Jökull - 01.01.2010, Blaðsíða 222

Magnús T. Guðmundsson
efnin sem JÖRFÍ kom að í samvinnu við aðra voru
vorferð á Vatnajökul, afkomumælingar á Mýrdalsjökli
og sporðamælingar. Til viðbótar má nefna tvö verk-
efni sem tengjast sérstöðu Vatnajökuls, rannsóknir á
Skaftárkötlum og á jarðhita í Kverkfjöllum.
Afkomumælingar á Mýrdalsjökli
Eins og undanfarin tvö ár stóð félagið fyrir hópferð
síðastliðið vor þar sem boraðar voru þrjár afkomu-
holur, stikum komið fyrir og þeirra vitjað um haust-
ið. Vorferðin var farin 9. maí en haustferðin 20. sept-
ember. Þessar ferðir eru nú farnar að skila veruleg-
um árangri. Fyrsta ferðin var farin 2001 en mælingar
voru gloppóttar fram til 2007. Afkoma á Mýrdalsjök-
ul sunnanverðan er 10–12 m, álíka og á Öræfajökli og
eru þetta úrkomusömustu staðir landsins.
Vorferðin
Ferðin var með nokkuð hefðbundnu sniði, farið um
Jökulheima og Tungnaárjökul í Grímsvötn. Þar dvaldi
stærstur hluti hópsins, en nokkrir voru þó í Kverkfjöll-
um við mælingar. Ferðin var dagana 29. maí til 6.
júní. Vorferðin er samvinnuvettvangur margra aðila.
Framlög Landsvirkjunar og Vegagerðarinnar skipta
miklu máli. Boli, snjóbíll HSSR gegnir lykilhlutverki
sem flutningatæki en vorferðir flytja nú mikið af því
eldsneyti sem notað er í rannsóknum ársins.
Rannsóknir á Skaftárkötlum
Hinu viðamikla verkefni um Skaftárkatla sem hófst
2006 er nú að ljúka. Að verkefninu hefur staðið öfl-
ugur rannsóknarhópur félaga á Veðurstofunni og Jarð-
vísindastofnun í samvinnu við Háskólann á Hawaii og
fleiri aðila. Árangur verkefnisins er mikill því bor-
að var í báða katlana, sýnum safnað og margvíslegar
mælingar gerðar, m.a. á hita og þrýstingi í vatni undir
kötlunum. Bergur Einarsson lauk MS prófi við Há-
skóla Íslands. Verkefni hans fjallaði um Skaftárhlaup
2006 og framrás vatns undir jöklinum og byggði á
hinum nákvæmu gögnum sem fengust í rannsóknun-
um. Frekari úrvinnsla mun vera í gangi.
Rannsóknir á jarðhita í Kverkfjöllum
Áhugi á rannsóknum á óspjölluðum jarðhitasvæðum
fer nú vaxandi eftir því sem borun og nýting vex víða
um land. Sum áhugaverðustu svæðin eru í Vatnajökli
og er Kverkfjöll í þeirra hópi. Rannsóknir sem snúa að
því að meta náttúrulegt varmaflæði þess eru nú hafn-
ar, ekki með nýtingu í huga heldur til að auka skilning
á hegðun jarðhitans. Björn Oddsson vinnur að þess-
um rannsóknum sem hluta af doktorsverkefni sínu við
Háskóla Íslands. Tengjast þær einnig athugunum sem
unnar hafa verið undanfarin ár og áratugi á afli jarð-
hita í Grímsvötnum í vorferðum JÖRFÍ.
Sporðamælingar
Sporðamælingarnar eru í öruggri umsjá Odds Sig-
urðssonar. Umsagnir bárust um 49 mælistaði en ekki
reyndist mögulegt að mæla í 12 þeirra. Af hinum 37 er
það að segja að jöklar hopuðu á 32 stöðum, framgang-
ur var á fjórum stöðum og einn stóð í stað. Veðurfar
er jöklum því óhagfellt eins og verið hefur lengst af í
heila öld.
Nákvæm kortlagning jökla með LIDAR
Á árinu 2008 hófst átaksverkefni á vegum allmargra
aðila um að kortleggja yfirborð íslenskra jökla með
nýjustu radartækni. Á fyrsta ári verkefnisins fengust
mjög nákvæm kort af t.d. Snæfellsjökli og Múlajökli.
Ekki tókst að halda verkinu áfram á síðasta ári vegna
tæknilegra örðugleika en vonir standa til að áfram
miði á árinu 2010. JÖRFÍ er ekki beinn þátttakandi
en mun styðja við verkefnið og hjálpa til við mæling-
ar á jörðu niðri ef með þarf. Kortlagningin er þáttur í
alþjóða heimskautaárinu og framlag Íslands til þess.
FUNDIR
Að venju voru haldnir þrír almennir fundir og fóru all-
ir fram hér í stofu 132 í Öskju. Eftir aðalfundarstörf
hélt Oddur Sigurðsson myndasýningu og fjallaði um
nöfn íslenskra jökla í tilefni að útkomu bókar sinn-
ar og Richie Williams um það efni. Á vorfundi 28.
apríl hélt Þorsteinn Þorsteinsson erindi um Himalaya-
jökla í hlýnandi loftslagi og Pétur Þorleifsson sýndi
myndir frá skálabyggingum Jöklarannsóknafélagsins.
Haustfundurinn var 20. október. Þar sagði Eyjólf-
ur Magnússon frá niðurstöðum doktorsverkefnis síns
við Háskólann í Innsbruck þar sem hann rannsakaði
hreyfingar jökla með gervitunglum og hvernig rennsli
vatns bið botninn hefur áhrif á botnskrið. Loks sýndi
Brynjar Gunnarsson ljósmyndir úr vorferð 2008. Á
aðalfundi voru 80 manns, vorfundinn sóttu 45 og 55
manns komu á haustfundinn.
222 JÖKULL No. 60