Skírnir - 01.09.2003, Blaðsíða 277

SKÍRNIR
HINN SÖGULEGI JESÚS SEM FYRIRMYND
503
Þegar efni Q er athugað kemur í ljós að í því eru ólíkir þættir. Elsti
hluti þess er samkvæmt skoðun Macks spekiorð (Ql) um hvernig sann-
ir fylgismenn eiga að vera. Auk þess er að finna í Ræðuheimildinni spá-
dómsorð og heimsslitaboðskap um dóm Guðs (Q2). Þau stafi af því að
Q-söfnuðinum hafi gengið erfiðlega að boða trúna og gyðingar auk þess
verið niðurlægðir af hálfu Rómverja. Þessi hluti Ræðuheimildarinnar er
frá því á árunum 50 til 60 eftir Krist (49, 59, 311). Loks er efni sem fjall-
ar um heimsslit og hvatningarorð til safnaðarins til að sýna þolinmæði á
tíma biðarinnar (Q3, frá 80 e.Kr.). Mack gefur sér að til hafi verið ýmsir
Jesúhópar sem hafi þróast í misjafnar áttir. I deilum gyðinga og Róm-
verja greip stór hluti þeirra til spámannlegra hefða og heimsslitahefða úr
gyðingdómi (Q2) og reyndu að laga boðun sína að gjörbreyttum að-
stæðum eftir fall Jerúsalem og eyðileggingu musterisins (Q3). Hér er ein-
göngu um tilgátu að ræða en Mack gefur sér í ljósi hennar að Matteusar-
guðspjall og Lúkasarguðspjall séu byggð á þessum heimildum (53).
Hann segir á hinn bóginn að Markús þrói þá framsetningarhefð sem
kennd er við guðspjöllin. Markús bæti við þær hefðir sem tiltækar voru
í goðsögum um píslarsögu og krossfestingu Jesú. Hér styðjist hann við
gyðinglegar helgisögur um höfnun spámannanna og þá von að Guð
muni reisa þá við (151-152). Við þetta bæti hann síðan mýtunni eða goð-
sögunni úr hefð Páls postula um réttlætinguna og friðþægingardauða
Jesú (197).
Jesúhópurinn eða söfnuðurinn sem stendur að baki Tómasarguð-
spjalli valdi aðra leið, segir Mack. í stað þess að grípa til heimsslitafræða
gyðingdóms héldu þeir fast við spekihefðina sem boðun Jesú óx upp af.
Þeir héldu í áherslu Jesú á manninn sem einstakling og persónubundna
trú og studdust við hina kynísku heimspekiarfleifð sem gagnrýnir efnis-
heiminn og þá sem létu hann einan móta verðmætamatið, efnishyggju
þess tíma. Tengsl við gnostískar hefðir eru hér greinileg og Mack telur að
í guðspjallinu sé að finna gagnrýni á hina gyðinglegu heimsslitafræði sem
meðal annars lærisveinarnir Pétur og Matteus eru fulltrúar fyrir (62).
Tómasarsöfnuðurinn þróar boðun Jesú í átt að persónulegri trú og er að-
eins ætlaður þröngum hópi. Hann bíður ekki eftir fjarlægri framtíð guðs-
ríkisins, heldur er það höndlað nú þegar í spekinni, orðinu og í ljósi visk-
unnar sem orð Jesú geyma (64, 72). Þannig þróast hinir ýmsu hópar frum-
kristninnar um mýtuna um Jesú áfram.
í framsetningu Macks liggur meginþunginn á kenningu Jesú, en hún
er þess eðlis að hún stendur óháð persónu hans og örlögum. Lýsing guð-
spjallanna í Nýja testamentinu á boðun og ævi Jesú er hluti af goðsagna-
myndun í frumkristni sem varðar lítt boðskap Jesú og Jesúhreyfingarinn-
ar. Boðskap hans er aftur á móti að finna í Ræðuheimildinni og Tómasar-
guðspjalli. Hver kenning Jesú var og lífsafstaða fjallar John Dominic
Crossan um í bók sinni um hinn sögulega Jesú.