrýndara eftir gos. Það kom
upp þessi sterki Íslendingur sem
gefst ekki upp,“ segir Svanhildur.
Það var ekki sjálfgefið eftir gos að
hjón væru sammála um að flytja aft-
ur til Eyja. Sumir misstu húsin sín
en aðrir höfðu komið sér vel fyrir á
fastalandinu.
Ekkert rafmagn né nágrannar
Halla Guðmundsdóttir flutti heim
til Eyja með sjö börn sín þegar skól-
inn hófst í september 1973. Eigin-
maður hennar, Elías Baldvinsson,
hafði verið meirihluta gossins við
hjálparstörf í Eyjum og í hans huga
kom ekkert annað til greina en að
búa í Eyjum.
„Ég hafði smá efasemdir því á
þeim tíma hafði mig dreymt um að
flytja til Hornafjarðar en af hverju
hef ég ekki hugmynd um,“ segir
Halla hlæjandi og bætir við að þau
hafi farið heim og keypt illa farið hús
við Ásaveg 20 sem þau gerðu upp.
Kristín Elfa, dóttir Höllu, var 12 ára
þegar gaus. Hún minnist þess að það
hafi verið rafmagnslaust í húsinu og
engir íbúar í næstu húsum.
„Við þurftum að fá rafmagn með
framlengingarsnúru sem var um 65
metra löng. Ef rafmagnið sló út urð-
um við að fara niður á Kirkjuveg og
stinga í samband því oftar en ekki
hafði bíll keyrt yfir framlengingar-
snúruna og tekið hana úr sam-
bandi,“ segir Kristín Elfa.
Halla segir heimkomuna hafa ver-
ið ánægjulega þrátt fyrir myrkur
vegna ösku og rafmagnsleysis.
„Það var ekki valkvíði yfir því sem
vera átti í matinn. Í Kaupfélaginu
fengust bara bjúgu einn daginn og
bara saltkjöt þann næsta,“ segir
Halla hlæjandi og bætir við að það
sé ómögulegt að segja til um áhrif
gossins á fjölskylduna en yngsti son-
urinn, áttunda barnið, sem fæddist
1977, sé hálffúll yfir því að tengjast
ekki gosinu.
,,Það kom ekki annað til greina en
að fara til Eyja aftur og byggja hús á
grunninum okkar,“ segja Bryndís
Hrólfsdóttir og Engilbert Gíslason
sem voru rúmlega tvítug með ungt
barn þegar þau fluttu til baka. Bryn-
dís segir það algjörlega klikkað að
Karlmennirnir táruðust í kirkjunni
 Samfélagið aldrei það sama  Áfall við heimkomuna  Allt svart en gott að koma heim  Vildu
ekki fara inn í kirkjuna á stígvélunum  Barnið í skírnarkjólnum eins og tákn um upprisu Eyja
Ljósmynd/Sigurgeir Jónasson
Nýtt upphaf Svanhildur Gísladóttir ber dóttur sína Hrönn Róbertsdóttur til skírnar í fyrstu messu í Landakirkju eftir að gosi lauk formlega. Sr. Karl Sigur-
björnsson skírði stúlkuna á meðan sólin sendi geisla sína inn um kirkjudyrnar og barnið í hvítum skírnarkjólnum gaf fyrirheit um upprisu úr öskustónni.
36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. JÚLÍ 2018
Síðumúli 9 - 108 Reykjavík | Dalshraun 13 - 220 Hafnarfjörður
Dalsbraut 1 - 600 Akureyri | 560-8888 • www.vfs.is
Þegar þig
vantar alvöru
hörkutól
45 ár frá goslokum í Eyjum