Jökull - 01.01.2005, Qupperneq 104

Heidi Soosalu and Páll Einarsson
liitto (Finnish Concordia Foundation), the Magnus
Ehrnrooth Foundation of the Finnish Society of Sci-
ences and Letters, the Finnish Cultural Foundation
and the Vilho, Yrjö and Kalle Väisälä Foundation of
the Finnish Academy of Science and Letters. Critical
comments by Susanna Falsaperla, an anonymous re-
viewer and the editor, Bryndís Brandsdóttir, improved
the paper.
ÁGRIP
Skjálftavirkni Heklu og nánasta umhverfis hennar
Eldgosin í Heklu 1991 og 2000 urðu innan tiltölulega
þétts nets jarðskjálftamæla og sköpuðu þannig ný
tækifæri til rannsókna á eðli og innviðum eldstöðv-
arinnar. Hekla er meðal virkustu eldstöðva Íslands og
er staðsett á flekaskilum þar sem mætast skjálftabelti
Suðurlands og eystra gosbeltið. Eldstöðin er þó ekki
dæmigerð, hvorki fyrir íslenskar eldstöðvar né eld-
stöðvar á gliðnunarsvæðum. Gosvirkni Heklu hefur
verið með nokkuð reglubundnum hætti á sögulegum
tíma, með 1–2 gos á öld. Síðan 1970 hefur þó þetta
munstur breyst og síðustu gos hafa verið á um 10 ára
fresti. Gosin 1970, 1980–1981, 1991 og 2000 hafa
verið hvert öðru lík, bæði hvað varðar goshætti, og
magn og gerð gosefna. Skjálftavirkni í Heklu er um
margt nokkuð sérstæð. Milli gosa er skjálftavirknin
lítil, skjálftar eru fáir og smáir. Ekki hafa verið borin
kennsl á neina langtímaaukningu sem rekja megi
til vaxandi kvikuþrýstings í rótum eldstöðvarinnar
fyrir gos. Skammtímaforboði fyrir gos er þó greini-
legur í skjálftavirkninni. Ákafar hrinur smáskjálfta
hafa mælst á undan öllum síðustu gosum Heklu og
byrja þær 25–80 mínútum áður en gos kemur upp.
Skjálftar mælast síðan fyrstu klukkustundir gossins
meðan mestur gangur er í því en síðan dregur úr
bæði gosvirkni og skjálftum. Auk jarðskjálfta mælist
eldvirkniórói, þ.e. stöðugur lágtíðnititringur, meðan á
gosum stendur. Óróinn byrjar nánast um leið og gosið
og nær hámarki á fyrstu klukkustundinni. Útslag hans
er í góðu samræmi við ákafann í gosinu og hann deyr
út um leið og gosvirkni lýkur. Órói hefur aldrei mælst
nema þegar gos er uppi. Þeir fáu og smáu skjálftar
sem mælast í og við Heklu milli gosa virðast standa í
litlu sambandi við eldstöðina. Þeir virðast hins vegar
sverja sig í ætt við skjálftabelti Suðurlands. Þeir verða
flestir á 8–12 km dýpi og raða sér á línur með N-S
stefnu svipað og gerist á skjálftabeltinu vestan Heklu.
REFERENCES
Ágústsson, K., A. T. Linde, R. Stefánsson and S. I. Sacks
2000. Borehole strain observations for the February
2000 eruption of Hekla, south Iceland (abstract). AGU
2000 Spring meeting, 442.
Aki, K., M. Fehler and S. Das 1977. Source mechanism of
volcanic tremor: fluid-driven crack models and their
application to the 1963 Kilauea eruption. J. Volcanol.
Geotherm. Res. 2, 259–287.
Bjarnason, I.Þ. and P. Einarsson 1991. Source mechanism
of the 1987 Vatnafjöll earthquake in South Iceland. J.
Geophys. Res. 96, 4314–4324.
Böðvarsson, R. S. Th. Rögnvaldsson, R. Slunga and E.
Kjartansson 1999. The SIL data acquisition system –
at present and beyond year 2000. Phys. Earth Planet.
Int. 113, 89–101.
Bower, S. and A. W. Woods 1998. On the influence
of magma chambers in controlling the evolution of
explosive volcanic eruptions. J. Volcanol. Geotherm.
Res. 86, 67–78.
Brandsdóttir, B. and P. Einarsson 1992. Volcanic tremor
and low-frequency earthquakes in Iceland. In P. Gas-
parini, R. Scarpa and K. Aki, eds. Volcanic Seismol-
ogy, Springer-Verlag, 212–222.
Chouet, B. 1981. Ground motion in the near field of a
fluid-driven crack and its interpretation in the study of
shallow volcanic tremor. J. Geophys. Res. 86, 5985–
6016.
Chouet, B. 1985. Excitation of a buried magmatic pipe: a
seismic source model for volcanic tremor. J. Geophys.
Res. 90, 1881–1893.
Chouet, B. 1992. A seismic model for the source of
long-period events and harmonic tremor. In P. Gas-
parini, R. Scarpa and K. Aki, eds. Volcanic Seismol-
ogy, Springer-Verlag, 133–156.
Chouet, B. 1996. Long-period volcano seismicity: its
source and use in eruption forecasting. Nature 380,
309–316.
Einarsson, P. 1991. Earthquakes and present-day tectonism
in Iceland. Tectonophysics 189, 261–279.
Einarsson, P. 2000. The seismograph station on Litla-
Hekla and the 2000 eruption (in Icelandic). Geo-
science Society of Iceland, Spring meeting abstracts
2000, 41.
104 JÖKULL No. 55