Skírnir - 01.04.2007, Side 245

gjarn an breyt ing um há›, á 20. öld ur›u sveifl urn ar senni lega enn snögg -
ari og rót tæk ari en á öld inni á und an og and stæ› urn ar skarp ari, og fless -
um svipt ing um fylgdu á stund um har› ar deil ur.
Til alls flessa ver›a fleir sem semja sögu sam tíma bók mennta a› taka
af stö›u, en flá skipt ir mestu máli a› fleir séu sem frjáls ast ir gagn vart
stund leg um vi› horf um. Yfir fleim vof ir sú hætta, a› fleir ger ist li›s menn
í ein hverju gömlu strí›i og fari a› heyja upp aft ur flær or ust ur sem voru
há› ar fyr ir mörg um árum og kannske út kljá› ar flá, ef flær logn u› ust ekki
hrein lega út af og reynd ust marklitl ar. Á flví ber nokk u› í fless um bind -
um a› höf und ar séu dregn ir í dilka út frá flví hve mikl ir „módern ist ar“
fleir hafi ver i› e›a ekki, hvort fleir hafi ver i› „form bylt ing ar menn“ e›a
ekki. Tví skipt ing af flessu tagi get ur or› i› bur›a rás í löng um köfl um, og
jafn vel lei›st út í hálf gild ings strí›s mennsku, eins og í um fjöll un inni um
Tómas Jóns son, met sölu bók eft ir Gu› berg Bergs son flar sem álíka mik i›
er fjall a› um deil urn ar sem spruttu af fless ari bók og flær árás ir sem hún
var› fyr ir og um bók ina sjálfa (sbr. V, 445 og áfram; sami söng ur kyrj a› -
ur aft ur V, 494 og áfram), og fúk yr›i and stæ› inga skáld sög unn ar eru
vand lega tí und u›.
Hér sk‡t ur all mjög skökku vi›. †mis at ri›i í fleim „form bylt ing um“
sem deilt var um eru göm ul í evr ópsk um bók mennt um, t.d. fóru skáld a›
yrkja órím u› ljó› fljót lega eft ir a› ljó› list hófst aft ur til vegs og vir› ing -
ar á róm an tíska tíma bil inu eft ir ey›i mörk upp l‡s inga tím ans, Heine orti
rím u› og órím u› ljó› svo til hli› vi› hli›, og ís lensk skáld fóru a› gera
til raun ir af flví tagi snemma á 20. öld án fless a› af flví spryttu deil ur.
Hall dór Lax ness veitti „módern isma“ síns tíma beint inn í ís lensk ar bók -
mennt ir á flri›ja ára tug ald ar inn ar og var› ekki fyr ir har› ari árás um en
ger ist og geng ur um unga og nokk u› uppi vö›slu sama rit höf unda. fiess
vegna hl‡t ur sá grun ur a› vakna hvort deil urn ar á sjötta og sjö unda ára -
tugn um hafi ekki í og me› snú ist um eitt hva› ann a› en bók mennt ir, enda
ger› ist fla› stund um a› skáld tóku af stö›u sem virt ist vera í and stö›u vi›
flau verk sem flau höf›u á›ur sami›. Ein und ir rót deiln anna, á viss um
tíma a.m.k., var sú sann fær ing margra, a› „fram úr stefn an“ sem slík væri
fla› sem koma skyldi, flarna væru bók mennt ir fram tí› ar inn ar a› hefj ast,
me› flessu eina móti væri hægt a› túlka svipt ing ar tím ans. En fletta var
allt sam an hæp i›. fieg ar lit i› er á ljó› list flessa „form bylt ing ar tíma bils“
kem ur oft í ljós a› blys ber ar n‡j ung anna voru gjarn an mjög hef› bundn -
ir inn á milli og ár ang ur fleirra ekki sí›ri flar, og „hef› bundnu“ skáld in
gátu ver i› b‡sna fram úr stefnu leg í og me›. Hin fræga yf ir l‡s ing Steins
Stein ars um a› hi› hef› bundna ljó› form væri „nú loks ins dautt“ (sbr. V,
42) var ekki ann a› en inni halds lít i› víg or›, og or›a hnipp ing ar Tómas ar
Gu› munds son ar og Steins Stein ars á um ræ›u fund in um í mars 1952 sner -
ust um sitt hva› fleira en form bylt ingu, eins og ég heyr›i fior geir fior -
geirs son einu sinni benda á í sjón varps flætti: flarna voru fyrst og fremst
í hreinsunareldinum 245skírnir
Skirnir vor 2007-med ollum-1:Skírnir haust nota-1 25.4.2007 14:28 Page 245