Skírnir - 01.09.2003, Blaðsíða 158

384
LOFTUR GUTTORMSSON
SKÍRNIR
hafi verið „ákveðinn hlekkur í breyttum hugmyndafræðilegum
áherslum innan félagssögunnar (SGM II, bls. 135). En ágrein-
ingi við mig um tilkomu og þróun hugarfarssögunnar hneigist
hann til að eyða með sjálfhverfum yfirlýsingum: „Sjálfur hef ég
fyrir löngu misst áhuga á aðferðum Annálunga ... Ég hef einfald-
lega róið á önnur mið á síðustu árum og það er vegna þess að mér
fannst... aðferðir Annálaskólans ekkiþjóna áhugasviðummínum,
nefnilega huglægri reynslu fólks úr fortíðinni" (SGM II, bls. 140).
Erfitt er að ræða um ákveðna þætti í þróun sagnritunar þegar gildi
þeirra og vægi eru metin út frá jafn sjálfhverfum sjónarhóli. Til
þess að umræða verði fagleg þurfa menn að mínum dómi að geta
horft út fyrir túngarðinn.
8. Hver er framfaratrúar?
Það sem ég kalla sjálfhverft sjónarhorn raskar meinlega hlutföllum
í útleggingu Sigurðar Gylfa á einni athugasemd minni, þeirri sem
laut að fjölmiðlaásókn og auglýsingamennsku. Ég benti á að hann
beindi einsöguboðskap sínum sérstaklega að sagnfræðinemum og
ungum fræðimönnum „til þess að frelsa þá undan hinu illa, þ.e.
„hefðbundinni félagssögu““ (LG, bls. 453). Þessi ummæli kallar
hann „aðdróttanir um að ég [þ.e. SGM] spilli nemendum og öðr-
um ungum sagnfræðingum“ (SGM II, bls. 130; sjá einnig SGM I,
bls. 372-373). Með þessari útleggingu gerir hann sjálfan sig að eins
konar Sókratesi sem sé sakaður um að spilla æskulýðnum með
vondri kenningu. Víst væri ekki leiðum að líkjast ef satt væri!
Annars fæ ég nú ekki betur séð en orð mín ásannist í nýbirtri rit-
gerð Sigurðar Gylfa gegn hinni svokölluðu íslensku sögustofnun.
Sem andhverfu eldri kynslóðarinnar stillir hann upp „ungu sagn-
fræðingunum“ sem sagðir eru m.a. leitandi, gagnrýnir og hafnandi
oft línulegri hugsun.31 Hið skarpa kynslóðabil sem hann telur auð-
kenna samfélag íslenskra sagnfræðinga fyllir hann von og trú á að í
vændum sé betri tíð með blóm í haga. Sjálfhverfri hugsun fylgir víst
einatt hneigð til óskhyggju sem birtist hér í ósvikinni framfaratrú.
31 Sigurður Gylfi Magnússon, „Aðferð í uppnámi", bls. 48-49.