Morgunblaðið - 13.12.2018, Qupperneq 46

46 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2018
Gjafakort
Ljósmyndir Rutar og Silju
Skipholti 31 | 105 Reykjavík | Sími 568 0150 | Opið alla virka daga kl. 10-17 | www.rut.is | Ljósmyndir Rutar og Silju
Einstök
jólagjöf
Lausleg yfirferð á
frumvarpi um breyt-
ingu á lögum um end-
urskoðendur í annað
sinn sem og lestur
umsagna þar um vek-
ur enga sérstaka
tiltrú á fyrirhugaðri
lagasetningu. Það er
ekki uppörvandi að
sjá umsagnir, sem
taka á fjölmörgum
kommuvitleysum og röngum tilvís-
unum.
Störf endurskoðenda eru enn til
skoðunar og þá einkum í þeim til-
gangi að þrengja að endurskoð-
endum. Taumhaldið skal áfram
vera gagnslítið en niðurlægjandi
gæðaeftirlit.
Endurskoðun félaga tengdra
almannahagsmunum
Það er ljóst að endurskoðun fjár-
málafyrirtækja er nær alfarið á
hendi stóru endurskoðunarstofanna
en ætla má að þar sé þekking á
verkefninu fullnægj-
andi. Það má einnig
ætla og reyndin er að
endurskoðendur á
þeim stofum komast
ýmissa hluta vegna
betur í gegn um
gæðaeftirlit en hinar
smærri. Tjón verða þó
mun umfangsmeiri og
bundin við stærri stof-
urnar þrátt fyrir já-
kvæðari útkomu úr
gæðaeftirliti sem er
ákveðin mótsögn.
Faglegur vanmáttur endurskoð-
enda er ekki veigamikill orsaka-
valdur þegar stór slys verða og því
komi misbrestir ekki fram undir
núverandi gæðaeftirliti varðandi
stærri stofurnar. Gæðaeftirlit
mætti færa í þann meginfarveg að
rýna verk endurskoðenda ef fyr-
irvaralaust álit hans endist ekki 12
mánuði frá undirritun.
Fælingarmáttur af yfirvofandi
rannsókn á vinnubrögðum endur-
skoðenda við mögulegt gjaldþrot
viðfangsefnisins ætti að duga betur
en flest annað sem forvörn. Niður-
stöður rannsókna yrðu birtar opin-
berlega í heild sinni þar sem um
almannahagsmuni er að ræða.
Endurskoðandi veit þá fyrirfram
að verk hans munu sæta skoðun ef
fyrirvaralaus áritun er gefin án til-
efnis.
Áhættugreining í gæðaeftirliti
Af framangreindu leiðir að
áhætta samfélagsins varðar nær
eingöngu tvo hópa, fjármálafyr-
irtæki sem starfa í almannaþágu
og endurskoðendur þeirra félaga.
Opinbert gæðaeftirlit mætti að
ósekju taka mið af og beinast sér-
staklega gegn þessari áhættu sem
er tengd endurskoðun á þessum
áhættusömu verkefnum.
Það hefði verið mjög mikilvægt
fyrir samfélagið ef slík skoðun
hefði farið fram varðandi endur-
skoðun allra fjármálastofnana
vegna ársins 2007. Opinberar upp-
lýsingar um hvað fór úrskeiðis
hefðu vegið þyngra en núverandi
fyrirkomulag við skoðun á verklagi
þar sem ekkert markvert er að.
Endurskoðun félaga
í einkaeigu
Það er hreinn óþarfi að blanda
opinberu eftirlit inn í mögulegar
deilur milli eigenda einkafélaga eða
þriðja aðila og endurskoðenda ef
tjón hlýst af röngu áliti. Félög í
einkaeigu sem eru að lögum endur-
skoðunarskyld, af óþekktum ástæð-
um mörg hver, eiga að hafa bol-
magn til að sækja rétt sinn. Ríkið
gæti átt frumkvæði að rannsókn ef
svo ber við. Áráttan til að reglu-
væða allt og alla er komin í ógöng-
ur.
Opinbert gæðaeftirlit með
smærri endurskoðunarstofum og
einyrkjum mætti að ósekju leggja
af þar sem áhætta samfélagsins er
mjög lítil. Eina sem til þarf er
rúmur aðgangur mögulegra þol-
enda að dómskerfinu sem þyrfti þá
að vera í stakk búið, að þekkingu
og öflugri framvindu, til að takast
á við ágreiningsefni við endur-
skoðun minni fyrirtækja. Þannig
kæmi aðhaldið frá markaðnum og
endurskoðendum sjálfum við að
varðveita orðspor sitt og atvinnu.
Ef engu að síður er vilji fyrir því
að ráðstafa eða sóa almannafé í op-
inbert gæðaeftirlit þá þarf að
breyta núverandi framkvæmd sem
er neikvæð og raskar trúlega sam-
keppni milli stærri stofa og ein-
yrkja. Opinbert eftirlit er hins veg-
ar gagnslítið ef eftirlitsaðilinn
uppfyllir ekki tiltekin lágmarksskil-
yrði um þekkingu á viðfangsefninu
en frumvarpið virðist ekki taka á
þessum faglega þætti eftirlitsins.
Innleiðing alþjóðastaðla
um endurskoðun
Í alþjóðastöðlum er mælt fyrir
um smátt og stórt varðandi vinnu
endurskoðandans. Þau fyrirmæli
eða tilvísun í þau eru ekki fyr-
irferðarmikil í nýjum lögum og enn
óljóst hvort þessir staðlar geta gilt
á Íslandi hvorki undir eldri né nýj-
um lögum.
Alþjóðastaðlarnir eru einnig illa
þýddir á íslensku og er þýðingin í
einstökum tilfellum í algerri mót-
sögn við frumtextann. Það þarf að
huga að þessu sem og ýmsum
grundvallaratriðum áður en laga-
frumvarp verður til.
Málskotsréttur
Svona rétt til að drepa niður
fæti í lagatextanum. Í 39. gr. frum-
varpsins stendur svofellt ritað:
Ákvarðanir Fjármálaeftirlitsins
sæta ekki stjórnsýslukæru.
Það er ótækt að allar ákvarðanir
skuli þurfa að fara beint til dóm-
stóla með tilheyrandi kostnaði og
einnig ótækt að fenginni reynslu af
Endurskoðendaráði um sömu mál-
efni.
Lagasmíðin
Ný lög um endurskoðendur
hefðu þurft að byggjast á nýrri
nálgun og nýrri hugsun en ekki
örlar mikið á því. Einar S. Hálf-
dánarson hefur í athugasemdum
við frumvarpið bent á að réttindi
og skyldur endurskoðenda eru ekki
skýrð til hlítar og réttarstaða
starfsheitisins þar með enn háð
óvissu.
Upplifun endurskoðenda er
slæm af illa dönsku eftirliti sam-
fara stöðugum opinberum hót-
unum. Með frumvarpinu sýnist
helsta breytingin sú að ný hönd
skuli taka við eftirlitssvipunni. Það
er kominn tími til að endurheimta
sjálfstæði og sjálfsvirðingu stétt-
arinnar. Fyrirliggjandi laga-
frumvarp gengur alls ekki í þá átt.
Breyting á lögum um endurskoðendur
Eftir Jón Þ.
Hilmarsson » Gæðaeftirlit mætti
færa í þann megin-
farveg að rýna verk
endurskoðenda ef fyrir-
varalaust álit hans end-
ist ekki 12 mánuði frá
undirritun.
Jón Þ. Hilmarsson
Höfundur er endurskoðandi.
Nú finnur
þú það sem
þú leitar að
á FINNA.is