Skírnir - 01.04.2008, Blaðsíða 7

an af til teknu or› færi sem teng ist beint mark a›n um flar sem frjáls
vi› skipti án af skipta rík is valds ins, sam keppni, frum kvæ›i ein stak -
linga og um fram allt ann a›, bein hagn a› ar von fleirra, er fla› sem
mestu skipt ir.
Grein ar mun ur inn sem ég geri hér á fljó› erni og fljó› ern is -
hyggju, mark a›s kerfi og mark a›s hyggju er hli› stæ› ur grein ar -
mun sem ég hef oft gert á tækni og tækni hyggju.3 fió er einn mik -
il væg ur mun ur á, en hann er sá a› hug mynd irn ar um fljó› erni og
mark a› eiga sér til tekn ar sögu leg ar ræt ur sem eru flekkt ar í meg -
in drátt um. fijó› verj ana Fichte og Herder má nefna me› al áhrifa -
mik illa hug mynda smi›a um fljó› erni, en Skot inn Adam Smith var
einn áhrifa mesti fræ›i ma› ur um hinn frjálsa mark a› sem nú tíma -
hag fræ›i sn‡st um öllu ö›ru frem ur. Hug mynd in um mik il vægi
tækn inn ar á sér á hinn bóg inn miklu óræ› ara upp haf, en fló er
óhætt a› full yr›a a› hér skipti sköp um sú bylt ing í e›l is fræ›i sem
ver› ur á 16. og 17. öld me› til komu vél hyggju um heim inn. Í kjöl -
far i› hófst i›n bylt ing in og me› henni óx hratt trú in á mátt tækni -
legr ar rök vísi til a› n‡ta sér nátt úru öfl in, finna upp n‡ tæki og
breyta fljó› fé lag inu. Vís inda trú, sem ver› ur afar sterk á Vest ur -
lönd um á 19. öld, kynti jafn framt und ir trúnni á mátt tækn inn ar.
Efa semd ir um vís inda trú og tækni hyggju gera fló vart vi› sig fleg -
ar á fleim tíma, og Sig ur› ur Nor dal tek ur und ir flær í lestr un um
„Ein lyndi og marg lyndi“ sem hann flutti í Reykja vík und ir lok
fyrri heims styrj ald ar inn ar vet ur inn 1918 til 1919.4 Gagn r‡n i› vi› -
horf til fless hugs un ar hátt ar sem allt vill byggja á vís ind um og
tækni var› grunn tónn í lífs sko› un Sig ur› ar eins og ég hef fjall a›
um ann ars sta› ar.5
Me› flví a› gera skarp an grein ar mun á fljó› erni og fljó› ern is -
hyggju, mark a›i og mark a›s hyggju, tækni og tækni hyggju vil ég
menning og markaðshyggja 7skírnir
3 Sjá t.d. Um hverf ingu, Reykja vík 1998, bls. 72–73.
4 Hi› ís lenzka bók mennta fé lag gaf út fyr ir lestrana, tutt ugu a› tölu ári› 1986.
5 „Heim spek in og Sig ur› ur Nor dal“, Tíma rit Máls og menn ing ar, 45, 1/1984, bls.
29–36. Einnig í Pæl ing um, bls. 107–116, Reykja vík 1987; „Lífs sko› un, ábyrg›
og ann a› líf“ í Pæl ing um 2, bls. 181–186, „Sjálfs flekk ing og mann leg fræ›i“, í
Pæl ing um 2, bls. 187–192, „Til vist ar stefn an og Sig ur› ur Nor dal“, Skírn ir, 161,
1987 (haust), bls. 309–336, einnig í Sjö si› fræ›i lestr um, Reykja vík 1991, bls.
95–126.