Jökull - 01.01.2005, Page 165

Jöklabreytingar 2003–2004
Drangajökull
Kaldalónsjökull – Indriði á Skjaldfönn segir í mæl-
ingaskýrslu: „Mikið umrót hefur orðið í haust við
skriðjökulssporðinn vegna óvenjulegra vatnavaxta í
haustrigningum, m.a. er þverlínuvarða horfin en það
kom ekki að sök. Mórilla færir sig enn til suðurs und-
an sporðinum og fellur fram í einu lagi. Afar mik-
il þynning er á sporðinum öllum, enda voru sumar-
hlýindi og sólfar með ólíkindum. Farið er að móta
fyrir brúnarhjallanum aftur sem Úfurinn var hluti af
og horfur á að land allt sem fór undir jökul nýverið,
endurheimtist á næsta áratug, ef heldur sem horfir um
sumargæsku.“
Í árferðispistli sínum í nóvember 2004 segir
Indriði: „Veðurfar frá áramótum til vors var mjög gott
þó ekki jafnaðist það á við sama árstíma í fyrra. Dá-
lítinn snjó gerði í janúar og febrúar, síðan gott og
voraði vel. Þurrkar í júní og fram í júlí töfðu tún-
sprettu. Heyskapartíð fágætlega góð, suðlægar áttir,
hægar, þurrviðri og helst að vantaði vætu fyrir háar-
sprettu og berjavöxt.
Vikan 8.–14. ágúst var, hvað hlýindi snerti, ekki
lík neinu því sem ég hef lifað hérlendis. Skafheiðríkt
alla dagana og lítt bærilegur hiti fyrir fólk og fénað.
Tíunda ágúst fór hitinn vel yfir 28◦C og fimmtudag
og föstudag yfir 26 gráður. Nánast allir lækir þrutu um
þetta leyti, því fannir allar hér í brúnum löngu horfn-
ar. Skjaldfönn þraukaði þó til 16. ágúst. Tún þurrk-
brunnu, úthagi gulnaði upp og nýbúarnir hér í dalnum,
holugeitungar, létu mikið að sér kveða. Ódöngun víða
í aðalbláberja- og bláberjalyngi sökum maðks. Berja-
spretta annars með fádæmum, einkum voru bláber yf-
irgengileg. Vöxtur trjágróðurs afar mikill og árssprot-
ar eins og best gerist á viðurkenndustu skógræktar-
svæðum. Í lok ágúst fór að rigna og gerði þrjú eða
fjögur fádæma vatnsveður í september og október svo
vatnavextir urðu þvílíkir að fara verður hálfa öld aftur
í tímann til að jafna við. Selá braut t.d. bakka sína
og rauf fyrirhleðslugarða. Tíð í haust annars mild og
hretlaus til veturnótta. Þrátt fyrir óvenjulega þurrka
vour dilkar með besta móti hér og vegur þar líklega
þyngst afbragðs vor sem kom óvenju bráðri döngun í
allar skepnur og má þar ekki gleyma fuglum sem allt
lék í lyndi hjá m.a. rjúpu sem er nú aftur farin að sjást
svo minnir á það sem fyrrum var.
Af einhverjum ástæðum hafa mýs þó ekki tímgast
í takt við góðærið, alla vega ber flestum hér um slóðir
saman um að þær séu miklu minna uppáþrengjandi en
síðast haust og vetur. Í raun má segja að hvað veð-
ursæld síðustu tveggja ára snerti, höfum við hér um
slóðir flust um set austur undir Eyjafjöll.“
Reykjarfjarðarjökull – „Sporðurinn er brattur og
jökulvatnið virðist koma frekar með jökulsporðinum
en undan honum miðjum eins og áður fyrr. Vatnið
er aurugt og í sumar var frekar mikið vatn í Reykjar-
fjarðarósi enda sumarið gott. Leysingin náði hátt upp
á jökulinn, er nú aðeins að verða eftir vetrarsnjór á
hæsta hluta jökulsins í lok sumars.“ skrifar Þröstur Jó-
hannesson í skýrslu sína. Það virðist vera algengt að
framrásandi jökull vilji víkja vatninu út til hliðanna.
Hnúfulaga sporðurinn virkar sem stífla á vatnsrennsl-
ið með botni jökulsins. Þótt hér sé augljóslega um
framhlaup að ræða er það ekki nærri eins mikið og í
Leirufjarðar- og Kaldalónsjökli né eins mikið og síð-
asta framhlaup Reykjarfjarðarjökuls sem stóð yfir árin
1934–1939 og nam tæpum kílómetra. Þótt jökullinn
hafi ekki byrjað að ganga fram í sporðinn fyrr en 2002
gefa ljósmyndir til kynna að hreyfing hafi verið komin
á hann ofanverðan þegar 1995.
Norðurlandsjöklar
Gljúfurárjökull – Árni Hjartarson skrifar eftirfarandi
í bréfi: „Farið var í fyrstu göngur í Sveinsstaðaafrétt
þann 4. september og mun aldrei hafa verið gengið
jafn snemma og í ár og þar með er mæling Gljúfurár-
jökuls einnig gerð óvenju árla hausts. Aðstæður við
jökulinn voru þær að allur snjór frá síðasta vetri var
horfinn bæði úr árgljúfrinu og frá jökulröndinni. Það
eina sem eftir er af vetrarsnjónum eru smáfyrningar
sem liggja hátt uppi á jökli neðan undir Blekkli og
undir hjarnbrekkunum sitt hvoru megin við hann.
Viðmiðunarsteinninn sem merktur var 2003 var á
sínum stað og merkin á honum vel sýnileg en þau
þyrfti að endurmála á næsta ári. Áll úr ánni rann sitt-
hvoru megin við steininn. Aðalállinn er 8 m aust-
ur af honum. Stefnuvarða sem hlaðin var í fyrra er
horfin í ána. Áttavitastefna frá viðmiðunarsteininum í
mælipunkt við jökulrönd er beint í suður.
Fjarlægð í jökulinn frá steininum reyndist 47,7 m
(mælt með nýju 60 m málbandi). Í fyrra (2003) var
þessi fjarlægð 24 m. Jökullinn hefur því hörfað um
JÖKULL No. 55, 2005 165