Jökull - 01.01.2016, Qupperneq 100

Snævarr Guðmundsson and Helgi Björnsson
lóninu hefur smám saman valdið því að aukinn hluti
Breiðamerkurjökuls hnígur í áttina að Jökulsárlóni.
Austurhluti Esjufjallajökuls sækir því inn að dæld upp
af lóninu og sveigir um leið röndina austur. Saman-
burður gervihnattamynda og LiDAR gagna, bendir til
að um 2006 hafi Esjufjallarönd verið farin að sveigj-
ast örlítið á 8 km kafla ofan við sporðinn. Sveigj-
an varð þó fyrst áberandi eftir 2012. Vegna þess að
fremsti hluti urðarranans liggur hreyfingarlaus á föstu
landi myndast hlykkur á röndina. Hliðrunin á Esju-
fjallarönd hefur verið að meðaltali 5 m á ári efst á
jöklinum og 70 m/ár þar sem hún hefur verið hröðust
(3. mynd). Samtímis breikkar röndin, þar sem hrað-
inn er mestur, hún verður gisnari, sprungur myndast
þar sem teygist á jöklinum (2. og 4. mynd).
Esjufjallarönd var farin að brotna fram í lónið vor-
ið 2016 og hafði þá slitið sig frá fremsta hluta rand-
arinnar sem orðinn var kyrrstæður. Enn er mikill ís
í fremsta hluta urðarinnar, sem nú er á föstu landi
(2016), og mun hann bráðna á nokkrum áratugum og
skilja eftir sig hrúgald af urð.
REFERENCES
Björnsson, F. 1998. Samtíningur um jökla milli Fells og
Staðarfjalls. Jökull 46, 49–61.
Björnsson, H., F. Pálsson and M. T. Guðmundsson 1992.
Breiðamerkurjökull. Niðurstöður íssjármælinga 1991.
Science Institute, University of Iceland, Reykjavík
(RH–92–12).
Björnsson, H. 1996. Scales and rates of glacial sediment
removal: a 20 km long, 300 m deep trench created
beneath Breiðamerkurjökull during the Litle Ice Age.
Ann. Glaciol. 22, 141–146.
Björnsson, H., F. Pálsson and G. Guðmundsson 2001. Jök-
ulsárlón at Breiðamerkursandur, Vatnajökull, Iceland:
20th century changes and future outlook. Jökull 50, 1–
18.
Björnsson, H., F. Pálsson, O. Sigurðsson and G. E. Flow-
ers 2003. Surges of glaciers in Iceland. Ann. Glaciol.
36, 82–90.
Björnsson, H. 2009. Jöklar á Íslandi. Bókaútgáfan Opna.
Reykjavík, pp. 479.
Björnsson, H. 2016. Glaciers of Iceland. A Historical, Cul-
tural and Scientific Overview. Atlantis Press, pp. 613.
Guðmundsson, S. 2014. Reconstruction of late 19th cen-
tury geometry of Kotárjökull and Breiðamerkurjökull
in SE-Iceland and comparison with the present. M.Sc.
thesis, Faculty of Earth Sciences, University of Ice-
land. http://skemman.is/handle/1946/18604, pp. 55.
Gunnlaugsson, B. 1844. Uppdráttur Íslands á fjórum
blöðum. Eftir fyrirsögn Ólafs Nikolas Ólsen. Hið
íslenska bókmenntafélag.
Henderson, E. 1815. Iceland – or the Journal of a Resi-
dence in that island during the years 1814–1815. Ed-
inburgh: Oliphant, Waugh and Innes. Í þýðingu Snæb-
jörns Jónssonar; Ferðabók–frásagnir um ferðalög um
þvert og endilangt Ísland árin 1814–1815, með ve-
tursetu í Reykjavík. Prentsmiðja Hafnarfjarðar 1957,
pp. 456.
Herforingjaráðið 1905. Öræfajökull 87 SA. Topographical
map, 1:50.000. Kjöbenhavn, Geodætisk Inst. 1st ed.
NASA 2011–2016. Landsat. http://earthexplorer.usgs.gov
SPOT-5 2004. http://www.geoimage.com.au/satellite/spot-5
Pálsson, S. 1945. Ferðabók Sveins Pálssonar. Dagbækur
og ritgerðir 1791–1794. In Jón Eyþórsson, Pálmi
Hannesson og Steindór Steindórsson (ritstj. og þýð.).
Önnur útgáfa. Reykjavík 1983. Örn og Örlygur, pp.
831.
Sigbjarnarson, G. 1970. On the recession of Vatnajökull.
Jökull 20, 51–61.
Thórarinsson, S. 1943. Oscillations of the Iceland glaciers
in the last 250 years. In Hans W:son Ahlmann and
Sigurður Þórarinsson; Vatnajökull–Scientific results
of the Swedish–Icelandic investigations 1936–37–38.
Geografiska Ann. (1937–1940) 25 (1–2), bls. 1–54.
Thoroddsen, Th. 1931. Lýsing Íslands (1907–1911). 1.–
2. bindi. Sjóður Þorvaldar Thoroddsen. Ísafoldarprent-
smiðja (endurprentun 1931), pp. 683.
Watts, W. L. 1962. Norður yfir Vatnajökul. Icelandic
transl. Jón Eyþórsson. Bókfellsútgáfan, Reykjavík, pp.
208. Journey across Vatnajökull in the summer of
1875. The Royal Geographical Soc. J., 1877.
100 JÖKULL No. 66, 2016