Morgunblaðið - 06.12.2018, Qupperneq 72

72 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2018
Síðumúli 13 • 108 Reykjavík • 552 9641 • seimei.is
seimeiisland • seimei.is
Opið mánud.-fimmtud. kl. 12-18, föstud. og laugard. kl. 12-16
Ein þeirra fjölmörgu sýn-inga sem settar eru uppvíðsvegar um landið í til-efni 100 ára fullveldis-
afmælis Íslands er sýningin Halldór
Einarsson í ljósi samtímans í Lista-
safni Árnesinga í Hveragerði. Hall-
dór (1893-1977) nam tréskurð og
teikningu hjá Stefáni Eiríkssyni
myndskera í Reykjavík á öðrum ára-
tug síðustu aldar. Hann flutti síðan
vestur um haf, fyrst til Kanada og
síðar til Bandaríkjanna þar sem
hann starfaði meðal annars við út-
skurð í húsgagnaverksmiðju. Hann
bjó í Bandaríkjunum til ársins 1965
þegar hann fluttist aftur heim til Ís-
lands. Halldór var fæddur og uppal-
inn í Flóanum og undir lok sjöunda
áratugarins gaf hann ævistarf sitt,
teikningar, höggmyndir og tréskurð-
arsafn, ásamt myndarlegri peninga-
gjöf, til Árnessýslu, sem lagði grunn
að Listasafni Árnesinga. Verk Hall-
dórs hafa ekki verið sýnileg um
nokkurt skeið en nú gefst tækifæri
til að skoða verk hans í samhengi við
verk samtímalistamanna, þeirra
Önnu Hallin, Birgis Snæbjörns Birg-
issonar, Guðjóns Ketilssonar og
Rósu Sigrúnar Jónsdóttur.
Fyrir utan aðalsal safnsins má sjá
húsgagn sem minnir á fyrri tíma.
Verkið „Nafnlaust“ (2011) er lágur
skápur sem Guðjón hefur farið hönd-
um um, pússað og skorið út op þar
sem hvítum bókum hefur verið stafl-
að upp inni í skápnum. Vandlega
meðhöndluð antíkhúsgögn fá hér
nýtt hlutverk og eru sett í samhengi
við húsgagnaútskurð Halldórs.
„Verkfæri“ Guðjóns hanga í röð á
vegg þegar komið er inn í salinn,
verkfærin eru samsettir hlutar úr
við og gömlum verkfærum þar sem
áhaldið stendur eftir en hefur tapað
tilgangi sínum. Þetta eru verkfæri
hlaðin sögu og fegurð. Í heillandi
hugmyndaheimi listamannsins má
oft finna listsögulegar tilvísanir, til
að mynda í eldri verkum Guðjóns
þar sem lendarklæði Krists og klæði
Maríu vísa með beinum hætti í mál-
verk frá tíma barokksins og í verk-
inu „Úr bændabrúðkaupi“ frá árinu
2000, en kveikjan að því kemur frá
16. aldar verki Pieters Brugels eldri.
Framhald þessarar könnunar á
rýmistilfinningu og sambandi okkar
við mannslíkamann má sjá í innsetn-
ingunni „Hár“ (2001-2017). Á gólfi
liggja nokkrir hringlaga hvítlakkaðir
tréskúlptúrar af hári, formin eru
mjúk en regluleg. Hárið er hluti af
yfirborði líkamans og tengist sjálfs-
mynd einstaklingsins, stundum get-
ur það verið óstýrlátt og úfið en hér
er búið að forma það vandlega og
jafnvel hemja í tagl eða fléttu. Form-
ið minnir óneitanlega á playmobil-
hárkollur þar sem hægt er að skipta
um hár og höfuðbúnað; með einum
smelli er þannig hægt að breyta um
stétt og stöðu eða persónuleika
playmo-kalla. Guðjón vísar þannig
bæði aftur í tímann sem og til barna-
leikja nútímans í verkinu en þar end-
urspeglast einnig ákveðin þversögn;
manneskjan er fjarverandi á tákn-
rænan hátt en nærvera hennar ná-
læg á sama tíma.
Halldór bjó hluta ævi sinnar í
skógi fyrir utan Chicago þar sem
hann lifði einföldu lífi í nánu sam-
bandi við náttúruna sem endur-
speglast í mörgum verka hans. Rósa
Sigrún sækir einnig til náttúrunnar,
bæði í starfi sem leiðsögumaður um
hálendi Íslands og fyrir efnivið í verk
sín sem eru nostursamlega unnin
með aðferðum handverksins.
Undanfarið hefur Rósa Sigrún unnið
jöfnum höndum að grófum hekluð-
um innsetningum svokallaðra
svelgja og afar fíngerðra heklaðra og
saumaðra verka. Á sýningunni eru
bæði tvívíðar útsaumaðar blýants-
teikningar auk heklaðra jurta sem
eru málaðar með akrýllit. Það er
hárfín lína milli fegurðar og væmni
og stundum eru verkin á mörkum
þess síðarnefnda. Verkið „Grös“
(2016) er hins vegar vel heppnuð út-
færsla, þar sem lauf og blóm ís-
lenskra lækningajurta mynda beð
sem flæðir óreglulega um breiðan
stöpulinn. Litríkar græðandi jurt-
inar hafa verið nýttar til lækninga í
gegnum aldirnar sem er til vitnis um
samband manns og náttúru sem
byggist á jafnræði fremur en
áníðslu.
Í öðrum sal eru verk sem tengjast
valdi á einn eða annan hátt. Þrátt
fyrir fjölda verka, sem er þétt skipað
í salinn, hafa verkin sitt rými og
mynda spennandi samtal milli
vangaveltna um vald á ólíkum tím-
um. „Alþingismenn lýðveldis árið
1944“, útskornir af Halldóri á ár-
unum 1960-1962, sitja höfuðstórir og
nánast í hnipri á aflöngum rauðum
stöpli og horfast í augu við valdhafa
okkar tíma séða með augum Birgis
Snæbjörs og Önnu. „Von“ (2015-
2016) er syrpa portrettmálverka
Birgis af 63 alþingismönnum sem
tóku sæti á Alþingi Íslendinga árið
2013, auk eins til. Verkin virðast við
fyrstu sýn gefa einsleita mynd af
þingmönnunum, þeir renna saman í
áþekkar persónur, þar sem búið er
að steypa alla í sama mót án sterkra
persónueinkenna. Eða hvað? Skiptir
engu máli hverjir eru á þingi? Þótt
persónum sé skipt reglulega út fyrir
næsta valdhafa sem kosinn er á þing
eru þingmenn einstaklingar en um
leið hluti af heild og hvað viljum við
að þessi heild standi fyrir? Því meiri
tíma sem áhorfandinn gefur sér til
að gaumgæfa það, því fleiri spurn-
ingar vakna. Verkið er áleitið og
styrkur þess felst í þessu stöðuga
poti og spurningum sem það vekur.
Gegnt verkinu eru svo þrjár valda-
konur Önnu á stalli. Brjóstmyndir úr
marmarasteypu af sterkum kvenfyr-
irmyndum okkar samtíma, þeim Vig-
dísi Finnbogadóttur, Jóhönnu Sig-
urðardóttur og Katrínu Jakobs-
dóttur, horfast í augu við valdhafa
Birgis Snæbjörns og Halldórs.
Kynjaslagsíðan í stjórnkerfinu er
augljós og auk þess að benda á það
beinir Anna sjónum að þeirri stað-
reynd að konur í opinberum emb-
ættum sæta persónulegri gagnrýni
en karlar; athyglin beinist fremur að
klæðnaði og útliti þeirra en mál-
efnum. Valdakonurnar standa á lág-
um stalli sem tekur á sig ávalt líf-
rænt form sem túlka má á ýmsa
vegu. Anna hefur síðan komið fyrir
aukasetti af prentuðum augum á
þessum frábærlega úthugsuðu og
írónísku skúlptúrum.
Halldór Einarsson í ljósi samtím-
ans er vönduð og áhugaverð sýning,
þar sem ný og nýleg verk samtíma-
listamanna varpa ferskri sýn á eldri
verk Halldórs, sem gerir bíltúrinn
austur fyrir fjall vel þess virði.
Hekluð Í verki Rósu Sigrúnar Jónsdóttur, „Grös“ flæða hekluð lauf og blóm
íslenskra lækningajurta óreglulega um breiðan stöpulinn.
Listasafn Árnesinga
í Hveragerði
Halldór Einarsson í ljósi samtímans
bbbbn
Verk eftir listamennina Önnu Hallin,
Birgi Snæbjörn Birgisson, Guðjón
Ketilsson, Halldór Einarsson og Rósu
Sigrúnu Jónsdóttur.
Sýningarstjóri: Ásdís Ólafsdóttir.
Sýningin stendur til 16. desember 2018.
Opið fimmtudaga til sunnudaga kl. 12-18.
ALDÍS
ARNARDÓTTIR
MYNDLIST
Ljósmyndir/Kristín Þóra Guðbjartsdóttir
Úr stofngjöf Hér gefst tækifæri til að skoða útskorin verk Halldórs Einars-
sonar í samhengi við verk valinna samtímalistamanna.
Valdakonur Vigdís Finnbogadóttir, Katrín Jakobsdóttir og Jóhanna Sig-
urðardóttir í verkum Önnu Hallin sem rýnir segir frábærlega úthugsuð.
Útskurður Hvítlakkaðir tréskúlptúrar Guðjóns Ketilssonar af hári. Þeir
vísa „bæði aftur í tímann sem og til barnaleikja nútímans…“
Hár, jurtir og valdhafar