Morgunblaðið - 23.11.2018, Síða 80

80 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2018
Teitur Gissurarson
teitur@mbl.is
Sálumessa, sjöunda ljóðabók Gerð-
ar Kristnýjar, kom út fyrr í haust
en í henni yrkir Gerður um sögu
konu sem féll fyrir eigin hendi, en
hún hafði verið misnotuð kynferðis-
lega af eldri bróður sínum í æsku.
Gerður Kristný kynntist konunni
stuttu eftir aldamót þegar hún
starfaði sem ritstjóri Mannlífs.
Konan sendi Gerði grein, þar sem
hún sagði sögu sína.
„Litlu áður en blaðið með grein-
inni kom út svipti hún sig lífi,“ seg-
ir Gerður Kristný í samtali við
Morgunblaðið og bætir við að hún
hafi verið að velta umfjöllunarefn-
inu fyrir sér í yfir fimmtán ár.
„Sálumessa fjallar um líf þess-
arar konu, viðkynningu okkar og
örlög hennar.“
Lá alltaf á hjartanu
Aðspurð hvers vegna hún hafi nú
tekið málið upp að nýju, og ákveðið
að yrkja um það ljóðabók, er svar
Gerðar einfalt: „Mér lá þetta á
hjarta. Saga konunnar sótti á mig.
Ég velti því stöðugt fyrir mér
hvernig fór fyrir henni og hvernig
líf hennar hefði getað orðið ef æska
hennar hefði verið öðruvísi. Síðan
fékk ég þyngsta dóm hjá Siðanefnd
Blaðamannafélagsins fyrir að birta
greinina hennar og eftir því sem
tíminn leið fannst mér það sífellt
undarlegra,“ segir Gerður.
Hún bætir við að bókin sé rök-
rétt framhald af ljóðabókum henn-
ar Blóðhófni (2010) og Drápu (2014)
sem einnig fjalli um dapurleg örlög
kvenna.
Í september í fyrra fékk Gerður
inni í Hawthornden, skoskum kast-
ala, ásamt fimm öðrum erlendum
rithöfundum og hófst þar handa við
að yrkja Sálumessu.
„Kastalinn var í eigu Drue
Heinz, sem þá var orðin 104 ára
gömul en lést fyrr á þessu ári. Hún
var eigandi Heinz verksmiðjunnar
sem séð hefur heimsbyggðinni fyrir
tómatsósu og bökuðum baunum.
Samt var hvorugt á boðstólum í
kastalanum. Mér varð mikið úr
verki þennan mánuð sem ég dvaldi
þarna og því var ég komin með
talsvert efni þegar ég sneri aftur
heim“.
Vildi fá að hitta Gerði
Sálumessa hefst með lýsingum
úr æsku konunnar og brotunum
sem framin voru meðan hún var
ennþá barn. Gerður þræðir sig svo
með listagóðum hætti í gegnum líf
konunnar, og fjallar um jarðarför-
ina, eftirmála hennar og minning-
arnar sem konan skilur eftir í huga
ástvina hennar.
Eins og áður segir kynntust
Gerður og sú látna þegar konan
sendi Gerði grein sína til birtingar í
Mannlífi. „Hún vildi hitta mig áður
en gengið yrði endanlega frá grein-
inni. Ég varð við því og flaug norð-
ur til Akureyrar þar sem hún bjó.
Svo töluðumst við margoft við í
síma,“ segir Gerður.
Spurð um viðbrögð við bókinni
segir Gerður: „Þau hafa verið
óskaplega falleg og góð. Vinir hinn-
ar látnu haft samband við mig og
mér þykir afskaplega vænt um
það.“
Vöntun á orðum í íslensku
Gerður skiptir Sálumessu í kafla
með nokkuð óhefðbundnum hætti
en við kaflaskilin tiltekur hún
áhugaverð orð úr framandi tungu-
málum, en bendir svo á orð sem
vanti í íslenska tungu. Íslensku orð-
in sem vantar hafa svo tengingu við
yrkisefni bókarinnar en sem dæmi
leggur Gerður fram á einum stað
að það vanti „orð yfir kuldann sem
nístir okkur þegar vinir velja að
deyja“. Spurð um þetta segir Gerð-
ur: „Þegar ég dvaldi í Hawthornd-
en skrapp ég einhverju sinni til Ed-
inborgar og fann þar skemmtilega
bók sem heitir Lost in Translation
og er eftir Ellu Frances Sanders.
Þar segir hún frá ýmsum orðum
sem aðeins finnast í einu tungu-
máli. Þar er til dæmis að finna ís-
lensku sögnina „að tíma“, þ.e. þeg-
ar fólk á fyrir einhverju en langar
samt ekki að kaupa það.“
Hún segir einnig að hún og hinir
rithöfundarnir í kastalanum, sem
flestir voru enskumælandi, hafi oft
eytt kvöldstundum í að ræða
tungumál, og þá hafi ýmsar pæl-
ingar á þessa vegu vaknað. „Þá fer
maður sem dæmi að velta fyrir sér
afhverju við eigum orð eins og að
þjófkenna,“ segir Gerður. „Svo
vantar mann auðvitað stundum orð
yfir einföldustu atriði eins og kvíð-
ann þegar við óttumst að fenni yfir
minningar.“
Við skrif bókarinnar segist Gerð-
ur einnig hafa verið innblásin af
sögu Steinunnar Sveinsdóttur á
Sjöundá, auk þess sem hún las
Davíðssálma. Í Sálumessu vísar
hún einnig í jafnólík verk og Völu-
spá og Gagn og gaman.
Gengur yrkjandi á milli bæja
Þegar rætt var við Gerði var hún
nýkomin frá Danmörku þar sem
hún las upp á ársfundi dönsku aka-
demíunnar í Rungstedlund, húsi
Karenar Blixen. „Þar las ég Drápu
sem komin er út á dönsku í þýð-
ingu Eriks Skyum-Nielsen.“ Utan-
landsferðunum var þó hvergi nærri
lokið hjá Gerði.
„Á morgun fer ég til Óslóar þar
sem Strandir eru nýkomnar út í
þýðingu Oskars Vistdal. Þar verður
Degi íslenskrar tungu fagnað með
þingi um Halldór Kiljan Laxness
og flyt ég erindi um Úngur ég var
og les upp. Þarnæstu helgi les ég
svo upp á ljóðahátíðum í Bretlandi
þar sem Drápa kom út í vor. Rory
McTurk þýddi hana.“
Aðspurð hvort hún hafi þá nokk-
uð tíma til að yrkja þessa dagana
svarar Gerður: „Heldur betur! Ég
geng yrkjandi á milli bæja.“
Eins og áður segir er Sálumessa
sjöunda ljóðabók Gerðar Kristn-
ýjar, og sú þriðja sem fjallar um
konur sem brotið hefur verið á. Að-
spurð hvort hún ætli að halda
áfram á sömu braut, að yrkja um
dapurleg örlög kvenna, svarar
Gerður: „Ég vona að ég finni ekki
fleiri.“
Saga sem hefur sótt á hana í fimmtán ár
Morgunblaðið/Golli
Innblásin Gerður Kristný
er á ferð og flugi, en slær
ekki slöku við yrkingarnar.
 Í ljóðabókinni Sálumessu yrkir Gerður Kristný um sögu konu sem féll fyrir eigin hendi
Atvinna
Til sölu
Veitingastaður við Laugaveg
Til sölu 80 sæta veitingastaður í leiguhúsnæði við
Laugaveg í Reykjavík.
Veitingastaðurinn er vel tækjum búinn og fallega
innréttaður. Langtímaleigusamningur.
Nánari upplýsingar á skrifstofu Investis eða
investis@investis.is
Tjarnargata 4, 3. hæð | Sími 546 1100 | investis@investis.is | www.investis.is